Sağlık İşletmelerinde Modern Yönetim Yaklaşımları

Toplam kalite yönetimi, kaliteden tüm çalışanların sorumlu olduğu, hata bulmaktan çok hatayı önlemeyi, önce insan felsefesine sahip, sonuçtan çok süreç odağında, çalışanların tamamının katılımını ve sürekli iyileşmeyi esas alan, çalışanların memnuniyeti ile birlikte müşterilerin memnuniyetini de hedefleyen bir yönetim anlayışıdır .

Toplam Kalite Yönetimi sürecinin başarılı bir şekilde yürütülmesi hâlinde ortaya çıkacak gelişmeler:

•  Olumlu çalışan ilişkileri • Yüksek hasta memnuniyeti • Hastane enfeksiyon oranlarında azalma • Klinik ve idari anlamda daha kaliteli hizmet sunan hastaneler • İç müşterilerin hizmet sunumunda kaliteli destek hizmet almasıdır. Bu katkıların yanı sıra literatürde TKY ile hasta nakli, laboratuvar, tıbbi kayıtlar, hasta kabul, hasta memnuniyeti süreçleri ve genel iş doyumunda artışlar olduğu aktarılmaktadır.

Örgütsel yaratıcılık karmaşık bir sosyal sistem içerisinde birlikte çalışan bireyler tarafından değerin, faydalı yeni bir ürünün, hizmetin, fikrin, prosedürün ya da aşamanın oluşturulmasıdır. Yaratıcılık yönetimi ise örgütlerde yeni zorlukları ele almak ve çözmek için örgüt üyelerinden bilgi alma ve kullanma şeklinde ilerleyen, örgütlerde bilgi yönetiminin bir çeşidi olarak addedilir. Bireysel yaratıcılığın örgütsel boyuta aksettirilmesi olarak addedilen örgütsel yaratıcılığın, çalışanlar sınırlandırılmadığı, çalışanların duygularının, karar verme yetilerinin, hayal kurma güçlerinin, esnek düşünmelerinin ve ruhsal güdülenmelerinin en fazla kullanıldığı durumlarda oluştuğu saptanmıştır. 

Personel güçlendirme, insanların, örgütlerin ve toplulukların yaşamlarında ustalık kazanma mekanizmasını ele alan bir süreçtir.

Değişim mühendisliğini oluşturan “değişim” kavramı örgütlerde çeşitli sebeplerle karşılaşmak ve yönetilmek durumundadır. Örgütleri değişime zorlayan faktörler ise şunlardır: • Küreselleşme ve artan rekabet • Uluslararası ve bölgesel entegrasyonların önem kazanması • Bilgi teknolojilerindeki iyileşmeler • Malzeme teknolojisindeki ilerlemeler • Yeni teknolojik buluşlar • Yeni oluşan pazardan pay alma yarışı • Ekonomik kalkınmanın itici gücünün beşeri sermaye olduğunun anlaşılması • Müşterilerin bilinçlenmesi ve beklentilerinin değişmesi • Uluslararası ticarette standardizasyona gidilmesidir.

Değişim mühendisliği, maliyet, kalite, hizmet ve hız gibi çağdaş performansın araçlarında çarpıcı iyileştirmeler elde etmek için iş süreçlerinin yeniden düşünülmesi ve köklü bir şekilde yeniden tasarlanmasıdır .

Değişim mühendisliğinin aşamaları şu şekildedir: • Liderin ve değişim mühendisliği ekibinin belirlenmesi • Mevcut görev ve yapıların belirlenmesi • Örgüt değerlerinin yeniden şekillendirilmesi • Harekete geçme ve değişimi benimseme • Direnişleri ortadan kaldırma.

Değişim mühendisliğinin temel amacı, müşteri istek ve gereksinmeleri üzerinde odaklanmaktır. Değişim mühendisliği sağlık kurumları bazında ele alındığında sağlık kurumları müşterileri içerisinde en çok hastaları ve hasta yakınlarını kapsayan dış müşterilere fayda sağlayacağı olağandır. Örgüt süreçlerinin hastaların istek ve beklentilerine göre yeniden yapılandırılması değişim mühendisliği kapsamında, sağlık kurumlarında hastaların kalite algıları ve tatminleri artış ile sonuçlanacaktır.

Öğrenen örgütler yönetimin temel amaçlarından öğrenme yeteneğinin geliştirilmesi olarak görülen ve yaşam boyu sürekli öğrenmenin vazgeçilmez bir fenomen olarak algılandığı organizasyonlara denilmektedir. Öğrenen organizasyonlarda standart bir örgüt anlayışı söz konusu olmamakla birlikte, genelde organizasyonel katılım, problem çözme, etkili ekip çalışması, serbest haberleşme, yatay ilişkiler ve iş birliği geçerli olmaktadır.

Sağlık sektöründe öncelikle doktorların ameliyat anında gerekli ekipmanları almak için hastadan uzaklaşmak zorunda kalmasıyla oluşan zaman israfından dolayı yalın yönetim felsefesinin sağlık kurumlarında uygulanma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda yalın düşünme felsefesi ile günümüzde de halen sağlık kurumlarında kullanılan ameliyat esnasında hekimlerin ekipman ihtiyacının hemşireler aracılığıyla sağlanması kararı alınmıştır ve böylece süreç iyileştirilmiştir.

Dış kaynak kullanımı (outsourcing), işletmelerin uzmanlık alanlarında olmayan faaliyetlerinde bu alanda uzmanlaşmış diğer işletmelerin aracılığıyla sağlanmasına olanak veren yönetim stratejisidir. 

Dış kaynak kullanımı modern bir yönetim tekniği olduğundan dolayı sağlık kurumları için önem arz etmektedir. Dış kaynak kullanımında elde edilen avantajlar hem operasyonel hem de stratejik olabilir. Operasyonel avantajlar genellikle kısa vadeli sorunlardan kaçınma sağlarken, stratejik avantajlar fırsatları maksimize etmeye katkı sağlar. Dış kaynak kullanımı ile düşük maliyetlerle yüksek kaliteli hizmet alınması gibi operasyonel avantajlar sağlamasının yanı sıra sağlık kurumu için ikincil sırada olan hizmetlerde dış kaynaklardan yararlanarak temel yetkinliklere odaklanılması sağlık kurumunun hizmet sunum kalitesinin artmasına ve personelinin güçlenmesine olanak tanır.

Sağlık kurumlarında dış kaynak kullanımı avantaj sağlamasının yanı sıra belirli riskler de barındırmaktadır. Özellikle yöneticilerin fayda-maliyet dengesini göz önüne alarak ve işletmenin temel yetkinliklerinden uzaklaşarak içinin boşalmasına fırsat vermeyecek şekilde sağlık kurumlarında dış kaynak kullanımının gerçekleştirmesi gerekir. Dış kaynak kullanımından sağlanacak fayda sağlık kurumları için aksi takdirde risk faktörü hâline gelebilir. Sağlık kurumlarında kontrolün ve esnekliğin kaybedilmesi dış kaynak kullanımında karşılaşılan diğer risk unsurudur. Kurumlar dış kaynakla sağlanan hizmetlerin kontrolünü kaybetmekten korktukları için kendilerini taşerona daha fazla bağımlı hissetmektedir. Hassas bilgilerin dış kaynakla sağlanması, özellikle de gizli bilgilerin bu yolla elde edilmesi, eğer enformasyon güvenliği taşeron firma tarafından ihlal edilirse, büyük risk taşımaktadır. Özellikle hastanelerde kullanılan otomasyon sistemleri, laboratuvar ve radyoloji gibi hizmetlerin dış kaynaklarda kullanılmasında bilgi gizliliğini ve hasta mahremiyetini korumak için firma seçiminde dikkatli davranılması gerekmektedir.

Xerox firmasının başlattığı benchmarking yöntemi bir örgütteki ürün ve hizmet kalitesini, süreçleri, uygulamaları, stratejileri, aynı sahada faaliyet gösteren “en iyi” (best in class) örgütlerle ve “en iyi uygulamalarla” (best practice) karşılaştırarak örgütün daha iyiye gitmesini sağlamaya çalışan bir modern yönetim tekniğidir.

Sağlık hizmetlerinde kıyaslama kilit iş süreçlerinin sonuçlarını ölçmek ve kurumsal performansın değerlendirilmesinde en iyi performans gösteren kurum ile karşılaştırmak için sürekli ve işbirlikçi bir disiplin olarak tanımlanır.

Amaçlara göre yönetim, bir örgütün üst ve alt yöneticilerinin ortak hedeflerini birlikte belirledikleri, her bireyin temel sorumluluk alanlarını kendisinden beklenen sonuçlar açısından tanımladıkları ve bu ölçekleri üyelerin her birinin katkısını değerlendirmek için kılavuz olarak kullandıkları bir süreçtir. Amaçlara göre yönetim yaklaşımı çalışanların katılımı ve iş birliğine dayalı çabalar bakımından insan ilişkileri modelini esas alırken hedef ve ölçüm bakımından rasyonel hedef modelini temel almaktadır. Bu bağlamda amaçlara göre yönetim amaçlar doğrultusunda örgütün iyi yönetilmesini hedeflemez, aynı zamanda çalışanların güçlendirilmesini ve iş birliğini vurgular.

Amaçlara göre yönetim sürecinin amacı, örgütün amaç ve hedeflerini belirlemek ve karşılamaktır. Örgüt içinde hedefleri ulaşılabilir ve
ölçülebilir şekilde belirleyip bu hedeflere ulaşılması için performans standartları bu amaç doğrultusunda oluşturulur.

Amaçlara göre yönetimin uygulama adımları şu şekildedir:
• Örgütsel stratejilerin tanımlanması
• Üstler ve astların işbirliği ile ortak hedeflerin belirlenmesi 

• Hedeflere bağlantılı ödüllendirme
• Eylem planları geliştirme
• Belirlenen hedefler ve gerçek performans arasındaki farkın belirleneceği periyodik performans değerleme ve ardından astın iyi performansının takdiri ya da geliştirilmesi gereken alanlarda destekleyici koçluk sağlanması
• İlk adımdan son adıma kadar tüm örgütsel performansın gözden geçirilmesi

Sanal örgütler üyeleri uzun dönemli ortak bir hedef ve çıkar sebebiyle buluşan, bilgi teknolojisi aracılığı ile işler hakkında iletişim kuran ve koordinasyon sağlayan coğrafi olarak yayılmış örgütler olarak tanımlanmaktadır.

Sanal örgütleri diğer örgütlerden ayıran en büyük özellik, sanal örgütlerin geleneksel organizasyonel sınırları aşan ağa bağlı kuruluşlar  olmasıdır.