Sağlık Enformasyon Sistemleri

Sağlık Enformasyon Sistemleri (SES), sağlık alanında elde edilen bilgi ve verilerin oluşturulması, biçimlendirilmesi, depolanması, paylaşılması, bu bilginin anlamlı bir şekilde kullanılabilmesi, hastaların bakım ve tedavilerinin tanımlanması, geliştirilmesi işlemlerinin bütününe verilen isimdir 

SES’nin amacı; hastanelerin çağdaş yönetilmesi, enformasyon teknolojilerinin etkili biçimde kullanılması, sağlık sorunlarının saptanması, koruyucutedavi edici sağlık hizmetinin sunulması, gerekli verileri toplanabilecek, bilimsel değerlendirmeler yapabilecek sağlık çalışanlarının yetiştirilmesidir.

Haux (2006), SES’deki gelişimin kilometre taşlarını; (1) Kağıt tabanlı işlemden bilgisayar tabanlı işleme ve depolamaya geçiş ve sağlık ortamlarındaki verilerin artışı, (2) Kurum merkezli departmandan ve daha sonra hastane bilgi sistemlerinden bölgesel ve küresel SES’e geçiş, (3) Sağlık uzmanları ve yöneticilerinin yanı sıra hastaların ve sağlık tüketicilerinin SES kullanıcıları olarak sisteme dahil edilmesi, (4) SES verilerinin sadece hasta bakımı ve idari amaçlar için değil, aynı zamanda sağlık bakımı planlaması ve klinik ve epidemiyolojik araştırmalar için kullanılması, (5) Temel olarak teknik SES problemlerine odaklanmaktan değişim yönetimi ve stratejik bilgi yönetimine geçiş, (6) SES’deki temel olarak alfasayısal verilerden görüntülere ve günümüzde moleküler düzeydeki verilere geçiş, (7) Dahil edilecek yeni teknolojilerin sürekli artışı, günümüzde her yerde bulunan bilgi işlem ortamlarını ve sağlık izleme için sensör tabanlı teknolojileri içermeye başlaması olarak tanımlamıştır.

Elektronik sağlık kaydı, “Kişilerin geçmişteki, şimdiki ve gelecekteki fiziksel ve ruhsal sağlığı veya hastalıkları ile ilgili elektronik sistemler kullanılarak kayıt altına alınan, saklanan, iletilen, erişilen, ilişkilendirilen ve işlenen her türlü bilgi olarak tanımlanmaktadır. 

Tıp Enstitüsü (The Institute of Medicine), bir ESK’nin sekiz temel işlevini şu şekilde tanımlamaktadır (Institute of Medicine, 2003): • Sağlık bilgisi ve verileri (Health Information and Data Storage) • Sonuç yönetimi (Results Management) • Sipariş yönetimi (Order Management and Order Entry) • Karar destek (Decision support) • Elektronik iletişim ve bağlantı (Electronic communication and connectivity) • Hasta desteği (Patient support) • İdari süreçler ve raporlama (Administrative processes and reporting) • Raporlama ve nüfus sağlığı (Reporting and population health)

Hasta Desteği - Bakımın desteklenmesi için bir elektronik sağlık kayıtları (ESK)’nin hastayla doğrudan etkileşime girdiği herhangi bir süreç, “hasta desteği” olarak isimlendirilir. Örnek olarak, randevu ve ilaç hatırlatıcıları verilebilir.

ESK’ler, yukarıda açıklanan temel işlevlerden bir veya daha fazlasını artırmak için ek araçlar sunabilir.

Buna örnek olarak: • Bir ilacın doğru hastaya doğru zamanda uygulandığını doğrulama yeteneği, bir barkodun taranmasıyla artırılabilir. • Çağrı planları ve hasta teslim raporları oluşturmak ve dağıtmak için özel iletişim fonksiyonları mevcut olabilir. • Gösterge tabloları, klinisyenler için daha düşük bilişsel yüke sahip bir yöntem kullanarak kaliteli metrikler toplayabilir ve sunabilir. • Faturalandırma modülleri, klinik bilgi alt kümelerini dış paydaşlara ve sistemlere harmanlayabilir ve iletebilir.

Elektronik klinik dokümantasyonda, problem olarak görülen konulardan biri dokümantasyon için klinik veriyi girmek için harcanan süredir. Daha önce dokümantasyon için kağıt üzerinde harcanılan zaman yaklaşık 4 dakika iken elektronik ortamda bu süre 15 dakikaya kadar çıkmaktadır. Kağıt üzerindeki notlar kısa iken elektronik sistemde laboratuvar verileri, teşhis görüntüleme raporları ve ilaç listeleri için ayrıntılı dağıtım talimatları gibi veriler bir çok ayrıntı içerebilir.

Teletıp uygulamalarının avantajları şunlardır [Çoban, Engin 2005]: • Bilgiye istenildiği anda istenildiği yerden ulaşılabilmesi, • İyileşme süresi, ilaç kullanımı, zaman, hasta ve hastane masrafları vb. konularda tasarruf sağlanarak verimliliğin artırılması, • Tanı koyma ve tedaviyi uygulamada doğru karar vermeyi sağlamak, Özel hazırlanmış web siteleri ve programlarla, bireylerin sağlığının korunması ve hastalıkların tedavisiyle ilgili konularda, bilgi sahibi olarak davranış geliştirmeleri, • Uzak bölgelerde bulunan hastalara, o bölgelerde bulunmayan uzmanlık dallarıyla ilgili hizmet ulaştırılabilmesi.

PC ağları ve veritabanı, Yapay zeka, Veri değiş tokuşu

Mini bilgisayarlar, PC, Ana Bilgisayarda DBMS

Çözüm Eczane ve İlaç Takip Sistemi

Kanada, Singapur, Avustralya ve Türkiye 

Verimlilik (efficiency), kullanılabilirlik/erişilebilirlik (availability/accessibility), ekspresivite (expressivity) ve kalite (quality).

Hasta takip sistemleri

Radermacher ve diğ. (2002) klinik karar vermeyi, farklı klinik durumlarda, hastanın tercihleri, klinisyenin deneyimi ve bilimsel kanıtlarla birlikte değerlendirilerek yargıya varılan proses olarak tanımlamaktadır. 

Bir sağlık enformasyon sistemi göz önüne alındığında, veriler belirli bir hasta ile ilgili olan ve olmayan şeklinde iki farklı kategoride incelenir. İlk veri kümesi hastaya ait özel bilgiler olarak tanımlanırken ikinci veri kümesi ise tüm tıbbi tanılardan ve kategorize edilmiş olan diğer bilgi kaynaklarından elde edilen verilerden oluşur.

Yönetimsel veriler performansın değerlendirilmesi, sonuçların analizi, klinik araştırma, halk sağlığı kayıtları, kalite girişimleri, önemli istatistikler, veri depoları şeklinde genel yönetimsel işlevleri desteklemek amacıyla toplanırlar.

SES, üç ana bileşenden oluşur: Bu üç ana bileşen; yazılım, donanım ve insandır. Bu bileşenlere ilişkin bilgi ve beceriler ise teknik beceriler, proje yönetimi becerileri, insan ve organizasyona ilişkin beceriler şeklinde sınıflandırılır.

SES’in paydaşları arasında, sağlık bakım hizmetlerinin kalitesini artırmaya yönelik çalışan hastane idarecileri, yöneticiler, hekim, hemşire, hastalar, akademisyenler, standart geliştiren kuruluşlar ve sağlık bilgi sistemleri yazılımı ve donanımı geliştiren üreticiler sayılabilir