SAĞLIK HUKUKU

Failin sağlık mesleği mensubu olması gibi bir zorunluluk yoktur. Suç, rahim tahliyesine yetkili kişilerce işlendiği takdirde suçun basit şekli söz konusu olur. Yetkili olmayan kişiler bakımından suçun işlenmesi durumu bir nitelikli hal teşkil etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Bu suçla, kişinin özgürlüğü vücut ve cinsel bütünlüğü korunmaktadır. Genital muayeneye gönderme bakımından fail herkes olabilir. Örneğin; okul müdürü, yurt müdürü vs. Cinsel organlarda yapılan muayeneye “genital muayene” denir. Tıp bilimi anüs bölgesini de dış genital organ saydığından bu bölgede yapılan hukuka aykırı genital muayene de suç teşkil edebilir. Suç ancak kasten işlenebilir, taksirli şekli cezalandırılmaz. Doğru cevap A'dır.

İrtikâp suçu, ancak kamu görevlisi tarafından işlenebilir. Failin, kamu görevlisi sıfatını usul ve yasaya uygun olarak kazanmış olması gerekir. Kanun ve usule aykırı olarak fiilen bir görevin üstlenilmesi fail olabilmek için yeterli değildir. Doğru cevap E'dir.

Hukuken geçerli rızaya dayalı olmaksızın, kişiden organ alan kimse, beş yıldan dokuz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Organ nakli hizmetinin sunulduğu hastanelerin bulunduğu her ilde Organ Nakli Değerlendirme Etik Komisyonu kurularak bu komisyonca alınan karar ile organ nakli yapılabilir. Bu komisyonlarca verilen kararlara karşı yapılacak itirazlar Ulusal Organ Nakli Etik Kurulu tarafından değerlendirilir.

TCK’nın 91/8. maddesinde neticesi sebebiyle ağırlaşmış suç düzenlenmiştir. Buna göre hukuka aykırı şekilde organ ve doku alınması sonucunda mağdurun ölmesi hâlinde, kasten öldürme suçuna ilişkin hükümler uygulanır

Hastanın sağlık durumu ile ilgili bilgileri bizzat hasta veya hastanın küçük, temyiz
kudretinden yoksun veya kısıtlı olması hâlinde velisi veya vasisi isteyebilir.

Tıp mevzuatına baktığımızda ise Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda kolera, veba, humma gibi hastalıkların yanında kuduz, verem, sıtma ve zührevi hastalıkları bildirme yükümlülüğü öngörülmüştür. AİDS hastalığı da ihbarı zorunlu hastalıklar arasındadır.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 210. maddesinde; sahtecilik suçunun konusunu oluşturan bazı özel belgeler hakkında resmî belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. Buna göre; emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, emtiayı temsil eden belge, hisse senedi, tahvil veya vasiyetname hakkında sahtecilik eyleminin gerçekleştirilmesi hâlinde, resmî belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümler uygulanacaktır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile hukukumuzda ilk defa insan üzerinde deney suçları düzenlenmiştir. Bundan önce Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi’nde (m. 11) Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinde ve bazı mevzuatta konu ile ilgili çeşitli düzenlemeler bulunsa da kanun niteliğinde ve en kapsamlı düzenleme 5237 sayılı TCK ile gerçekleştirilmiştir.

Kanun’un “İnsan Üzerinde Deney” başlığını taşıyan 90. Maddesinde Sadece suç değil, aynı zamanda hukuka uygun deney ve denemenin şartları da düzenlemiştir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile hukukumuzda ilk defa insan üzerinde deney suçları düzenlenmiştir. Bundan önce Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi’nde (m. 11) Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinde ve bazı mevzuatta konu ile ilgili çeşitli düzenlemeler bulunsa da kanun niteliğinde ve en kapsamlı düzenleme 5237 sayılı TCK ile gerçekleştirilmiştir.

Kanun’un “İnsan Üzerinde Deney” başlığını taşıyan 90. Maddesinde Sadece suç değil, aynı zamanda hukuka uygun deney ve denemenin şartları da düzenlemiştir.

TCK’nın “İnsan üzerinde deney” başlıklı 90. maddesine göre,

(1) İnsan üzerinde bilimsel bir deney yapan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) İnsan üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel deneyin ceza sorumluluğunu gerektirmemesi için;

a) Deneyle ilgili olarak yetkili kurul veya makamlardan gerekli iznin alınmış olması,

b) Deneyin öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması,

c) İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması,

d) Deneyin, insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki bırakmaması,

e) Deney sırasında kişiye insan onuruyla bağdaşmayacak ölçüde acı verici yöntemlerin uygulanmaması,

f) Deneyle varılmak istenen amacın, bunun kişiye yüklediği külfete ve kişinin sağlığı üzerindeki tehlikeye göre daha ağır basması,

g) Deneyin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak açıklanan rızanın yazılı olması ve herhangi bir menfaat teminine bağlı bulunmaması, gerekir.

(3) (Değişik: 31/3/2005 – 5328/7 md.) Çocuklar üzerinde bilimsel deneyin ceza sorumluluğunu gerektirmemesi için ikinci fıkrada aranan koşulların yanı sıra;

a) Yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların çocuklar üzerinde de yapılmasını gerekli kılması,

b) Rıza açıklama yeteneğine sahip çocuğun kendi rızasının yanı sıra ana ve babasının veya vasisinin yazılı muvafakatinin de alınması,

c) Deneyle ilgili izin verecek yetkili kurullarda çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının bulunması, gerekir.

(4) Hasta olan insan üzerinde rıza olmaksızın tedavi amaçlı denemede bulunan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak, bilinen tıbbi müdahale yöntemlerinin uygulanmasının sonuç vermeyeceğinin anlaşılması üzerine, kişi üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel yöntemlere uygun tedavi amaçlı deneme, ceza sorumluluğunu gerektirmez.

Açıklanan rızanın, denemenin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak yazılı olması ve tedavinin uzman hekim tarafından bir hastane ortamında yapılması gerekir.

(5) Birinci fıkrada tanımlanan suçun işlenmesi sonucunda mağdurun yaralanması veya ölmesi halinde, kasten yaralama veya kasten öldürme suçuna ilişkin hükümler uygulanır.

(6) Bu maddede tanımlanan suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.

Organ ve doku ticareti suçunu düzenleyen TCK’nın 91. maddesinin inceleyeceğimiz bölümünde üç ayrı suç tipi yer almaktadır:

Yaşayan kişiden rızasına aykırı olarak organ ve doku alma suçunda korunan hukuki değer kişinin vücut bütünlüğüdür.

Kamu görevlisi tarafından işlenen resmî belgede sahtecilik suçunda fail kamu görevlisidir.

“Kamu görevlisinin” resmî belgede sahtecilik suçu bakımından suçun meydana gelebilmesi için öncelikle suçun resmî belgeyi düzenlemekle yetkili kamu görevlisince işlenmesi gerekir (TCK m. 204/2). Kamu görevlisinin, göreviyle ilgili olmaksızın ya da yetkili bulunmadığı halde resmî belgede sahtecilikte bulunması eylemi maddenin 1. fıkrası ile cezalandırılmaktadır.

İkinci fıkradaki fiilî oluşturan seçenek hareketler;

şeklinde öngörülmüştür.

Bir ceza soruşturması ve kovuşturmasında ise hekimler, diş hekimleri, eczacılar, ebeler ve bunların yardımcıları ve diğer bütün tıp meslek veya sanatları mensuplarına, bu sıfatları dolayısıyla hastaları ve bunların yakınları hakkında öğrendikleri bilgiler dolayısıyla tanıklıktan çekinme hakkı tanınmıştır (Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 46/1-b). Bu kişiler ancak ilgilinin rızası hâlinde tanıklıktan çekinemezler (CMK m. 46/2).

Bu suçta hukuka uygunluk sebepleri, tıbbi zorunluluk hâli ve süre koşullu rızadır.

TCK m. 99/2’de, ‘tıbbi zorunluluk bulunmadığı’ hâlde ibaresi yer almıştır. Kanunumuzun bu hükmüne göre, tıbbi zorunluluk hâlinde gebeliğin süresi ne kadar olursa olsun sona erdirilebilir. Tıbbi zorunluluk hem gebe kadına ilişkin hem de cenine ilişkin olabilir ve ancak tıp biliminin verilerine göre belirlenebilir. Nüfus Planlaması Hakkında Kanun’un 5/2. maddesi tıbbi zorunluluk hâllerini belirlemiştir. Adı geçen Kanun, TCK’nın 99. Maddesi kapsamında tıbbi zorunluluk kavramı açısından bağlayıcı olmayıp, ancak yorumda yararlanılabilecek bir kaynaktır.

Söz konusu Kanun’a göre tıbbi zorunluluk hâlleri şunlardır:

a) Gebelik, annenin yaşamını veya yaşamsal organlardan birini tehdit eder hâle gelmişse

b) Gebelik, ilerleyen süreçte annenin yaşamını veya yaşamsal organlardan birini tehdit edecek ise

c) Gebelik, doğacak çocuk ile onu takip edecek nesiller için ağır maluliyete neden olacak ise tıbbi zorunluluk vardır.

Hasta Hakları Yönetmeliği’nde de hastanın mahremiyete saygı gösterilmesini talep hakkı bir hasta hakkı olarak kabul edilmiştir. Yönetmeliğin 21. maddesine göre; “mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı;

a) Hastanın, sağlık durumu ile ilgili tıbbi değerlendirmelerin gizlilik içerisinde yürütülmesini,

b) Muayenenin, teşhisin, tedavinin ve hasta ile doğrudan teması gerektiren diğer işlemlerin makul bir gizlilik ortamında gerçekleştirilmesini,

c) Tıbben sakınca olmayan hâllerde yanında bir yakınının bulunmasına izin verilmesini,

d) Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında bulunmamasını,

e) Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın şahsi ve ailevi hayatına müdahale edilmemesini,

f)Sağlık harcamalarının kaynağının gizli tutulmasını kapsar”.

Organ ve dokunun rızaya dayalı olarak nakli, 2238 Sayılı Kanun’da öngörülen usullere uygun şekilde gerçekleştirilebilir. İlgilinin veya yakınlarının bilgisi ve rızası dışında yaşayan kişiden ya da ölüden organ veya doku alınması, saklanması menfaat karşılığı ticaretinin yapılması Türk Ceza Kanunu’nun 91. maddesinde suç sayılmıştır.

Organ ve dokunun rızaya dayalı olarak nakli, 2238 Sayılı Kanun’da öngörülen usullere uygun şekilde gerçekleştirilebilir. İlgilinin veya yakınlarının bilgisi ve rızası dışında yaşayan kişiden ya da ölüden organ veya doku alınması, saklanması menfaat karşılığı ticaretinin yapılması Türk Ceza Kanunu’nun 91. maddesinde suç sayılmıştır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile hukukumuzda ilk defa insan üzerinde deney suçları düzenlenmiştir. Bundan önce Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi’nde (m. 11) Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinde ve bazı mevzuatta konu ile ilgili çeşitli düzenlemeler mevcuttur. Bu sebeple doğru yanıt E seçeneğidir.