SAĞLIK HUKUKU

hukuka uygunluk

Endikasyon

Hukuka uygunluk sebeb

Yaşam hakkı

Suçun maddi unsuru

Davranış normu

Taksirli öldürme

Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi

Bilinçsiz taksir

Failin işlediği suçun maddi unsurları hakkındaki bilgisinin derecesine göre kast, doğrudan kast ve olası kast şeklinde ikiye ayrılmaktadır. İşlemiş olduğu fiille muhtemelen bir suç tipinin unsurlarını gerçekleştirmeyi isteyen fail kasten hareket etmiş olur. Aynı zamanda suçun unsurlarını gerçekleştirebileceğini tasavvur eden kişi de kasten hareket etmiştir. 

Doğrudan kastta, failin, suçun bütün maddi unsurları hakkındaki bilgisi tamdır, kesindir. Bir suç işlemeye karar veren failin bu suçun kanuni tanımındaki maddi unsurların fiilin icrası sırasında gerçekleşeceğini ve suç tanımında belirtilen neticenin meydana gele- ceğini kesin olarak bildiği hâllerde doğrudan kast söz konusudur.

Olası kastta fail, suç tanımında yer alan somut bir tehlikenin varlığının bilincindedir ve bu tehlike fail tarafından ciddiye de alınmaktadır. Ancak fail bakımından asıl amaç o kadar önemlidir ki buna ulaşmak için muhtemel neticelerin gerçekleşmesi göze alınmaktadır.

Taksir ise bir kimsenin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranmak suretiyle istemediği ve fakat öngörülebilir bir neticeyi gerçekleştirmesidir. Taksirin cezalandırılmasının nedeni, kişilere yüklenmiş olan dikkat ve özen yükümlülüğünün ihlal edilmesidir.

Suçlar kural olarak kasten işlenmekte, taksirle işlenen fiillerin kanunda suç olarak tanımlanması ise istisna teşkil etmektedir.

Hukuka uygunluk nedenleri; görevin ifası, meşru savunma, hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası olarak sıralanabilir. Bunların dışında tıbbi müdahale de hukuka uygunluk nedenleri arasında yer alır.

Bazı suçların kanuni tanımında, bu suçların ancak özel bir yükümlülük altında bulunan ve belli faillik özelliğini taşıyan kişiler tarafından işlenebileceği belirtilmektedir. İşte, kanuni tanımında belli sıfat veya niteliklere sahip olanlarca işlenebilen suçlara “özgü suçlar” denilmektedir. Örneğin, görevi kötüye kullanma suçu sadece kamu görevlilerince işlenebilir.

Tipiklik: Her bir suça kendi özelliğini veren ve onun haksızlık içeriğini karakterize eden unsurlardan oluşan bir kavramdır. 

İşlenen fiil ile bir suçun kanuni tanımındaki maddi ve manevi unsurların gerçekleştirildiğinin belirlenmesiyle, suçun yapısındaki tipiklik aşamasının oluştuğu anlaşılmış olur.

Yaralama suçunda, kendisine acı verilen, sağlığı bozulan veya algılama yeteneği etkilenen kişi suçun maddi konusu iken yaralama suçu kişinin hukuk düzenince korunan vücut bütünlüğü hakkını ihlal ettiğinden bu suçun hukuki konusu vücut bütünlüğüdür.

TCK’nin 25/2. maddesinde “Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yöneltilmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiilden dolayı faile ceza verilmez” hükmüne yer verilerek meşru savunma hâlinde bulunan failin fiilînin hukuka uygun olacağı belirtilmiştir. Meşru savunmadan bahsedebilmek için her şeyden önce bir saldırı olmalıdır. Saldırı, meşru savunmada bulunan veya üçüncü bir kişinin hakkına yönelmiş olmalıdır. Gerçekleştirilen saldırı haksız olmalıdır. Savunma zorunlu ve saldırı ile orantılı olmalıdır.

Türk hukukunda tıbbi müdahalelerin hukuka uygunluğu, geleneksel olarak “hakkın kullanılması” hukuka uygunluk sebebi ile izah edilmektedir.

Ceza hukukunda geçerli olan bir diğer hukuka uygunluk nedeni de TCK’nin 26. maddesi 2. fıkrasında öngörülen ilgilinin rızasıdır. Tıp hukuku bakımından da ilgilinin rızası, hastanın veya kanuni temsilcisinin rızası, tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk sebebi olarak değerlendirilir.

Hasta, kişilik hakkını oluşturan değerlerden olan vücut bütünlüğü değeri üzerinde mutlak bir hakka sahip olduğundan bedeni üzerinde girişilecek saldırıyı engelleme hakkına sahiptir. Hastanın rızası, kişisel değerlere yönelik müdahaleleri hukuka uygun hâle getirmesi açısından büyük önem arz etmektedir.

Ülkemizde, bedene karşı müdahalelerde, kişinin iradesinin esas alınacağı ve bunun için bir kişinin veya makamın iznine tabi olunmayacağı kabul edilmektedir.

Rıza, kural olarak müdahaleye maruz kalacak kişi tarafından, yani normun koruduğu menfaatin sahibi olan hasta tarafından gösterilmelidir.

İlgilinin rızası TCK’nin 26. maddesinin 2. fıkrasında “Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.” şeklinde düzenlenmiştir.

Öldürme suçları ile korunan hukuki değer, “yaşama hakkı”dır. İnsana ait değerlerin en üstünü ve önemlisi olan yaşama hakkını korumak için, bu fiil suç olarak düzenlenmiştir. Yaşama hakkı, diğer tüm hakların özünü ve varlık sebebini oluşturur. Bu hak, kişinin kendisine karşı dahi korunan, üzerinde tasarruf edilmesi mümkün olmayan doğal, dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez nitelikte bir hak olarak gerek ulusal gerekse uluslararası hukuk metinlerinde garanti altına alınmıştır (AY m. 17/1; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) m. 2).

Kasten öldürme suçunun mağduru ancak yaşayan insan olabilir. Bu suçla korunmak istenen hak, yaşama hakkıdır. Hayatta olmak canlı doğmayı ve suçu oluşturan hareketlerin yapıldığı sırada yaşıyor olmayı gerektirir. Mağdurun kişisel özellikleri (yaşı, ırkı, cinsiyeti, hastalığa sahip olması vs.) önem taşımaz.

Türk Ceza Kanunu’nun 89. maddesinde taksirle yaralama suçu ise “Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” şeklinde tanımlanmıştır.

Ayrıca 89. maddenin 2. fıkrasında “Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,

b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,
Neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.

(3) Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,

b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine

neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.” denilerek suçun nitelikli hâlleri düzenlenmiştir.

Doğru cevap aşağıdaki açıklamalar uyarınca "A" seçeneğidir.