SAĞLIK HUKUKU

Suçların kanunda tarifinin yapılmış olması gerekir. Suç tipleri, kanun koyucunun cezaya layık olarak gördüğü davranış şekillerini belirler. Failin tipe uygun davranmasıyla kural olarak suç gerçekleşmiş olur. Netice aranmayan, sırf davranış suçlarında suçu oluşturan fiil, sadece davranıştan ibarettir. Suçun varlığından bahsedebilmek için ayrıca manevi unsura da ihtiyaç vardır. Failin suçtan dolayı sorumlu tutulabilmesi için kasten veya taksirle hareket ettiği belirlenmelidir. Suçlar kural olarak kast, istisnai olarak da taksir ile işlenir. Yani kast ve taksir manevi unsurun temel iki şeklini oluşturmaktadır. Failin işlediği suçun maddi unsurları hakkındaki bilgisinin derecesine göre kast, doğrudan kast ve olası kast şeklinde ikiye ayrılmaktadır.

Bir fiili özen yükümlülüğünün ihlali suretiyle gerçekleştiren ve bunu yükümlülüklerine aykırı bir şekilde öngörmeyen (bilinçsiz taksir) veya böyle bir fiilin gerçekleşmesini muhtemel görmekle beraber neticenin meydana gelmeyeceğine yükümlülüklerine aykırı olarak güven besleyen (bilinçli taksir) kişi ise taksirle hareket etmiştir.

Suçlar kural olarak kast, istisnai olarak da taksir ile işlenir. Kastın oluşumu bakımından suçun kanuni tanımında belirtilen tüm maddi (objektif) unsurların fail tarafından bilinmesi gerekir. Kanunda açıkça ancak doğrudan kastla işlenebileceği belirtilmedikçe suçlar hem doğrudan kastla hem de olası kastla işlenebilirler. Ayrıca belirtmek gerekir ki taksir, kastın hafifletilmiş bir şekli değildir.

Somut olayda bir hukuka uygunluk nedeninin bulunması hâlinde fiilin hukuka uygun olduğu yani suç teşkil etmediği ifade edilir. Görevin ifası, meşru savunma, ilgilinin rızası, hakkın kullanılması gibi çeşitli hukuka uygunluk nedenleri söz konusudur.
Hukuka uygunluk nedenlerinin ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Bir hukuka uygunluk nedeninin varlığı hâlinde fiil kanuni tanımdaki unsurları gerçekleştirse de hukuka aykırı değildir.
- Hukuka uygunluk nedenleri belli şartlar altında ve ölçülü olmak kaydıyla bir başkasının hukuki alanına müdahale hakkı verir.
- Hukuka uygunluk nedenlerinin belirlenmesinde tüm hukuk düzeninin göz önünde bulundurulması gerekir. Hukuk düzeninin tekliği/bütünlüğü ilkesinin zorunlu bir sonucu olarak, bir fiilin hukukun bir sahasında hukuka uygun, diğerinde hukuka aykırı olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, yazılı olsun veya olmasın, hukuka aykırılığı kaldıran nedenler hukuk düzeninin tamamı göz önünde bulundurularak belirlenmelidir.
- Hukuka uygunluk nedenleri aynı olayla ilgili olarak birbirinden bağımsız veya birbirinin yanında uygulanacak şekilde birleşebilirler.

Ceza hukuku kavramı olarak mağdur ise suçun konusunun ait olduğu kişiyi veya kişileri ifade eder. Örneğin, ameliyat sırasında içinde sargı bezi unutulan hasta vücut bütünlüğü hakkı ihlal edilmiş kişi olarak yaralama suçunun mağdurudur. Suçun konusu ise tipik hareketin üzerinde icra edildiği kişi veya şeydir.

Endikasyon: Hekimin tıbbi müdahalesinin hukuka uygun olması için aranan tıbbi zorunluluktur. Bir tıbbi müdahalede bulunmak bakımından tıbbi zorunluluk bulunmadığı takdirde gerçekleştiren hekimin hem cezai hem de hukuki sorumluluğu söz konusu olacaktır.

Tıbbi müdahale ceza hukuku bakımından değerlendirildiğinde, üzerinde durulması gereken konu hekimin tıbbi müdahale dolayısıyla cezalandırılmama nedenidir. Gerçekten, tıp biliminde kabul görmüş genel kurallara göre yapılan ve başarıya ulaşan müdahalelerin dahi, “yaralama” teşkil ettiği kabul edilir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de fiziksel bütünlüğü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesinde yer alan özel yaşam kavramı kapsamında ele aldığından, tıbbi müdahaleyi de özel hayata müdahale olarak kabul etmektedir. Tıbbi müdahalede tipikliğin bulunmadığı yönündeki görüşe göre başarılı bir tıbbi müdahale kişinin sağlığını korumakta
veya daha iyiye gitmesini sağlamaktadır. Tıbbi müdahalede yapılan işlemlerin bir kısmı yaralama fiilleri ile benzerlik gösterse de sonuca bakıldığında yaralama veya öldürme suçlarıyla korunmak istenen hukuki yararın ihlal edilmediği görülmektedir. Ancak herhangi bir endikasyon olmaksızın yapılan ağır tıbbi müdahaleler bu görüşü savunan yazarlar tarafından da vücut bütünlüğü hakkını ihlal ettiği kabul edilerek yaralama olarak nitelenmektedir. Karşılaştırmalı hukukta da tıbbi müdahalenin kural olarak “yaralama” teşkil ettiği ifade edilmektedir. Tıbbi müdahaleyi ayrımsız olarak tipe uygun eylem olarak nitelendiren görüşe göre tıbbi müdahale, kasten yaralama suçuna uygun bir eylem olsa da hukuka uygunluk sebepleri dolayısıyla hukuka uygun bir eylem hâline gelir ve sağlık çalışanları yaptıkları tıbbi müdahaleler nedeniyle cezalandırılmazlar.

Rızanın konusunun kanuna, ahlaka ve genel edep kurallarına aykırı olmaması gerekir. Kişinin vücudu üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi bulunmakla birlikte, beden bütünlüğüne ağır zarar verecek nitelikteki fiillere rızası geçerli olamaz. Kişi ancak sağlık açısından ağır sayılmayan sonuçlar doğuran fiillere rıza gösterebilir. Sağlığı bozulan bir kişinin bedeni üzerinde tıbbi müdahaleye rıza göstermesi, bu müdahaleyi hukuka uygun hâle getirecektir.

Türk Ceza Kanunu’nun 89. maddesinde taksirle yaralama suçu ise “Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca 89. maddenin 2. fıkrasında “Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,Neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.
(3) Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.” denilerek suçun nitelikli hâlleri düzenlenmiştir.

Aktif ötanazi, ölümcül hastaların veya ölmek üzere olanların (sona ermek üzere olan hayatın), hastalığına ve ölüm sürecine aktif etkide bulunmak suretiyle kısaltılması olup yasaktır; hiçbir şekilde
hukuka uygun kabul edilmemektedir. Aktif ötanazide hastanın veya hasta yakınlarının isteği üzerine, hastanın acılarını dindirmek amacıyla bile olsa hekim eylemli olarak bir davranışta bulunarak (hastaya zehir enjekte ederek veya hastanın bağlı olduğu yaşam ünitesinin fişini çekerek) onu öldürmesi söz konusudur. Hastanın iyileşmesi hususunda hiçbir ümit bulunmasa bile, hekim öldürmek suretiyle yardımda bulunmamalıdır. Çünkü kişinin, yaşamı üzerindeki tasarruf yetkisini başkasına devretmesi mümkün değildir. Bu durumda, hastayı öldüren hekimin kasten öldürme suçundan cezalandırılması gerekir. Hekimin hastaya acıyarak yardımda bulunması, takdiri indirim sebebi olarak cezanın indirilmesini sağlayabilir (TCK m.62).

Kast, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 21. maddesinin ilk fıkrasında “suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanıma göre kastın, bilme ve isteme olmak üzere iki kurucu unsuru bulunmaktadır.

Doğru cevap B'dir.

Suçlar ya kasten ya da taksirle işlenirler. Ancak TCK’de kastın ve taksirin kombinasyonundan (bileşiminden) oluşan karma suçlara da yer verilmiş ve bunlar “netice sebebiyle ağırlaşmış suç” olarak isimlendirilmiştir (TCK m. 23).

Doğru cevap D'dir.

Türk Ceza Kanunu’nun 26. maddenin 2. fıkrasında ise ilgilinin rızası “Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.” denilerek hukuka uygunluk nedeni sayılmıştır.

Doğru cevap B'dir.

Subjektif hak, hukuken korunan ve bu korumadan yararlanmanın sahibinin iradesine bırakıldığı hakkı ifade eder. Kişi, bu hakkını, herhangi bir merciin ya da makamın aracılığına gerek kalmaksızın, doğrudan doğruya kullanabilmelidir.

Doğru cevap A'dır.

Rıza alınırken hastanın veya kanuni temsilcisinin tıbbi müdahalenin konusu ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır (Hasta Hakları Yönetmeliği m. 13).

Doğru cevap C'dir.

Endikasyon: Hekimin tıbbi müdahalesinin hukuka uygun olması için aranan tıbbi zorunluluktur.

Doğru cevap B'dir.

Rıza alınırken hastanın veya kanuni temsilcisinin tıbbi müdahalenin konusu ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır (Hasta Hakları Yönetmeliği m. 13). Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 15. maddesine göre “Hastaya; a) Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği, b) Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini süresi, c) Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri, ç) Muhtemel komplikasyonları, d) Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri, e) Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri, f) Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri, g) Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği, hususlarında bilgi verilir”.

Doğru cevap D'dir.

89. maddenin 2. fıkrasında “Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;

a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,

Neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.

(3) Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;

a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine
neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.” denilerek suçun nitelikli
hâlleri düzenlenmiştir.

Doğru cevap B'dir.

Başkasını intihara azmettiren, teşvik eden, başkasının intihar kararını kuvvetlendiren ya da başkasının intiharına herhangi bir şekilde yardım eden kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) İntiharın gerçekleşmesi durumunda, kişi dört yıldan on yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
(3) Başkalarını intihara alenen teşvik eden kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır

Doğru cevap D'dir.

suç