SAĞLIK HUKUKU

Haksız fiil kavramı içinde yer alan “haksız” ifadesi, kuşkusuz hukuka aykırılığı ifade etmekte ve TBK m.49’da buna işaret etmektedir. Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiil, hak- sız fiil olarak tanımlanmaktadır.

Kusura dayanan haksız fiil sorumluluğunda, kişinin hukuka aykırı ve kusurlu bir fiilî se- bebiyle başkasına zarar vermesi gerekmektedir. Haksız fiil sorumluluğunun beş ana kuru- cu unsuru bulunmaktadır ve sorumluluğun gerçekleşmesi için bu beş şartın gerçekleşmesi beklenmektedir. Fiil, hukuka aykırılık, zarar, kusur ve uygun illiyet bağı olarak ayrılan bu unsurlar aşağıda tek tek ele alınmıştır.

Meslek kusuru; tıp biliminin ve uygulamasının genellikle kabul edilen prensip ve ilkelerine dayalı tıbbi özen yükümlülüğünün hekim tarafından kusurlu olarak ihlali olarak nitelendirilmektedir.

Vekâletsiz iş görme hükümlerine hangi durumlarda başvurulacağı birkaç örnekle açıklanabilir. Buna örnek olarak, devlet hastanesinde görev yapmakta olan bir hekim, has- tanın ya da yakınının hiçbir talebi veya başvurusu olmaksızın, hastanın sağlığını tehlikede gördüğü anda, hastanın durumunun daha da kötüleşmemesi için acil olarak tıbbi müda- halede bulunması verilebilir. Hekim bu hasta için vekâletsiz iş görme yükümlülüğü altına girmektedir. Vekâletsiz iş görme daha çok kişinin sağlığının zarar gördüğü ya da hayatının tehlikeye düştüğü durumlarda hekimin müdahelesinde yaşanmaktadır.

Hekim açısından hastanın rızası olmaksızın yapılan tıbbi müdahalelerin hukuka uygun- luğunu tıbbi zorunluluk kavramı ile açıklamak mümkündür. Bu gibi acil durumlarda hastanın rızasını almak mümkün olamamaktadır. Tıbbi müdahale aslında, hastanın rızası olmaksızın, onu yeniden sağlığına kavuşturmak maksadıyla gerçekleşmektedir.

Özel sağlık kurum ve kuruluşları Sosyal Güvenlik Kurumu veya özel sigorta şirketleri ile anlaşmalı, bir protokol sayesinde ücretin bir kısmını ya da tamamını bu kurumlardan almak kaydıyla hasta kabul eden ancak hiçbir sosyal güvencesi veya sağlık sigortası ol- mayan hastaların da ücreti karşılığında muayene ve tedavi olabilecekleri kuruluşlardır.

Muayenehane ise bir tabip arafından mesleğini serbest olarak icra etmek üzere müs- takilen açılan, anılan Yönetmelikte belirlenen asgari şartları taşıyan ve Yönetmelik ile ta- nımlanan tıbbi işlemlerin yapılabildiği sağlık kuruluşudur.

Özel sağlık kurum ve kuruluşları özel hastanelerin yanı sıra ayakta teşhis ve tedavi yapan kuruluşları da kapsamına alır. Bu kuruluşlar “Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan özel Sağlık Kuruluşları Yönetmeliği” gereğince tıp merkezi, poliklinik, laboratuar, müessese ve muayenehane olarak sınıflandırılmaktadır.

Özel sağlık kurum ve kuruluşları ile hasta arasında sözleşme özgürlüğü ilkesi çerçevesinde bir sözleşme kurulmakta olup, bu sözleşme doktrinde “hastaneye kabul sözleşmesi” olarak adlandırılmaktadır.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un (TKHK) m.83/I gereğince; bu Kanun’da hüküm bulunmayan hallerde genel hükümlerin uygulanması gerektiği ifade edilmektedir. TKHK, Türk Borçlar Kanunu’na göre daha özel düzenlemeleri içinde barındıran bir kanundur. Bu durumda, TKHK ile hüküm tesis edilemeyen, TKHK’da düzenlenmeyen hu- suslara ilişkin TBK’nun ilgili maddelerine başvurulması imkânı tanınmıştır.

Kusura dayanan haksız fiil sorumluluğunda, kişinin hukuka aykırı ve kusurlu bir fiilî sebebiyle başkasına zarar vermesi gerekmektedir. Haksız fiil sorumluluğunun beş ana kurucu unsuru bulunmaktadır ve sorumluluğun gerçekleşmesi için bu beş şartın gerçekleşmesi beklenmektedir: Fiil, hukuka aykırılık, zarar, kusur ve uygun illiyet bağı.

Hukukun herhangi bir kaynağına aykırı olması, fiilîn hukuka aykırı olması bakımından yeterli kabul edilmektedir. Bu açıdan bakıldığında fiilîn yalnızca hukuka aykırılık bağlamında “kanuna aykırılık” ile sınırlandırmak söz konusu değildir.

Zarar, tazminat borcunun en önemli unsuru olarak kabul edilmektedir. Sorumluluk hukukunda tazminat borcunun doğabilmesi, haksız fiiller bakımından hukuka aykırı bir davranışın sonucunda belirli bir zararın gerçekleşmiş olmasına bağlıdır. Diğer bir ifade ile zararın olmadığı yerde hukuki sorumluluk da bulunmamaktadır.

Hekimin mensup olduğu ihtisas alanında ortalama düzeydeki bir hekimin aynı durum ve şartlar altında göstereceği özeni hastasına göstermek zorundadır. Bu durumda hekim, hastasına teşhisi koyarken, koyduğu teşhise uygun tedavi yöntemini uygularken, hastasına karşı üstlendiği bütün sorumlulukları yerine getirirken, mutlaka kendisiyle aynı ihtisas alanındaki ortalama bir hekimin benzer şartlar altında göstermesi gereken özenli davranışı sergilemesi zorunludur.

Vekaletsiz iş görme hükümlerine hangi durumlarda başvurulacağı birkaç örnekle açıklanabilir. Buna örnek olarak, devlet hastanesinde görev yapmakta olan bir hekim, hastanın ya da yakınının hiçbir talebi veya başvurusu olmaksızın, hastanın sağlığını tehlikede gördüğü anda, hastanın durumunun daha da kötüleşmemesi için acil olarak tıbbi müdahalede bulunması verilebilir. Hekim bu hasta için vekaletsiz iş görme yükümlülüğü altına girmektedir. Vekaletsiz iş görme daha çok kişinin sağlığının zarar gördüğü ya da hayatının tehlikeye düştüğü durumlarda hekimin müdahalesinde yaşanmaktadır.

Tıbbi zorunluluk ancak hastanın veya yasal temsilcisinin tıbbi müdaheleye rıza göstermesine ilişkin herhangi bir rıza açıklamasının alınamaması ve tıbbi müdahalenin yapılmaması sebebiyle ölümle bitebilecek bir sürecin yaşanmasının önüne geçilmesi gibi gerekliliklerin bulunması hâlinde hukuka uygun müdahale olarak nitelendirilmektedir.  Diğer taraftan rızanın alınmaması sebebiyle tıbbi müdahaleden kaçınmanın da mümkün olmadığı belirtilmektedir.

Özel sağlık kurum ve kuruluşları tamamen özel hukuk kuralları çerçevesinde görev yapmakta olup, hukuki sorumluluk bakımından da özel hukuk kurallarına tabidir.

Tıp merkezi, faaliyetine esas uzmanlık dallarında yönetmelikte belirtilen asgari şartları taşıyan ve klinik uzmanlık dallarında en az dört hekimin çalıştığı sağlık kuruluşudur.

Özel sağlık kurum ve kuruluşlarının hastaya yönelik haklarının başında doğal olarak ücret isteme hakkı gelmektedir. Özel sağlık kuruluşları da belirli bir maddi menfaat beklentisi içinde hareket ettiklerinden dolayı kendisine başvuran hastanın ücret ödemesi teamül gereği kabul edilmektir.

Hastaneye kabul sözleşmesi; kira (hastaya oda verilmesi), satış (yemek verilmesi), hizmet (günlük bakım, temizlik, güvenlik), vekalet (tedavi ve ameliyat) sözleşmesine ilişkin edimlerin bir arada bulunduğu karma bir sözleşmedir. Bu edimlere karşılık hasta yalnızca bedel ödemekle yükümlüdür. Bu nedenle doktrinde çoğunluğun kabul ettiği görüşe ve bize göre hastaneye kabul sözleşmesi karma sözleşme türlerinden “kombine sözleşme” olarak nitelenir.