SAĞLIK HUKUKU

Haksız fiil sorumluluğunun beş ana kurucu unsuru bulunmaktadır ve sorumluluğun gerçekleşmesi için bu beş şartın gerçekleşmesi beklenmektedir. Bunlar; fiil, hukuka aykırılık, zarar, kusur ve uygun illiyet bağıdır. Doğru cevap E'dir.

Hekim hastası ile her zaman sözleşme kapsamında bir ilişki tesis etmemekte, aralarında bir sözleşme ilişkisi olmadığı hâlde, tedavi ettiği bütün hastalarına karşı kendisine görev yükleyen meslek kuralları dâhilinde davranmak ve bu kuralların gereklerini yerine getirmekle de sorumlu tutulmaktadır. Hekimin kendisine ödev yükleyen meslek kurallarının aksine bir davranış sergilemesi durumunda, hekim, hastasına verdiği zararı tazmin etmekle yükümlü kılınmıştır. Yukarıda da değişik şekillerde tanımı yapılan haksız fiil kapsamında bir kişinin hukuka aykırı ve kusurlu bir davranışıyla başkasına zarar vermesi söz konusudur. Hekimin, sırf hekim olmaktan kaynaklanan tıbbi yardımda bulunma yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu yükümlülüğe aykırı hareket etme durumunda haksız fiil sorumluluğu doğmaktadır. Hekimin tıbbi müdahale kapsamında haksız fiil sorumluluğundan bahsedebilmek ancak haksız fiil unsurlarını teşkil eden ve yukarıda açıklamaya çalıştığımız, fiil, hukuka aykırılık, zarar, kusur ve illiyet bağının bulunmasını gerektirmektedir. Hekim tarafından gerçekleştirilen tıbbi müdahalenin, hukuka aykırı olarak kabul edilmemesi için hukuka uygunluk sebeplerinin bulunması zorunludur. Tıbbi müdahaleler açısından, tıp bilimi ve uygulamasında genel olarak kabul gören esaslara uygun şekilde gerçekleştirilmesi kaydıyla özel bir hukuka uygunluk sebebinin varlığının bulunması durumunda hukuka aykırılık unsuru ortadan kalkmaktadır. Hukuka uygunluk sebepleri olarak hastanın aydınlatılmış onamla birlikte rızasının alınmış olması, hekimin hastanın menfaatlerine uygun bir tedavi yöntemini seçmiş olması ya da kamu yetkisinin kullanılması vb. hususlar verilmektedir. Hekimin haksız fiilden doğan sorumluluğunda bir sonraki unsur ise bir zararın meydana gelmiş olmasıdır. Zararın olmadığı yerde, hekimin tazminat ödeme yükümlülüğü de bulunmamaktadır. Hekimin, mesleğini icra ile tıbbi müdahaleler sonrasında ortaya çıkacak zarar, insan hayatı, sağlığı ve ruhsal bütünlüğünde meydana gelen, istenmeyen değişikliklerdir. Hastanın malvarlığında eksilme olması durumda maddi, kişisel değerleri üzerindeki eksilme ise manevi zararın konusunu oluşturmaktadır. Hekimin mensup olduğu ihtisas alanında ortalama düzeydeki bir hekimin aynı durum ve şartlar altında göstereceği özeni hastasına göstermek zorundadır. Hekimin tıbbi müdahale kapsamında haksız fiilden doğan sorumluluğunın son unsuru ise hekimin hukuka aykırı davranışı ile meydana gelen zarar arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekmektedir. Doğru cevap C'dir.

Vekâletsiz iş görme hükümlerine hangi durumlarda başvurulacağı birkaç örnekle açıklanabilir. Buna örnek olarak, devlet hastanesinde görev yapmakta olan bir hekim, hastanın ya da yakınının hiçbir talebi veya başvurusu olmaksızın, hastanın sağlığını tehlikede gördüğü anda, hastanın durumunun daha da kötüleşmemesi için acil olarak tıbbi müdahalede bulunması verilebilir. Hekim bu hasta için vekâletsiz iş görme yükümlülüğü altına girmektedir. Vekâletsiz iş görme daha çok kişinin sağlığının zarar gördüğü ya da hayatının tehlikeye düştüğü durumlarda hekimin müdahelesinde yaşanmaktadır. Buna göre I ve III. örnekler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Tıbbi zorunluluk hâlinde, hekimin hastasının rızasına başvurmadan gerçekleştirmiş olduğu tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk sebebi ortaya çıkar ve taraflar arasındaki ilişkinin hukuki niteliği “vekâletsiz iş görme” hükümlerine tabidir. Doğru cevap A'dır.

Sağlık hizmetleri en genel anlamı ile kamu hizmetlerinin bir türüdür. Bu nedenle ülkemizde, sağlık hizmetlerinin devlet eliyle yürütülmesi esastır. Sağlık hizmetlerinin sunulması, yürütülmesi ve denetlenmesi tamamen devletin sorumluluğundadır. Anılan hizmetlerin hiç yerine getirilmemesi, gereği gibi olmaması veya geç yerine getirilmesi hâli idarenin hizmet kusuruna yol açacaktır.Bu konuda görevli Sağlık Bakanlığı, birçok il ve ilçede faaliyet gösteren devlet hastaneleri, sağlık ocakları, ağız ve diş sağlığı merkezleri, aile hekimlikleri, anne ve çocuk sağlığı merkezleri, verem, sıtma ve kanser ile mücadele merkezleri vb. kurum ve kuruluşlarla halkımıza hizmet vermektedir. Başka bir ifade ile sağlık hizmeti veren sağlık kuruluşlarının genellikle kamu hukuku kurallarına göre kurulan ve kamu kurumu niteliği taşıyan sağlık kuruluşları olmaları esastır. Kamu kurumu niteliğinde sağlık kuruluşlarında tıbbi hizmetlerden yararlanan hastalar ile sağlık kuruluşu arasında bu sebeple bir özel hukuk sözleşmesinin oluşması mümkün değildir. Burada hasta, kamu hizmetinden yararlanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Kuruluş, örgütleniş ve işleyiş biçimi itibariyle devlet veya diğer kamu tüzel kişisi dışındaki kişiler tarafından hizmet yürüten sağlık kuruluşu, özel sağlık kuruluşu olarak kabul edilir. Buna göre gerçek kişi, adi ortaklık, dernek, vakıf ve Türk Ticaret Kanunu anlamında ticari şirketleri tarafından kurulan ve işletilen hastaneler ile diğer sağlık tesisleri özel sağlık kurum ve kuruluşları kapsamında değerlendirilecektir. Özel sağlık kurum ve kuruluşları her geçen gün sağlık sektöründe daha büyük paya sahip olmakta ve sundukları bazı olanaklar ile hastaların daha kaliteli, modern ve özellikle hızlı sağlık hizmeti almasını sağlamaktadır. Özel sağlık kurum ve kuruluşları genellikle ticaret şirketi olarak örgütlenmektedir, ancak verdiği hizmet gereği öncelikli amacı kâr elde etmek olmayıp insan sağlığına hizmet etmek olmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Özel sağlık kurum ve kuruluşları ile hasta arasında sözleşme özgürlüğü ilkesi çerçevesinde bir sözleşme kurulmakta olup, bu sözleşme doktrinde “hastaneye kabul sözleşmesi” olarak adlandırılmaktadır. Doktrinde bazı yazarlar bu sözleşmeye “teşhis tedavi sözleşmesi” de demektedir. Esasen hastaneye kabul sözleşmesi hastaneye yatışı da içeren ve daha ziyade özel hastaneler ile hasta veya yasal temsilcisi arasında akdedilen bir sözleşmedir. Hastaneye kabul sözleşmesi, hastaneye tam kabul sözleşmesi ve hastaneye bölünmüş kabul sözleşmesi olarak iki türe ayrılabilir. Anılan sözleşme kapsamında sunulacak olan tıbbi tedavinin yanı sıra hastane hastanın tüm bakım hizmetlerinden de yani beslenmesi, barınması gibi hizmetlerden de sorumlu ise bu sözleşme hastaneye tam kabul sözleşmesi olarak anılmaktadır. Tıbbi tedavi dışındaki hizmetlerin ayrı bir sözleşmeye konu olması halinde, başka bir ifade ile sözleşmenin sadece tıbbi tedaviyi içermesi durumunda “ bölünmüş hastaneye kabul sözleşmesi” ortaya çıkar. Tam hastaneye kabul sözleşmesi de kendi içinde hekimlik sözleşmesi olmaksızın tam hastaneye kabul sözleşmesi ve hekimlik sözleşmesi ilaveli tam hastaneye kabul sözleşmesi olarak ikiye ayrılır. Hekimlik sözleşmesi olmaksızın tam hastaneye kabul sözleşmelerinde hastaya karşı tek sorumlu hastane işletmesi olup hem hastane bakım hizmetlerinden, hem ifa yardımcısı olarak çalıştırdığı hekimin tıbbi müdahalelerinden hem de diğer personelin verdiği zararlardan doğrudan sorumludur. Bu sözleşmede hekimle hasta arasında doğrudan herhangi bir sözleşme ilişkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla hekimin hastaya karşı sözleşmeden kaynaklanan herhangi bir sorumluluğu yoktur. Doğru cevap B'dir.

Hasta ile özel sağlık kuruluşu arasındaki hukuki ilişki sözleşmeden kaynaklanabileceği gibi taraflar arasında sözleşme bulunmaması durumunda haksız fiil sorumluluğu ya da vekâletsiz iş görmeye ilişkin hususlar gündeme gelecektir. Haksız fiile dayalı sorumluluk türleri, sözleşmesel ilişki bulunmayan hallerde kusura dayalı haksız fiil sorumluluğu olabileceği gibi, adam çalıştıranın sorumluluğu, bina veya diğer eşya sahibinin sorumluluğu veya organ sorumluluğu temelinde kusursuz sorumluluk halleri şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesinde; Tüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Genel bir değerlendirme yapmak gerekirse hasta-hekim arasındaki ilişki bakımından asıl olanın vekâlet sözleşmesi olması sebebiyle TBK’da yer alan hükümlerin uygulanması gerekmektedir. Fakat bu hükümlerin uygulanması aynı zamanda vekâlet sözleşmesinin gereği bir tüketici işlemi olmasından dolayı hasta, tüketici sıfatını koruyarak TKHK’da yer alan hükümlere de başvurabilecektir. Son olarak, hasta-hekim arasındaki ilişkinin bir hizmet sağlama içeren tüketici işlemi olmasından dolayı, somut olayın bünyesine uygun düştüğü ölçüde ayıplı hizmete ilişkin TKHK hükümlerinin de uygulama alanı bulabileceği değerlendirilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Haksız fiil sorumluluğunun beş ana kurucu unsuru fiil, hukuka aykırılık, zarar, kusur ve uygun illiyet bağıdır. Kötü niyet bunlardan biri değildir.

Hastanın malvarlığında eksilme olması durumda maddi zarar söz konusu olur, bu durumda da hekim sorumlu tutulabilir.

Acil durumlarda yapılan tıbbi müdahalelerde hekimin herhangi bir vekâleti söz konusu değildir. Hekim tamamen gerçekleştirmiş olduğu müdahale ile bir iş görme edimi ifa etmektedir. Ancak görülen bu iş bir başka kişiye ait ve doğrudan onun menfatine olmasından dolayı tıbbi müdahale vekâletsiz iş görme hükümlerine tabi olmaktadır.

“Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Yönetmeliği”  gereğince muayenehane bir tabip tarafından mesleğini serbest olarak icra etmek üzere müstakilen açılan, anılan Yönetmelikte belirlenen asgari şartları taşıyan ve Yönetmelik ile tanımlanan tıbbi işlemlerin yapılabildiği sağlık kuruluşudur.

Hekimlik sözleşmesi olmaksızın tam hastaneye kabul sözleşmelerinde hastaya karşı tek sorumlu hastane işletmesi olup hem hastane bakım hizmetlerinden, hem ifa yardımcısı olarak çalıştırdığı hekimin tıbbi müdahalelerinden hem de diğer personelin verdiği zararlardan doğrudan sorumludur. Bu sözleşmede hekimle hasta arasında doğrudan herhangi bir sözleşme ilişkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla hekimin hastaya karşı sözleşmeden kaynaklanan herhangi bir sorumluluğu yoktur.

Bu edimlere karşılık hasta yalnızca bedel ödemekle yükümlüdür. Bu nedenle doktrinde çoğunluğun kabul ettiği görüşe ve bize göre hastaneye kabul sözleşmesi karma sözleşme türlerinden “kombine sözleşme” olarak nitelenir. Kombine sözleşmede taraflardan birisi çeşitli tiplere özgü birden fazla edimde bulunma, diğeri ise tek bir edimi yerine getirme, çoğunlukla bir miktar para ödeme borcu altına girer.

Özel sağlık kuruluşlarının yerine getirmesi gereken en büyük yükümlülük, kendisine başvuran hastaları, tıp biliminin gerektirdiği en üst seviyede kabul etmek, tanı, teşhis ve tedavisini gerçekleştirmektedir. Bu ana yükümlülük yanında özel sağlık kuruluşları hastaya en iyi şekilde hastane bakımı sunmayı, hastayı en üst seviyede aydınlatmayı, hastanın aydınlatılmış onamının alınmasını, hastasına azami özen ve sadakat gösterme borcu olduğunu, sır saklama ve kayıt tutma yan yükümlülüklerinin bulunduğu ifade edilmektedir.

Vekâlet sözleşmesi serbest çalışan hekim ile hasta arasındaki hukuki ilişkinin temelidir.

TKHK md. 3'e göre vekalet durumunda bir tüketici işlemi söz konusudur. Hekim ve hasta arasında ise bir vekalet ilişkisi vardır.

Hastanın özel sağlık kuruluşuna karşı yükümlülükleri bedel ödemek ve kendisine yöneltilen sorulara dürüstçe cevap vermektir.