TIBBİ MÜDAHALEDEN KAYNAKLANAN CEZAİ SORUMLULUK-I

Suçun varlığından söz edilebilmesi için fiil kanunda tanımlanmalı, maddi unsur ve manevi unsur bulunmalıdır. Ayrıca fiilin hukuk düzeniyle çatışma hâlinde olması yani hukuka aykırı bulunması gerekir.

Taksir bir kimsenin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranmak suretiyle istemediği ve fakat öngörülebilir bir neticeyi gerçekleştirmesidir. Taksirin cezalandırılmasının nedeni, kişilere yüklenmiş olan dikkat ve özen yükümlülüğünün ihlal edilmesidir.

Hukuka uygunluk nedenlerinin ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Bir hukuka uygunluk nedeninin varlığı hâlinde fiil kanuni tanımdaki unsurları gerçekleştirse de hukuka aykırı değildir.

• Hukuka uygunluk nedenleri belli şartlar altında ve ölçülü olmak kaydıyla bir başkasının hukuki alanına müdahale hakkı verir.

• Hukuka uygunluk nedenlerinin belirlenmesinde tüm hukuk düzeninin göz önün de bulundurulması gerekir. Hukuk düzeninin tekliği/bütünlüğü ilkesinin zorunlu bir sonucu olarak, bir fiilin hukukun bir sahasında hukuka uygun, diğerinde hukuka aykırı olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, yazılı olsun veya olmasın, hukuka aykırılığı kaldıran nedenler hukuk düzeninin tamamı göz önünde bulundurularak belirlenmelidir.

• Hukuka uygunluk nedenleri aynı olayla ilgili olarak birbirinden bağımsız veya birbirinin yanında uygulanacak şekilde birleşebilirler.

Suçun kanuni tanımındaki fiili gerçekleştiren, bu fiil üzerinde hâkimiyet kuran, kanuni tanıma uygun haksızlığı gerçekleştiren kişiye fail denir. Ceza hukuku bakımından fiil ancak bir insan tarafından gerçekleştirilebilir. Buna göre, ceza hukukunda tüzel kişilerin suç faili olması mümkün değildir. Sadece gerçek kişiler fail olabilir.

Tipiklik: Her bir suça kendi özelliğini veren ve onun haksızlık içeriğini karakterize eden unsurlardan oluşan bir kavramdır.

Hukuka uygunluk sebebi: Kanundaki suç tanımına uygun maddi ve manevi unsuru taşıyan fiilin, hukuk düzeni ile çatışmasını ortadan kaldırıp fiilin hukuka uygun sayılması dolayısıyla suç olmaktan çıkmasına neden olan sebeplere “hukuka uygunluk sebepleri” denir.

Hakkın kullanılmasının hukuka uygunluk nedeni oluşturabilmesi için şu koşulların bulunması gerekir:

- Kişi tarafından doğrudan doğruya kullanılabilen subjektif bir hakkın bulunması: Subjektif hak, hukuken korunan ve bu korumadan yararlanmanın sahibinin iradesine bırakıldığı hakkı ifade eder. Kişi, bu hakkını, herhangi bir merciin ya da makamın aracılığına gerek kalmaksızın, doğrudan doğruya kullanabilmelidir. Şayet bir hakkın kullanılması, başka bir merciden alınacak bir karar veya izinle mümkün ise burada hukuka uygunluk nedeni söz konusu olmaz.

- Kişinin bu hakkını tanınma sebebinin sınırları içinde kullanması: Kişi kendisine tanınan hakkın sınırlarını aşmamalıdır. Hakkın sınırlarının aşılması veya kötüye kullanılması hâlinde artık bir hukuka uygunluk nedeninin varlığından söz edilemez. Medeni Kanun’un 2. maddesinin 2. fıkrasına göre: bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.

- Hakkın kullanılması ile işlenen ve tipe uygun olan fiil arasında nedensellik bağının bulunması: Kişiye hukuk düzeni tarafından tanınan hakkın kullanılması ile tipe uygun fiil arasında bir ilişkinin varlığı gerekir. Fail, kendisine tanınan hakkın amacına uygun olarak hareket etmiş ise bu bağ vardır.

Rıza, kural olarak müdahaleye maruz kalacak kişi tarafından, yani normun koruduğu menfaatin sahibi olan hasta tarafından gösterilmelidir.

Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 15. maddesine göre “Hastaya; a) Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği, b) Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini süresi, c) Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri, ç) Muhtemel komplikasyonları, d) Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri, e) Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri, f) Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri, g) Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği, hususlarında bilgi verilir”.

Öldürme suçları ile korunan hukuki değer, “yaşama hakkı”dır.

Türk Ceza Kanunu’nun 85. maddesinde taksirle öldürme suçu, “Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” şeklinde tanımlanmıştır.

Ölüm neticesi bakımından beyin ölümü dikkate alınmaktadır.

Bir fiilîn yaralama sayılması için kanunda öngörülen neticelerin meydana gelmesi gerekmektedir. Bu sonuçlar üç türlüdür: Vücuda acı verme, sağlığı bozma ve algılama yeteneğinin bozulması.

Yüksek Sağlık Şurası raporu ile Adli Tıp raporu arasında çelişki bulunması durumunda Adli Tıp Genel Kurulundan görüş alınması gerektiği yönünde içtihat bulunmaktadır.

Sağlık personeli olmayan kişilerin tıbbı müdahalede bulunması durumunda da tıbbi müdahale sonucunda hastanın ölmesi veya örneğin bir organın kaybı gibi bir durumun ortaya çıkması hâlinde neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu söz konusu olur.

TCK’nın 81. maddesine göre, “Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır”.

Doğrudan kast ile olası kast arasındaki fark, ölüm neticesinin gerçekleşmesinin mutlak mı, muhtemel mi olduğu noktasında toplanmaktadır. Eğer failin işlediği fiilin ölüm neticesini meydana getirebileceği günlük hayat tecrübelerimize göre muhakkak sayılabiliyorsa bu neticeler ister failin asıl maksadını oluştursun isterse oluşturmasın, doğrudan kast söz konusudur.

Hekimin hastanın rızasını almaksızın, hastayı aydınlatmaksızın veya endikasyon bulunmaksızın yaptığı her türlü tıbbi müdahale kasten yaralama suçunu oluşturur.

Pasif ötanazi ölmek üzere olan bir kişi üzerinde yaşamı uzatan tedbirlerin alınmasından vazgeçmek, ölümün doğal gerçekleşme sürecini geciktirecek tıbbi tedbirleri yarıda bırakmak demektir.