HEKİMİN SÖZLEŞMEDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ SORUMLULUĞU

Vekâlet sözleşmesinin kurulmasından sonra, taraflardan kendi üzerlerine düşen hak ve sorumlulukları yerine getirmeleri beklenmektedir.

Vekâlet sözleşmesinde, hekim “vekil”, hasta ise “müvekkil” olarak değerlendirilmektedir.

Özen ve hekimin sözleşmeden kaynaklanan hukuki sorumluluğu, sadakatın gösterilme derecesi, hekimin, hastası ile girmiş olduğu vekâlet sözleşmesi kapsamında en önemli kriterdir.

Borç ilişkisi ifadesinden, karşılıklı iki taraf arasında gerçekleşen ve bunlardan birinin borçlu diğerinin ise alacaklı konumda olduğu, borçluyu belli bir davranışta bulunmaya yükümlü kılan hukuki bir bağ anlaşılmaktadır. Borç, en genel anlamı ile bir edimi yerine getirme yükümlülüğüdür.

Hukuk sistemimiz içinde önemli bir yere sahip olan Borçlar Kanunu, borç ilişkilerini doğuran kaynakları genel olarak üçe ayırmaktadır. Bu kaynaklar; sözleşmeler, haksız fiil ve sebepsiz zenginleşme şeklinde ifade edilmektedir.

Sözleşmeyi; tarafların belirli bir hukuki sonuca, diğer bir ifade ile bir hakkı veya hukuki ilişkiyi kurmaya, değiştirmeye veya ortadan kaldırmaya yönelik karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamalarından oluşan iki veya çok taraflı hukuki işlem olarak tanımlamak mümkündür.

Sözleşmeler hukukunda temel ilke, irade serbestîsi ve buna paralel olarak da sözleşme özgürlüğüdür.

Bir teklifin öneri olarak nitelendirilmesi için, önerinin karşı tarafa yöneltilmiş olması, sözleşmenin bütün esaslı noktalarını taşıması, ciddi olması ve öneriyi yapanın bu öneri ile bağlanma iradesine sahip olması gerekmektedir.

Kabul beyanı ise bağlanma iradesi ile yapılan öneriye karşılık sözleşmenin diğer tarafınca öneriyi yapana yöneltilen ve sözleşmenin öneriye uygun olarak kurulması arzusunu kesin şekilde ifade eden irade beyanıdır.

Öneri ve kabul beyanının hangi şekilde yapılacağı hususunda açıkça Kanun veya tarafların üzerinde kararlaştırdıkları bir şekil şartının bulunmadığı durumlarda, yapılacak irade açıklaması herhangi bir şekil şartına tâbi değildir. Bu durum hukukumuzda “şekil serbestîsi” olarak adlandırılmaktadır.

Sözleşmeler, TBK veya diğer Kanunlarda düzenlendiği takdirde bunlar tipik (isimli) sözleşmeler olarak adlandırılmaktadır.

TBK veya diğer Kanunlarda açıkça düzenlenmeyen sözleşmeler atipik (isimsiz) sözleşmeler olarak adlandırılmaktadır.

Atipik (isimsiz) sözleşmeler, hiçbir unsuru itibariyle ya da kısmen herhangi bir Kanun hükmüyle düzenlenmemiş olabileceği gibi kanunun başka sözleşme tipleri bakımından öngördüğü unsurların kanunun öngörmediği bir tarzda bir araya gelmesi şeklinde de olabilmektedir. Sözleşme özgürlüğü ilkesi doğrultusunda atipik (isimsiz) sözleşmeler; kendine özgü yapısı olan sözleşmeler (sui generis), karma sözleşmeler ve birleşik sözleşmeler şeklinde ayrılmaktadır.

TBK m. 502’ye göre; “Vekâlet sözleşmesi, vekilin vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir.” Bu hükümden hareketle vekâlet sözleşmesinin tanımı şu şekilde yapılabilir; vekilin üzerine aldığı bir işin veya hizmetin ifasını başkası adına ve hesabına, onun iradesine ve menfaatine uygun ve kısmen bağımsız olarak, sadece edim fiilînin gereklerini özen ve sadakatle yerine getirmeyi üstlendiği bir sözleşmedir.

a. Vekil, üzerine bir iş alır veya hizmet görmeyi taahhüt eder.

b. Vekil, ifayı başkası adına ve hesabına yapar (Bazı hâllerde vekil ve müvekkilin menfaati birlikte olabilir).

c. Müvekkilin iradesine ve menfaatine uygun davranır.

d. Vekil, işini kısmen de olsa bağımsız olarak yapar. Vekil, işin ifasıyla ilgili emir ve talimat alır; yer, zaman ve işin nasıl görüleceği konusunda ise bağımsızdır.

e. Sadece edim fiilînin gereklerini yapmayı üstlenir.

f. Vekil, edim sonucuna ilişkin bir taahhütte bulunamaz.

a. İş Görme / Hizmetin İfası Unsuru

b. İş Görmenin Başkasının Menfaatine ve İradesine Uygun Olarak Yapılması Unsuru

c. Vekilin Yükümlülüklerini Müvekkil Nam ve Hesabına Yapması, Sonuç Rizikosu Taşımaması

d. Ücret Unsuru

e. Anlaşma Unsuru

a. Sadakat ve Özen Borcu (İşi Gereği Gibi İfa)

b. İşi Bizzat Yapma Borcu

c. Müvekkilin Talimatına Uygun Hareket Etme Yükümlülüğü

d. Vekilin Hesap Verme Borcu

e. Vekilin Vekalet Dahilinde Aldıklarını İade Borcu

İşi Bizzat Yapma Borcu: İşi şahsen yapma borcu TBK m. 506’da düzenlenmiştir. Buna göre, vekilin ifa edeceği yapma borcu şahsını ilgilendirmiyorsa başkasına yaptırabilir, ama güvene dayalı sözleşmede kural olarak şahsen ifa zorunluluğu söz konusudur. Bunun istisnaları şunlardır:

• Açık veya zımni irade beyanları ile izin verilmişse

• Örf ve âdet gereğince başkasına yaptırma hakkı varsa

• Hâlin gereklerine göre mecbur olma durumu söz konusu ise

Sözleşme:

a. İfa ile sona ermekte,

b. İleriye etkili fesih ile sona ermekte,

c. Vekillik ve müvekkil sıfatının birleşmesiyle de sona ermektedir.

Cezai ve idari sorumluluktan farklı olarak hukuki sorumlulukta; eşit konumdaki kişiler arasındaki hukuki ilişkiler düzenlenmektedir. Hukuki sorumlulukta, toplumun korunmasının sağlanması yerine doğrudan zarar görenin uğradığı zararın giderilmesi önem taşımaktadır. Bu durumda zarar gören, eğer zarar görmeseydi içinde bulunacağı durumun tekrar ona sağlanması için tazmin edilmesi gerekmektedir.

Hukuk sistematiği bünyesinde sorumluluk üç ana türe ayrılmaktadır. Bunlar; idari sorumluluk, cezai sorumluluk ve hukuki sorumluluktur.

kast ile taksiri birbirinden ayırt eden en önemli özellik, falinin fiilîn sonucunu isteyerek ve önceden düşünerek öngörmesidir.