SAĞLIK HUKUKU - Deneme Sınavı - 18

Hekimin haksız fiilden doğan sorumluluğunda bir sonraki unsur ise hekimin kast ya da ihmal yoluyla bir kusurunun bulunmasıdır. Bu noktada kusurun kast ya da ihmal yoluyla gerçekleşmesi belirlenecek tazminatın miktarı açısından önem taşımaktadır. Hekimin sorumluluğu, kimi zaman “meslek kusuru” ya da “meslek hatası” şeklinde ifade edilmektedir. Meslek kusuru; tıp biliminin ve uygulamasının genellikle kabul edilen prensip ve ilkelerine dayalı tıbbi özen yükümlülüğünün hekim tarafından kusurlu olarak ihlali olarak nitelendirilmektedir.  Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Hekim ile hasta arasında açık ya da zımni olarak bir sözleşme ilişkisi kurulmamış ise bu durumda borçlar hukuku bağlamında taraflar arasındaki ilişkinin hukuki niteliği, farklı durumlara göre değişik boyutlar kazanmaktadır. Vekâletsiz işgörme de bunlardan biridir. Hekimin hastaya tıbbi müdahalesinden dolayı bir zarar meydana gelirse, tazminat sorumluluğunun kaynağını doğrudan doğruya kanundan alan, haksız fiil sorumluluğu veya vekâletsiz iş görme oluşturmaktadır. Hekim kimi zaman, hastanın iradesi dışında tıbbi müdahalede bulunmak durumda kalırsa, müdahalede bulunulanın çıkarına ve hatta muhtemel iradesine uygun bir şekilde hayata geçirilen vekâletsiz işgörme hükümleri uygulanacaktır. Soru kökünden de vekaletsiz iş görmeye örnek bir olay vardır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Özel sağlık kuruluşlarının haksız fiil sorumluluğu iki temel şekilde ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki, kuruluşun organizasyon yükümlülüğünden kaynaklanan kusura dayanan sorumluluk, ikincisi ise yardımcı kişilerin ve organların eylemlerinden ya da tıbbi cihazlardan ve binadan kaynaklanan kusursuz sorumluluk hâllerdir. Özel sağlık kuruluşları, hastanın tedavi sürecinde çalıştırdıkları tıbbi personel, yardımcı kişi aracılığıyla gerçekleştirdikleri, bu kişilerin hukuka aykırı fiilleri ile hasta ya da hasta yakınlarına verdikleri zararlardan dolayı TBK m.66 gereğince adam çalıştıran sıfatıyla veya TBK m. 116 gereğince yardımcı kişinin fiillerinden dolayı kusursuz sorumlu olmaktadırlar. Doğru yanıt A seçeneğidir

Hastaneye kabul sözleşmesinin hukuki niteliği doktrin ve uygulamada tartışmalıdır.

Bununla birlikte hastaneye kabul sözleşmesindeki edimlerin kanunda tanımlanan sözleşmelerden yalnız birine girmediği ve isimsiz sözleşme türlerinden karma bir sözleşme olduğu çoğunluk tarafından kabul edilmektedir. Gerçekten de hastaneye kabul sözleşmesi;

kira (hastaya oda verilmesi), satış (yemek verilmesi), hizmet (günlük bakım, temizlik, güvenlik), vekâlet (tedavi ve ameliyat) sözleşmesine ilişkin edimlerin bir arada bulunduğu karma bir sözleşmedir.

Bu edimlere karşılık hasta yalnızca bedel ödemekle yükümlüdür.

Bu nedenle doktrinde çoğunluğun kabul ettiği görüşe ve bize göre hastaneye kabul sözleşmesi karma sözleşme türlerinden “kombine sözleşme” olarak nitelenir.

A tipi poliklinik, en az iki tabip tarafından müştereken açılabilen ve işletilebilen, hizmet birimleri doğrudan birbiriyle bağlantılı olacak şekilde oluşturulan ve bu Yönetmelik ile belirlenen asgari şartları taşıyan;

B tipi poliklinik ise en az iki tabip tarafından müştereken işletilebilen sağlık kuruluşudur.

Tıp merkezi, faaliyetine esas uzmanlık dallarında yönetmelikte belirtilen asgari şartları taşıyan ve klinik uzmanlık dallarında en az dört hekimin çalıştığı sağlık kuruluşudur.

Laboratuvar, tıbbi tahlil işlemi yapan ve uzman sorumluluğunda faaliyet gösteren sağlık kuruluşudur.

Müessese, görüntüleme ve/veya radyoterapi, nükleer tıp, fizik tedavi gibi muayene tanı ve /veya tedavi hizmeti sunan sağlık kuruluşudur.

Hastaneye kabul sözleşmesi, hastaneye tam kabul sözleşmesi ve hastaneye bölünmüş kabul sözleşmesi olarak iki türe ayrılabilir.

Anılan sözleşme kapsamında sunulacak olan tıbbi tedavinin yanı sıra hastane hastanın tüm bakım hizmetlerinden de yani beslenmesi, barınması gibi hizmetlerden de sorumlu ise bu sözleşme hastaneye tam kabul sözleşmesi olarak anılmaktadır.

Tıbbi tedavi dışındaki hizmetlerin ayrı bir sözleşmeye konu olması halinde, başka bir ifade ile sözleşmenin sadece tıbbi tedaviyi içermesi durumunda “ bölünmüş hastaneye kabul sözleşmesi” ortaya çıkar.

Tam hastaneye kabul sözleşmesi de kendi içinde hekimlik sözleşmesi olmaksızın tam hastaneye kabul sözleşmesi ve hekimlik sözleşmesi ilaveli tam hastaneye kabul sözleşmesi olarak ikiye ayrılır.

Hekimlik sözleşmesi ekli tam hastaneye kabul sözleşmesinde, hem hasta ile hastane arasında hastaneye kabul sözleşmesi hem de hasta ile tedaviyi yürütecek hekim arasında bir tedavi sözleşmesi bulunmaktadır.

Özel sağlık kuruluşları hasta ile olan ilişkileri bağlamında bir takım yükümlülükler ve haklar üstlenmektedir.

Hasta ile hangi sebebe dayanırsa dayansın girmiş olduğu hukuki ilişki çerçevesinde birtakım yükümlülüler ve haklar sağlık kuruluşlarının üzerinde kalmaktadır.

Özel sağlık kuruluşlarının yerine getirmesi gereken en büyük yükümlülük, kendisine başvuran hastaları, tıp biliminin gerektirdiği en üst seviyede kabul etmek, tanı, teşhis ve tedavisini gerçekleştirmektedir. Bu ana yükümlülük yanında özel sağlık kuruluşları hastaya en iyi şekilde hastane bakımı sunmayı, hastayı en üst seviyede aydınlatmayı, hastanın aydınlatılmış onamının alınmasını, hastasına azami özen ve sadakat gösterme borcu olduğunu, sır saklama ve kayıt tutma yan yükümlülüklerinin bulunduğu ifade edilmektedir.

Özel sağlık kurum ve kuruluşları özel hastanelerin yanı sıra ayakta teşhis ve tedavi yapan kuruluşları da kapsamına alır. Bu kuruluşlar “Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan özel Sağlık Kuruluşları Yönetmeliği” gereğince tıp merkezi, poliklinik, laboratuar, müessese ve muayenehane olarak sınıflandırılmaktadır.

Kanun çeşitli değişikliklere uğramıştır. Bu yasal düzenlemelerden en önemlisi ve sonuncusu 28.05.2014 tarihinde yürülüğe giren 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’dur.

Kanun’un 3. maddesinde; “Tüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem” ifadesine yer verilmektedir.

Kusura dayanan haksız fiil sorumluluğunda, kişinin hukuka aykırı ve kusurlu bir fiilî sebebiyle başkasına zarar vermesi gerekmektedir. Haksız fiil sorumluluğunun beş ana kurucu unsuru bulunmaktadır ve sorumluluğun gerçekleşmesi için bu beş şartın gerçekleşmesi beklenmektedir. Fiil, hukuka aykırılık, zarar, kusur ve uygun illiyet bağı olarak ayrılan bu unsurlar aşağıda tek tek ele alınmıştır.

Dar anlamda zarar, sadece maddi zararı ifade etmektedir. Maddi zarara mal varlığı zararı adı da verilmektedir. Maddi zarar; bir kimsenin iradesi dışında mal varlığında meydana gelen eksilme olarak nitelendirilmektedir. Geniş anlamda zarar ise kişinin mal varlığında uğradığı zararla birlikte manevi varlığında uğradığı zararı da kapsamaktadır. Bu doğrultuda geniş anlamdaki zararı şu şekilde tanımlamak mümküdür; “bir kişinin malvarlığında veya şahıs varlığında iradesi dışında meydana gelen eksilmedir.”

Zarar, tazminat borcunun en önemli unsuru olarak kabul edilmektedir. Sorumluluk hukukunda tazminat borcunun doğabilmesi, haksız fiiller bakımından hukuka aykırı bir davranışın sonucunda belirli bir zararın gerçekleşmiş olmasına bağlıdır. Diğer bir ifade ile zararın olmadığı yerde hukuki sorumluluk da bulunmamaktadır. Sorumluluk hukukunda gerçekleşen bir zararın tazmin edilmesi anlayışı yatmaktadır.

Hekimin haksız fiilden doğan sorumluluğunda bir sonraki unsur ise hekimin kast yada ihmal yoluyla bir kusurunun bulunmasıdır. Bu noktada kusurun kast ya da ihmal yoluyla gerçekleşmesi belirlenecek tazminatın miktarı açısından önem taşımaktadır. Hekimin sorumluluğu, kimi zaman “meslek kusuru” ya da “meslek hatası” şeklinde ifade edilmektedir.

Meslek kusuru; tıp biliminin ve uygulamasının genellikle kabul edilen prensip ve ilkelerine dayalı tıbbi özen yükümlülüğünün hekim tarafından kusurlu olarak ihlali olarak nitelendirilmektedir.

Tıbbi zorunluluk temelde iki uygulamada daha çok karşımıza çıkmaktadır.

Bunlardan ilki, hekimin hastasına tıbbi müdahalede bir zaruret hâlinin bulunmasıdır.

Hekim, hastasına müdahale etmek için, hastasının buna ilişkin rızasını almaya imkânı bulunmamaktadır. Hastanın bilincinin kapalı olarak karşısına gelmesiyle hekimin, hastanın içinde bulunduğu durumun daha da kötüleşmesini önlemek maksadıyla tıbbi bilgi, beceri ve tecrübelerinden istifade ile müdahalede bulunması tıbbi zorunluluk hâli olarak nitelendirilmektedir.

Tıbbi zorunluluk durumlarından ikincisi, hastaya uygulanan cerrahi bir müdahalenin yapıldığı anda kapsamının değişmesi ve genişlemesi gerekliliğidir.

Hasta, belirli bir cerrahi müdahaleye rıza göstermişken, hekimin oluşan yeni durum ve zorunluluklar karşışında, ameliyat masasındaki bilinci kapalı hastasının rızasını aramadan, hastanın menfaatine olacak şekilde davranması buna örnek olarak verilmektedir.

Tıbbi zorunluluk ancak hastanın veya yasal temsilcisinin tıbbi müdaheleye rıza göstermesine ilişkin herhangi bir rıza açıklamasının alınamaması ve tıbbi müdahalenin yapılmaması sebebiyle ölümle bitebilecek bir sürecin yaşanmasının önüne geçilmesi gibi gerekliliklerin bulunması hâlinde hukuka uygun müdahale olarak nitelendirilmektedir.

Suç, toplumda hakim olan hukuki değerlere tecavüz teşkil eden fiillerdir. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Bazı hâllerde suç teşkil eden haksızlığı gerçekleştiren kişiye, gerek kendisini gerek toplumu belli tehlikelerden korumak amacına yönelik olarak güvenlik tedbiri yaptırımı uygulanabilmektedir. Ceza yaptırımının aksine, güvenlik tedbirine hükmedilebilmesi için gerçekleştirdiği haksızlık dolayısıyla kişinin kusurlu sayılması zorunlu değildir. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Kastın bilme ve isteme olmak üzere birlikte gerçekleşmesi gereken iki kurucu unsuru vardır:Kastın oluşumu bakımından suçun kanuni tanımında belirtilen tüm maddi (objektif) unsurların fail tarafından bilinmesi gerekir. Kastın kapsamında yer alan isteme unsurunu ise “bir suç tipinin gerçekleştirilmesine yönelik hareket iradesi” şeklinde tanımlamak mümkündür. Dolayısıyla doğru yanıt C seçeneğidir.

Suçlar ya kasten ya da taksirle işlenirler. Ancak Türk Ceza Kanunu'nda kastın ve taksirin kombinasyonundan (bileşiminden) oluşan karma suçlara da yer verilmiş ve bunlar “netice sebebiyle ağırlaşmış suç” lardır. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir.

Suçun, iradi insan hareketi, bu hareketten meydana gelen dış dünyadaki değişiklik olarak netice ve neticenin failin hareketinde kaynaklanması yani nedensellik bağından oluşan unsuruna maddi unsur adı verilir. Suçun, kişi ile işlediği fiil arasındaki manevi bağı ifade eden unsuru ise manevi unsurunu oluşturur. Dolayısıyla doğru yanıt D seçeneğidir.

Kanundaki suç tanımına uygun maddi ve manevi unsuru taşıyan fiilin, hukuk düzeni ile çatışmasını ortadan kaldırıp fiilin hukuka uygun sayılması dolayısıyla suç olmaktan çıkmasına neden olan sebeplere “hukuka uygunluk sebepleri” denir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Hakkın kullanılmasının hukuka uygunluk nedeni oluşturabilmesi için şu koşulların bulunması gerekir:

- Kişi tarafından doğrudan doğruya kullanılabilen subjektif bir hakkın bulunması: Subjektif hak, hukuken korunan ve bu korumadan yararlanmanın sahibinin iradesine bırakıldığı hakkı ifade eder. Kişi, bu hakkını, herhangi bir merciin ya da makamın aracılığına gerek kalmaksızın, doğrudan doğruya kullanabilmelidir.

- Kişinin bu hakkını tanınma sebebinin sınırları içinde kullanması: Kişi kendisine tanınan hakkın sınırlarını aşmamalıdır. Hakkın sınırlarının aşılması veya kötüye kullanılması hâlinde artık bir hukuka uygunluk nedeninin varlığından söz edilemez.

- Hakkın kullanılması ile işlenen ve tipe uygun olan fiil arasında nedensellik bağının bulunması: Kişiye hukuk düzeni tarafından tanınan hakkın kullanılması ile tipe uygun fiil arasında bir ilişkinin varlığı gerekir.

Dolayısıyla doğru yanıt E seçeneğidir.