SAĞLIK HİZMETLERİNDE ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME

Bir tabloda veriler gösterilirken virgülden sonra kaç rakam gösterildiyse, tüm verilerin gösteriminde bütünlük sağlanması için virgülden sonra o kadar rakam gösterilmelidir. Bunun yanı sıra, toplam kan grubu verisi %100 ile ifade edilir. %100'den A, B ve AB gruplarını ifade eden yüzdeyi (%83,20) çıkartarak doğru cevap kolayca bulunur. 100,00-83,20=16,80. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Günümüzde artık yer sıkıntısı nedeniyle tercih edilmese de grafikler, tabloların önemli olan yerlerini vurgulamak için kullanılan gösterim araçlarıdır. Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap A'dır.

En büyük değerden en küçük değer çıkartıldığında dağılım aralığı elde edilir. Doğru cevap D'dir.

Aritmetik ortalama, ortanca ve tepe değeri birbirine yakın değerlerden oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

"Eğitim seviyesi arttıkça, refah düzeyi artmaktadır." ifadesine göre eğitim seviyesi refah düzeyini açıklamaktadır. Yani bu ilişkinin bağımsız değişkeni eğitim seviyesidir. Doğru cevap D'dir.

Bu araştırmada ele alınan bağımlı değişkenler iş doyumları, yaşam doyumları ve depresyon düzeyleridir. Doğru cevap E'dir.

Bir veri grubunda en çok tekrarlanan değere tepe değeri, o veri grubunun küçükten büyüğe sıralanması ile elde edilen sıralamada ortada yer alan değere ortanca denir. Bu tanımlara göre, kız öğrencilerin ortancası 20; tepe değeri 29'dur. Doğru cevap B'dir.

%95 güven aralığı sıfır (0)’ı içerdiği zaman gözlenen fark istatistiksel olarak anlamsızdır. Bir başka deyişle, %95 güven aralığı sıfır (0)’ı içermediği zaman gözlenen fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Doğru cevap C'dir.

Nitel veriler sayısal değildir. Örneğin, araştırmaya alınan hastaların doğum yeri nitel bir değişkendir ve bu değişkene ilişkin veriler yani şehir, köy, kasaba adlarının hepsi birer veridir. Ancak bu şehir isimleri 1,5; 5; 1500 gibi sayısal olmayan karakterdedir. Nitel verilerin kaç tür kategorisi olduğuna göre değişik adlandırması yapılmaktadır. Sadece iki seçenekten oluşan veriler vardır. İki seçenekli değişkenlere cinsiyet (erkek ve kadın seçenekleri), sağkalım (sağ kaldı, öldü seçenekleri) gibi örnekler verilebilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Tabloların kendi içinde bilgi bütünlüğü bulunması gerekmektedir. Başka bir deyişle metni okumaya fırsatı olmayan ve araştırmanın ayrıntılarını bilmeyen bir okuyucu bu tabloya bakarak kapsamdaki bilgileri elde edebilmelidir. Tablolar satırlar ve sütunlardan oluşurken grafiklerin pek çok çeşidi olmakla birlikte genellikle x ve y ekseni içermekte ya da pasta dilimi şeklinde sunulmaktadır. Seçenekler incelendiğinde, C seçeneğinde yer alan özelliğin tabloya ait olduğu görülmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Nicel verilerin özetlenmesinde genel olarak yaklaşım iki türlüdür. Özetleme yapabilmek için iki yoldan birini seçmek gerekecektir.
1. Aritmetik Ortalama ±Standart Sapma ile ifade edilerek,
2. Ortanca (Median) ile birlikte 1. ve 3. Çeyrek (Quartile) ile ifade edilerek

Her iki durumda da yapılan ölçümlerde gözlenen en küçük değeri, en büyük değeri de belirtmelidir. Böylece dağılımın hangi aralık içinde kaldığı anlatılmış olur. En büyük değerden en küçük değerin çıkarılması ile Dağılım Aralığı (Range) bulunmuş olur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Dağılımın genel özelliklerine bakılarak bir karara ulaşmak nicel değişkenlerin özetlenmesinde önemli bir noktayı oluşturmaktadır. Aritmetik ortalama, ortanca ve tepe değeri birbirine eşit veya çok yakın değerlerde ise dağılımın normal dağılım özellikleri gösterdiği düşünülerek aritmetik ortalama ve standart sapma ile özetleme yolu seçilir. Aslında daha ince ayrıntıları gözeterek analizler yapılacaksa normal dağılıma uygunluk testleri ile dağılımın sınanması yoluna gidilebilir. Bu sınamalarda Tek Örnekte Kolmogorov-Smirnov Testi ve Lilliefors Testi olarak iki test yaygın kullanılmaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bir araştırma sonuçlarının dağılımının normal dağılıma uyduğu yönünde görüşe ulaşmamız için gereken nedenler şunlardır:
• Araştırmada ele alınan kişi sayısı 20'den fazladır.
• Dağılım simetriktir.
• Ortada yığılma vardır ve bu tepe eğrisi yalnızca bir kümeden oluşmaktadır, yani iki ayrı tepe oluşumu yoktur.
• Standart sapması aritmetik ortalamasından küçüktür.
• Aritmetik ortalama, ortanca ve tepe değeri birbirine yakın değerlerden oluşmaktadır.
• Çan eğrisinin teorik izine yakın şekilde bir grafik elde edilmiştir.

Doğru yanıt E seçeneğidir.

İstatistiksel anlamlılık bir araştırmada elde edilen sonucun belirli bazı etkenlerin birbiriyle ilişkisi olduğundan mı, yoksa yalnızca şans eseri mi ortaya çıktığını anlamaya yarayan bir matematiksel araçtır. Sağlık alanında da diğer bütün alanlarda olduğu gibi bu yaklaşım çok sıklıkla kullanılmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bazı değişkenler diğerleri ne durumda olursa olsun kendi dinamikleri içinde oluşmakta ve başka değişkenlerin bunları etkilemeleri
söz konusu olmamaktadır. Örneğin, hastaların cinsiyeti diğer değişkenler ne olursa olsun değişmez. Hastanın sigara içip içmemesi, hastanın boyu, hastanın eğitim durumu, hastanın mesleği vb. değişkenler cinsiyetin belirlenmesine etki edemezler. Çünkü hasta ya kadın ya da erkek olarak dünyaya zaten gelmiş bulunmaktadır. Ancak cinsiyetin kadın veya erkek oluşu sayılan diğer değişkenleri etkileyebilir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bilimsel bir sistematik hatanın olup olmadığını sorgulayan kavrama bias denir. Biasların önemli bir kısmı araştırmacının titizliği ve deneyimi ile önlenebilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yerleşik uygulamaya göre, p<0,05 değeri hipotezin yanlış olduğunu söylemeye yeter. Yüzdeler arasındaki fark 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlıdır. Birçok kişi Ho hipotezini reddederken veya kabul ederken p’nin 0,05’ten büyük veya küçük olduğunu temel alır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Doğrusal korelasyon olmadığı zaman noktalar kadran üzerinde öylesine dağılmış bir görüntü verir (E seçeneği). Korelasyon varsa bu ya yukarı doğru tırmanan bir şekle girer (pozitif korelasyon, biri arttıkça diğeri de artıyor) ya da aşağı doğru düşen bir şekle girer (negatif korelasyon, biri arttıkça diğeri azalıyor). Artsa da azalsa da saçılan noktalar bir sanal çizgi etrafında ne kadar güzel hizaya dizilmişse başka bir deyişle elipsin karnı ne kadar daralıp çizgi şekline yaklaşmışsa korelasyon katsayısı (r) o kadar 1’e doğru yaklaşmış yani korelasyon güçlenmiş demektir. Doğru yanıt E seçeneğidir.