SAĞLIK HİZMETLERİNDE ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME

Sağlık araştırmaları uygulamaların planlanması aşamasında sorulacak sorular;

• Araştırmanın türü nedir?
• Bağımlı ve bağımsız değişkenler nelerdir?
• Sınanması düşünülen hipotezler nelerdir?
• Hangi tarihlerde yapılacak?
• Nerede yapılacak?
• Araştırma evreni nedir?
• Örnek seçilecek ise hangi yöntemle kaç kişilik örnek seçilecek?
• Ne tür veriler toplanacak?
• Verileri kimler, nasıl toplayacak?
• Hangi gözlem ve ölçümler yapılacak?
• Gözlem ve ölçümler için ne tür araç-gereç kullanılacak?
• Toplanan veriler kimler tarafından nasıl değerlendirilecek?
• Ne tür analizler yapılacak?

tır.

Değişken, kişi ya da nesnelere ilişkin, ölçülebilen, gözlenerek tanımlanabilen her türlü özellik ya da duruma verilen genel isimdir.
Örneğin, kişilerin yaşı, cinsiyeti, boyu, kilosu, sağlık güvencesi; hastanelerin türü, yatak
sayısı, akredite olup olmaması, yönetim biçimi, gibi özelliklerin her birisi birer değişken
örneğidir.

Juster Türü Ölçekler
Nicel olarak saptanması zor olan bir olayın veya durumun oluş sıklığı konusundaki subjektif tahminleri olasılık yüzdesi olarak saptama amacı ile kullanılan ölçeklerdir.
Örneğin, poliklinik hizmeti sırasında hekimlerin gün içerisinde görülen hastaların ne kadarına diyet önerisinde bulunduğunu saptamak amacı ile sorulan “her gün muayene ettiğiniz hastaların ne kadarına diyet öneriyorsunuz” sorusuna alınacak yanıtların “0-hiç birine=%0, 1-%10, 2-%20, 3-%30, 4-%40, 5-%50, 6-%60, 7-%70, 8-%80, 9-%90, tümüne=% 100” şeklinde derecelendirilmesi Juster ölçeği örneğidir.

Değişkenlerin değerlerinin ölçüldüğü ya da gözlendiği şekilde kaydedilmesi durumunda ham veri toplanmış olur. Örneğin, hemoglobin ölçümleri, 12gr/dl, 10gr/dl, 13gr/dl gibi
kaydedilmişse ham veri toplanmıştır.

Doğru olan sınıflandırma şu şekilde olmalıdır:
40-44
45-49
50-54

Belge inceleme, araştırılan konu ile ilgili olabilecek raporlar, günlükler, şikâyet dilekçeleri, yazışmalar, gazete-dergi yazıları gibi her türlü yazılı belge ile fotoğraflar, kamera kayıtları, ses kayıtları, video kayıtları gibi görsel-işitsel belgelerin taranarak veri toplanması yöntemidir. Özellikle nitelikle ilgili durumlar konusunda çok değerli bilgilere ulaşılmasını sağlayan ve nerdeyse hiç maliyet getirmeyen bir yöntemdir. Bu yolla güvenilir veri toplamak ve doğru analizler yapabilmek için bu konuda eğitimli ve deneyimli olunması şarttır. Örneğin, şikâyet dilekçelerinin, kamera kayıtlarının ya da gazete haberlerinin konusu olan bazı olaylar, tek tük bile olsa hizmetlerin kalitesi açısından yaşamsal önemi olan ve araştırmalarla
saptanması, ortaya çıkarılması mümkün olmayan olaylar olabilir.

Anket uygulama için kullanılabilecek çeşitli yöntemler ve kabul edilebilir katılım oranları
aşağıdaki gibidir:
• Posta yolu ile %50 (yeterli), %60 (iyi), %70 (çok iyi)
• Telefon ile %80 (iyi)
• E-posta ile %40 (orta), %50 (iyi), %60 (çok iyi)
• Web tabanlı/Online %30 (idare eder)
• Kendi kendine doldurma %50 (iyi)
• Yüz-yüze görüşme ile %80–85 (iyi)

Ankete basit, ilgi çekici ve eğlenceli sorularla başlanmalıdır.
• Sorular genelden özele, basitten karmaşık konulara doğru dizilmelidir.
• Sorular mantık olarak akıcı bir sıra içerisinde olmalıdır.
• Kişileri rahatsız edebilecek, zor durumda bırakabilecek sorulara yer verilmemeli,
mutlaka sorulacaksa en sona konulmalıdır.
• Yanıtlayanlara ilişkin tanıtıcı bilgiler, demografik özellikler en sonda yer almalıdır.
• Gereksiz, yanıtlarının nerede kullanılacağı tam olarak bilinmeyen sorulara yer verilmemelidir.
• Anketi uygulayacak ve veri girişini yapacak kişilerin kolay izlemesi için sorular
numaralandırılmalıdır.

Konunun belirlenmesi (4), Kaynakların taranması (6),

Amacın ortaya konması (1) aşamaları ile sağlık araştırmalarına başlanır.

Medline, Web of Science gibi veri tabanları sağlık araştırmalarının "kaynak tarama" aşamasında kullanılır.

Sağlık araştırmalarında bağımlı ve bağımsız değişkenler uygulamaların planlanması  aşamasında  tanımlanmalıdır

Değişkenleri tanımlamak ve ifade etmek için kullanılan Juster Türü Ölçeklerde yüzdelik derecelendirmesi kullanılır

Yaş, uzunluk, ağırlık, hemoglobin, kan kolesterol düzeyi gibi veriler sürekli veri türüne sınıflanırlar

Telefonla görüşme yönteminde görüşülen kişinin beden dilini izlemenin mümkün olmadığı ve uzun görüşmeler için uygun olmadığı bilinmektedir, diğer taraftan, okuma yazması olmayanlar için kullanıldığında uygundur.   

Posta yolu ile anket uygulama için kabul edilebilir katılım yüzdelik oranları ‘yeterli, iyi ve çok iyi ‘ için %50 (yüzde elli), %60 (yüzde altmış, %70 (yüzde yetmiş)'dir.

İçerik geçerliliği için kullanılan yöntemlerden biri uzman görüşü diğeri ise literatür taramadır.