SAĞLIK HİZMETLERİNDE ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME

Sağlık sektörü, her şeyden önce bir hizmet sektörüdür ve hizmetler için geçerli olan soyutluk, heterojenlik ve bütünlük gibi özellikler sağlık hizmetleri için de geçerlidir.Sağlık sektörünün bir başka özelliği, çok sayıda ve özerkliği çok gelişmiş mesleklerin birlikte çalışması ile yürüyen bir hizmet ağını gerektirmesi, bu nedenle de iyi yönetilmediği takdirde, stresin yoğun olduğu ve kişiler arası çatışmaların sık yaşandığı bir sektör olmasıdır.Sağlık hizmetlerindeki uygulamaların ne derece doğru ve uygun olduğu, dayandıkları kanıtların niteliği ve gücüne bağlıdır. Bu anlamda kanıta dayalı tıp ve kanıta dayalı yönetim kavramları önem kazanmaktadır.

Klasik olarak sağlık hizmetleri yönetiminde kararlar verilirken etkili olan başlıca unsurlar şunlardır: • Daha önceki deneyimler • Eldeki kaynaklar • Toplumsal değerler.

Kanıta dayalı yönetim sayesinde, bazı işlerin ve süreçlerin standardize edilerek herkes tarafından aynı şekilde yürütülmesi sağlanabilmektedir. Yapılan işlerin, uygulamaya konulan kararların sonuçları ölçümlenerek başarılı olup olmadıkları net olarak değerlendirilmektedir. Kanıtlar, genellikle bilimsel yöntemlerle yapılan araştırmalardan elde edilen bilgilerdir.Çağdaş yönetim anlayışında ise yönetim kararlarında başrol kanıtlara aittir.

Bir olayın incelenmesi, bir durumun tanımlanması veya bir görevin yapılması sırasında kaydedilen her türlü yorumlanmamış bulgu, belge ve gözlem veri adını alır

Verilerin işe yaraması için bazı özelliklere sahip olması gerekir: • Veriler amaca uygun olmalıdır. • Tam olmalıdır. • Kesin olmalıdır. • Zamanında toplanmış olmalıdır. • Doğru biçimde olmalıdır. • Makul bir maliyeti olmalıdır.

Toplumsal deneyimler sonucu ortaya çıkan ve kuşaktan kuşağa aktarılan gelenekler önemli bilgi kaynaklarıdır.

Dünya Sağlık Örgütü'nün kısaltması WHO'dur.

Sağlık hizmeti verilen her birimde hizmet almak için başvuran kişilerin yaşı, cinsiyeti, mesleği, medeni durumu, öğrenim durumu, sağlık güvencesinin varlığı ve türü, gibi sosyodemografik özelliklerinin; yapılan tetkik ve incelemelerin, konulan tanı ve verilen tedavilerin; gelir ve giderlerin; çalışanlara ilişkin her türlü özelliklerin, elektronik veya kağıt ortamda düzenli olarak kaydedildiği enformasyon sistemleri vardır. Bu sistemlerden yararlanarak, örneğin, bir hastaneye bir yıl içerisinde en çok hangi cins, yaş ve sosyal sınıftan kişilerin ne tür yakınmalarla geldiği, ne tür tetkikler sonucunda hangi tanıları alarak nasıl tedavi gördükleri, tedavi giderlerinin hangi şekilde ödendiği gibi tanımlayıcı amaçla gerekli olan istatistikleri hesaplamak mümkündür.

Klinik kararlar için kullanılacak kanıtları bulmak ve kullanmak ağırlıklı olarak hekimlerin görevi iken, yönetim alanındaki kanıtlar farklı iş ve mesleklerden kişilerin görev alanına girmektedir.

Uzman kişilerden görüş alınması, bazı bilgilerin savunması için o alanda otorite sayılan isimlerin kaynak olarak gösterilmesi, ya da egemen olan gücün dayattığı bilgilere bağlı kalınması gibi yöntemlerle bilgiye ulaşılabilmektedir. Öğretmenler, kitaplar, aile büyükleri, din büyükleri, toplum önderleri bu anlamda bilgi kaynağıdırlar ve onlardan elde edilen bilgiler çoğu zaman sorgulamaya gerek duymadan doğru kabul edilir ve kullanılır.

“Kanıta dayalı tıp” kavramı ilk kez 1992 yılında kullanılmış ve doksanlı yıllardan itibaren hızla yaygınlaşmıştır. Doğru cevap B'dir.

Verilerin işe yaraması için bazı özelliklere sahip olması gerekir. Veriler amaca uygun olmalıdır. Tam olmalıdır. Kesin olmalıdır. Zamanında toplanmış olmalıdır. Doğru biçimde olmalıdır. Makul bir maliyeti olmalıdır. Bu durumda E seçeneği verilerin işe yaraması için sahip olması gereken özelliklerden biri değildir.

Günlük hayatımızı kolaylaştıran bilgiler başlıca beş kaynaktan elde edilebilir: Gelenekler, otoriteler, deneme-yanılma, mantık yürütme ve bilimsel yöntem.

İki binli yıllara gelindiğinde, demografik değişimler sonucu nüfusun yaşlanması, bilişim teknolojileri sayesinde tele tıp ve tele konsultasyon hizmetlerinin yaygınlaşması, medikal turizmin öneminin artması, evde bakım hizmetlerinin yaygınlaşması, hasta ve çalışan beklentilerinin değişmesi gibi etkenler sağlık yöneticiliğinin başlı başına bir meslek ve uzmanlık alanı olmasında rol oynamıştır. Doğru cevap C'dir.

Sağlık kuruluşlarında hekimler ile yöneticiler arasında gözlenen çatışmalar “beyaz önlüklüler” ile “takım elbiselilerin” çatışması olarak sağlık yönetimi literatüründe özel bir yere sahiptir. Doğru cevap C'dir.

Her doğumun sezeryan ile yapılması, koruyucu amaçla tüm hastalara tonsillektomi yapılması, soğuk algınlığı olan tüm hastalara antibiyotik yazılması, kalp rahatsızlıklarında ilk olarak koroner by pass yöntemine başvurulması, sağlık hizmeti sunucularının iyi kullanılmayan takdir yetkilerinin sonucu olan “aşırı” olarak nitelenebilecek türdeki hizmetleri için birer örnektir. Doğru cevap D'dir.

Performans göstergeleri ve performans çıktıları gibi ölçülebilen kanıtların toplanması nedeniyle hangi personelin ne kadar iş yükü olduğu ve bu yükün altından ne ölçüde kalkabildiği bilindiğinden yeni işlerin dağıtımı için en uygun kişiler kolayca belirlenebilir. Diğer seçenekler ise, verilenleri azaltmak için kullanılabilecek çözüm önerileri içermektedir. Doğru cevap C'dir.

Verilerin işe yaraması için gereken özellikler şunlardır:

Doğru cevap B'dir.

Günlük hayatımızı kolaylaştıran bilgiler gelenekler, otoriteler, deneme-yanılma, mantık yürütme ve bilimsel yöntem olarak başlıca beş kaynaktan elde edilebilir. Sağlık hizmetlerinin yönetiminde ulusal ve uluslararası kuruluşların kuralları ile ürettiği bilgilerden yararlanılması otoriteler kapsamında bir kaynak örneğidir. Doğru cevap C'dir.

Veri toplamak için kullanılan sağlık enformasyon sistemleri ile elde edilebilecek bir veriye örnek olarak her birimde hizmet almak için başvuran sayısının tespit edilmesi gösterilebilir. Diğer seçeneklerde yer alan örnek veriler, "Ad Hoc" -amaca özel  araştırmalar sonucunda elde edilebilecek verilere örnektir. Doğru cevap A'dır.