Sağlık Araştırmalarında Raporlama

1. Karar vericinin önünde her karar için çok sayıda seçenek bulunur.
2. Tercih edilen her seçeneğin neden olacağı bir dizi sonuç söz konusudur.
3. Sonuçların neler olacağı konusunda her zaman bir belirsizlik vardır.
4. Karar vericinin olası sonuçları ön görme ve buna göre farklı tercihleri yapması söz konusudur.
5. Karar verici, her biri farklı ve belirsiz sonuçlara giden alternatif yollardan birisini seçme durumundadır.

Karar ağacı: Herhangi bir karar alma sürecine yardımcı olmak amacıyla problem ya da karar konusunun bileşenleri ve mantıksal yapısını gösteren akış şemasıdır.

Araştırmadan elde edilen sonuçlar değerlendirilirken beklentilerimizle, daha önceki bilgilerimizle ve benzer başka araştırmalardan elde edilen sonuçlarla ne ölçüde uyumlu ya da uyumsuz olduğu açıklanmalı, sonuçların araştırma amaçları açısından ne ifade ettiği net olarak ortaya konmalıdır. Eğer araştırma, yürütülmekte olan bir politika veya programı değerlendirme amacı ile yapılmış ise programın artıları ve eksilerine ilişkin bulgular ortaya konmalıdır. Çalışanlar, maddi olanaklar, altyapı, donanım gibi farklı değişkenlerin başarı veya başarısızlıktaki rolü, kullanılan ölçüt ve verilerden kaynaklanabilecek yanlılıklar, araştırma kısıtlılıkları gibi etkenler açısından bulgular yorumlanmalı ve bilgiye dönüştürülmelidir. Elde edilen sonuçlar ve yorumlar doğrultusunda özgün öneriler geliştirilmeli ve sıralanmalıdır.

A. Araştırma sonuçlarının uygulamaya aktarılmasını kolaylaştıran faktörler:

1. Araştırmacıların mevcut bulgularla kıyaslayarak yeni çözüm önerileri ortaya koyması

2.Uygulayıcıların kendi ihtiyaçlarına cevap verecek olan araştırma sonuçlarını talep etmesi

3.Araştırmacıların doğrudan uygulayıcılarla bilgi alışverişinde bulunup onların içinde bulundukları durumu gözeterek sonuçları analiz etmesi

4.Araştırma sonuçlarının duyurulması için hedefe yönelik mesajlar üretilmesi

5.Araştırmacıların uygulayıcılarla kişisel diyalog kurup güven tesis etmesi.

B. Araştırma sonuçlarının uygulamaya aktarılmasını zorlaştıran faktörler:

1. Uygulayıcıların araştırmadan elde edilen kanıtları algılayış zafiyeti
2. Kurum kültürü
3. Araştırma sonuçlarını analiz etme ve mevcut duruma uyarlama konusunda uygulayıcıların beceri azlığı
4. Araştırmanın zaman alıcı ve maliyetli olması
5. Yöneticilerin farklı kaynaklardan aşırı bilgiyle yüklenmiş olması

Araştırmaya ilişkin bilgileri proje aşamasından itibaren hedef kitlelere ulaştırmayı amaçlayan, uygun duyuru araçlarının tasarlanması ve hazırlanması stratejisine Yaygınlaştırma Stratejisi denir.

Araştırma bulgularının tabiatı ve uygulama biçimi çok özel bir duyuru kanalı gerektirebilir. Bu, eğer araştırmanın hedefi olan hastalar, yöneticiler, çocuklar, kadınlar, gençler gibi sosyal gruplara grup eğitimi verme şeklinde olabileceği gibi, basit broşürler, renkli afişler, televizyon programları da olabilir. Sosyal medya ise günümüzde oldukça etkili bir erişim aracıdır.

 Kullanılan araçların topluma etkili bir şekilde duyuru ve yaygınlaştırma görevi görmesi için belge tipini belirlerken hedef kitlenin dikkate alınması, mesajın hedef kitleye özgü, kısa ve özlü olması, bulguların hepsi yerine yeni ve dikkat çekici olanların sunulması, her bulgu ve kanıtın maddeler hâlinde verilmesi ve metnin mantıksal bir düzen takip etmesi gerekir. Sonuç ve öneriler net bir şekilde yazılmalı ve bunları okuyana bu bilgiyle ne yapılması gerektiği mesajını vermelidir. Çekiciliği olan dokümanlar daha kolay okunur. Bu yüzden metin içeriği yanında grafik tasarımına da özen göstermelidir. Basit ifadeler ve kolay anlaşılacak bir dil kullanmalıdır. Tek düze, koyu renkli veya altı çizili başlıklar okumayı kolaylaştırır. Kolay okunabilecek harf karekteri seçilmelidir. İkiden fazla sayfa ya da slayt ise numara vermelidir.

Uzun süreli ve kapsamlı araştırmalarda araştırma sürerken araştırmada rol alan kişileri ve ilgili kuruluşları düzenli olarak bilgilendirmek ve bilgilerini güncellemek, araştırmaya ilgiyi diri tutmak bakımından etkili bir yoldur. Bu amaçla belli aralıklarla kısa araştırma bültenleri yayınlanmaktadır. Böyle bültenler, paydaşları düzenli bilgilendirerek araştırmayla ilgili spekülasyonların yapılmasını engellediği gibi, araştırmaya katılanalar ve paydaşlarla sürekli irtibat sağlanmasını temin etmektedir.

El ilanları, poster ler, broşürler veya özet duyuru metinlerinde, kısa ve tercihen göze hitap eden bilgiler yer alır.

Medya ve diğer kuruluşlara bir araştırmanın sonuçlarının hızla duyurulmasının en etkili ve kolay yolu basın bildirisi hazırlamaktır.

Bir araştırma projesinin sonuçları ve bu sonuçlardan çıkarılan politika önerilerini uzman olmayan muhataplara aktarmak için hazırlanan kısa belgeye politika özeti denir.

Politika özetleri, hedef kitleleri iknaya çalışmamalı, akademik değil profesyonel bir üslup kullanmalıdır. İleri sürülen görüşler kanıta dayanmalı, belli bir problem ya da problemin bir kısmına odaklanmalıdır. Kısa ve özlü olmalı, basit ve anlaşılır bir dille yazılmalı, beş-on sayfayı geçmeyen pratik ve uygulanabilir görüşler içermelidir. Politika özetlerinde genellikle yö- netici özetini takiben problemin ana çerçevesi ve önemi, alternatif politikaların tartışılması ve öneriler gibi kısımlar yer alır. Varsa eklere ve yararlanılan kaynaklara sonunda yer verilir.

1. Araştırma konusuyla ilgili kişiler, tüm paydaşlar: Bu gruba yönelik raporların amacı, sonuçları duyurma, yaygınlaştırma, paylaşma, farkındalık oluşturma, eğitim ve doğru kararlar alınmasına katkı sağlama olarak özetlenebilir.

2. Yetkili makamlar: Bu gruba yönelik raporların amacı, sonuçları duyurma, yaygınlaştırma, uyarma, öneride bulunma olmalıdır. Bu tür raporlar doğrudan araştırmacı tarafından sunulabileceği gibi, yetkili makamların talebi üzerine de araştırma ve raporlama yapılabilir.

3. Bilimsel toplantı ve dergiler: Bilimsel toplantılar için bildiriler, posterler hazırlanarak kongre ve/ya sempozyumlarda konuyla ilgilenen diğer uzmanlarla paylaşılabilir, tartışmaya açılabilir. Aynı amaçla bilimsel dergilerde yayınlanma yoluna gidilebilir. Bilimsel toplantılarda sunulma veya dergilerde yayınlanma amacıyla hazırlanacak araştırma raporlarının, makale, bildiri ya da poster oluşuna göre ilgili dergi yayın kurulu veya kongre düzenleme kurulunca belirtilen kurallara uygun hazırlanması gerektiğinden bu tür yazılar için standart bir şekil önermek uygun değildir.

1. Araştırma raporu hazırlamanın bilimsel bir iş olduğu ve birikim gerektirdiği ön yargısından kurtulmak, çalıştığı alanla ilgili olarak herkesin bu konuda yetkin hâle gelebileceğini akılda tutmak gerekir.

2. En iyi yöntemlerin kullanılarak en iyi araştırmanın yapılması tabii ki arzu edilen bir husustur. Ancak “En iyi, iyinin düşmanıdır” sözünü de akılda tutarak asıl amacın işe yarayacak, olabildiğince kaliteli bilgilere, kanıtlara ulaşmak olduğu unutulmamalıdır.

3. Yönetimle ilgili araştırmalarda nitel yöntemlere olabildiğince çok yer verilmelidir. Nitel yöntemler, özellikle bizim gibi ülkelerde akademisyenler tarafından daha az kulanılan yöntemlerdir. Oysa bazı durumlarda, çok sayıda nicel verinin bulamadığı bir yanıta, tek bir örnek olayda ya da derinlemesine görüşmede rastlamak mümkündür.

4. Görüşmeler yapılırken, veriler toplanırken, kullanılacak kaynaklar seçilirken, sonuçlar yorumlanırken, kısacası her aşamada objektif olunmalı, beklentilerimizle uyumlu olabileceklerin yanı sıra uyumsuz olabileceklere de yer verilmeli, vaka örneği olarak başarı hikâyelerinin yanı sıra başarısızlık örnekleri de sunulmalıdır.

5. Rapor tamamlandıktan sonra veriler ve dokümanlar atılmamalı, daha sonra ikincil veri analizleri ya da başka amaçlarla kullanılma olasılığı olması nedeniyle uygun bir yerde saklanmalıdır.

    
    
    

Araştırma sonunda rapor yazımına başlamadan önce bir çerçeve plan yapılmalıdır. Raporu kimin talep ettiği, neden bu rapora ihtiyaç duyulduğu, araştırma sonucundan çıkarılmak istenenin ne olduğu, bu raporun nasıl kullanılacağı ve kimlere sunulacağı sorularına cevap verilmesi, raporun kapsam ve şeklinin belirlenmesine yardımcı olur.

Rapor için bilgi derlerken iki çeşit bilgi kaynağına başvurulabilir. Birincil bilgi kaynağı testler, anketler, görüşmeler, diyaloglar gibi kaynaklardır. İkincil bilgi kaynağı basılı materyaller, önceden hazırlanmış raporlar ve istatistiklerdir.

Rapor kolay okunan anlaşılır bir dille yazılmalıdır. Günlük konuşma dilinde yer alan ifa- deler ve argodan kaçınmalı ve gayrıresmî dil kullanmamaya özen göstermelidir. Konuya yabancı olanların bile kolay okuyup anlayabileceği bir metin olmalı; bu yüzden olabildiğince sade bir dil ve mümkün olduğunca kısa cümleler kullanılmalıdır.

İçindekiler başlığı altında, raporda yer alan ana ve alt başlıklar sırasıyla yer alır. Genelde İçindekiler listesinde başlıklar ilk iki seviyede verilir. Bölüm ve sayfa numaralarının bu listede yer alması okuyucunun aradığını bulmasını kolaylaştırır.

Özet veya Yönetici Özeti raporun başında ve ayrı sayfada yer alır

Giriş bölümünde çalışmanın arka plan bilgileri verilir, tartışılacak problem kısaca anlatılır ve araştırmanın amacı belirtilir hipotez ve hipotezler açıklanır.

Bu bölümde araştırma sonucunda elde edilen yorumlanmamış veriler yer alır. Muhtemelen raporun en kısa bölümünü oluşturan bu bölüm, aynı zamanda en önemli yeridir. Raporun tartışmaya meydan vermeyen en objektif kısmını oluşturmaktadır.Raporun omurgasını Bulgular oluşturmaktadır.

Tartışma bölümü raporu hazırlayanın en serbest davranacağı kısımdır. Araştırmanın, yapılan deney ya da müdahelenin şekline göre değişen bir tutumla ele alınabilir.

Eğer Bulgular iyi tanzim edilmiş, verilerdeki değişimler, eğilimler net olarak ortaya konmuşsa, raporu okuyan kişiler hipotezin desteklenip desteklenmediğini görür ve Tartışmada olacakları tahmin edebilir. Kısaca bu bölümde, bulguların hipotezi destekleyip desteklemediği, beklenenden farklı bir durumla karşılaşılıp karşılaşılmadığı, elde edilen bulguların aynı konuyu araştıran başka çalışmalara göre durumu ile araştırma sonuçlarının teorik ve pratik etkilerinden bahsedilir.

Araştırmada elde edilen sonuçların ışığında durumu daha iyi hâle getirmek için nasıl bir eyleme geçilmesi gerektiği hususundaki görüşler, önerileri oluşturur

Kaynakça (bibliyografya), araştırma boyunca yararlanılan ve doğrudan rapor metni içinde atıf yapılmaksızın liste hâlinde verilen bütün kaynakları kapsar.