Sağlık Hizmetlerinde Kalite, Kullanım Ölçütleri ve Sağlık Düzeyi Göstergeleri

Toplam Kalite Yönetimi’nin iki anahtar kavramından ilki istatistiksel proses kontrol diğeri de sürekli iyileştirmedir. Her ne kadar bu iki kavram işletmelerin rekabet avantajı kazanmasında işletmeye yardımcı olsa da günümüz işletme çevresinde değişim ve yenilik yönetimi işletmenin hayatta kalabilmesinde daha önemli hâle gelmiştir.

Sağlık hizmetlerinin temel amacı toplumun ihtiyacı olan sağlık hizmetlerini, müşterinin istediği kalitede, istediği zamanda ve mümkün olan en düşük maliyetle sunmaktır.

Tıbbi bakım kalitesi, bakım sürecinin bütün safhalarında beklenen kazanç ve kayıp dengelerini göz önüne aldıktan sonra hasta iyiliğini ifade eden kapsamlı bir ölçüyü arttırması beklenen bakım türüdür.

Toplam kalite yönetimi veya stratejik kalite yönetiminin genel amaçları ;
1. İşletmenin hedeflerini koymak ve bu doğrultuda yapısını geliştirmek
2. Bütün çalışanların katılımını sağlamak
3. Kaynak israfını azaltmak ve maliyetleri düşürmek
4. Müşteri ihtiyaç ve beklentilerini hızlı, sürekli ve hatasız olarak karşılamak
5. İstatistiksel tekniklerden yararlanarak süreci kontrol etmek

Toplam kalitenin bilinçli ve sistematik bir biçimde sağlanmasının iki temel şartı vardır.
Bunlar:
1. Bilimsel ve objektif analizlerle hatalara neden olan faktörlerin bulunması ve ortadan kaldırılması,
2. Bu hataların meydana gelmesine neden olan sistemi geliştirmeye dönük bir yönetim anlayışıdır

Kalite ölçümünün istenen özellikleri; doğruluk, faydalılık, ilgililik, kanıta dayalılık, güvenilirlik, geçerlilik, yapılabilirlik, kolay yorumlanabilirlik olarak sayılabilir.

Donobedian sağlık hizmetlerinde geleneksel ölçüm çerçevesini yapı, süreç ve sonuç olarak ifade etmektedir.

Donobedian'a göre sağlık hizmetlerinde yapısal ölçüler; doktorların, hemşirelerin ve sistemin doğasında bulunan özelliklerle; personel, bina ve donanımın ve tıbbi bakım sunumuyla ilgili politikalarınyeterliliğiyle ilgilidir.

Ölçme geniş anlamıyla herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayı veya sıfatlarla ifade etmektir.  Ölçüm ise bize diğer süreçleri değerlendirmek için yardımcı olmasının yanı sıra iyileştirme için kullanılabilecek bir süreçtir. 

Neden-sonuç diyagramı veya şeklinden dolayı balık kılçığı diyagramı, bir problemin olası nedenlerini açıkça belirleyerek oluşturulur ve bilginin organize edilmesini kolaylaştırır. Ancak; bu neden faktörlerinin hepsi birden çözülemez veya çözülebilse de çok maliyetli olacağından tercih edilmez. Çok sayıda neden faktörü olmasına rağmen gerçekte sonuçları
etkileyebilecek olanlar çok fazla değildir.

Pareto analizi, değişik sayıdaki önemli nedenleri daha az önemde olan nedenlerden ayırmak için yararlanılan bir metotdur. Maliyetlerde %20 artış sistemde %80 iyileşme sağlar. Daha ziyade maliyet ve hata analizlerinde kullanılır.

Birbiri ile ilişkili iki ayrı veri saçılma diyagramı ile analiz edilir. Saçılma diyagramı bir çift olarak ortaya çıkan iki bileşik veri kümesi arasındaki ilişkilerin belirtilmesi için kullanılan bir grafikle gösterme tekniğidir. Bu iki veri arasında ilişki olup olmadığı ve varsa ilişkinin nasıl olduğu konusunda bilgi verir.

Matriks diyagramlarının amacı işlerin fonksiyonların ve karakteristiklerin aralarındaki ilişki ve kolerasyon kaynağını kurmak ve onların nispi önemini göstermektir.

İlgi diyagramı 1960’larda Jiro Kawakita tarafından geliştirilmiş ve KJ metodu olarak bilinen bir tekniktir. Belirli bir konu hakkında çok sayıdaki fikirleri, düşünceleri ve ilişkileri gruplandırmak amacıyla kullanılmaktadır.

İlişkiler diyagramı konu veya problemin unsurları arasındaki sebep-sonuç ilişkilerinin resimli sunumudur. Bu diyagramın amacı, temel sebepleri ve problemin etkilerini sapmaktadır. Bu diyagramın birçok iç içe bağlantılı faktörün rol oynadığı karmaşık bir durumda ara ilişkilere açıklık getirir ve faktörler arası sebep-sonuç bağlantılarının açıklık kazanmasına yardımcı olur.

Poke-yoke analizi, hataların tekrarını ve kusurlu ürünün oluşmasını önlemeyi amaçlayan ve süreci sürekli iyileştiren sistemleri kurmak amacındadır. Poke-yoke analizinde hatayı kaynağında kontrol altına almak istenmektedir. Hata kusurlu ürüne dönüşmeden analiz edilir ve analiz sonucunda önleyici tedbir alınır.

Genel olarak istatistiksel süreç kontrolü beş aşamadan meydana gelir.
• Sürecin seçimi
• Sürecin istatistiksel olarak kontrol altına alınması
• Sürecin yeterlilik çalışması
• Sürecin standartlaştırılması
• Sürecin geliştirilmesi

Odaklanılan noktaya göre kıyaslama üçe ayrılır;

1. Süreç odaklı kıyaslama
2. Performans odaklı kıyaslama
3. Stratejik kıyaslama

Kıyaslama seçilen ortağa göre dörde ayrılır:

1. İşletme içi kıyaslama

2. Rekabetçi kıyaslama

3. Fonksiyonel kıyaslama

4. Genel kıyaslama

Beş Yaş Altı Ölüm Hızı: Belirli bir süre içerisinde, doğumundan sonraki 0-59 ay içinde ölen toplam çocuk sayısının, aynı süre içinde toplam canlı doğum sayısına bölünmesi ile hesaplanır ve binlik olarak ifade edilir.