SAĞLIK EKONOMİSİ

Tıp etiğinin temel ilkeleri; zarar vermeme ilkesi, yararlılık ilkesi, özerkliğe saygı ilkesi ve adalet ilkesidir.

Bir kişiye yararlı olmak amacıyla ve o kişinin esenliği gözetilerek, ancak kişinin iradesi dikkate alınmaksızın ya da iradesine karşı eylem.

Tıbbi müdahale, kişilerin bedensel, fiziksel veya psikolojik bir hastalığını, eksikliğini teşhis ve tedavi etmek, bu mümkün olmadığında hastalığını hafietmek veya acılarını dindirmek yahut rahatsızlıktan korumak veya nüfus planlaması amaçlarıyla, tıp mesleğini icraya yasal olarak yetkili kimseler tarafından, tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve kurallara göre gerçekleştirilen en basit teşhis ve tedavi yöntemlerinden başlayarak en ağır cerrahi müdahalelere kadar uzanan her çeşit faaliyettir.

Kişinin yaşamına, sağlığına veya vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahalenin tıbbi müdahale olarak kabul edilebilmesi ve hukuka uygun sayılabilmesi için aşağıda yer alan şartların var olması gerekir: • yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilmesi • hukuken öngörülmüş amaçlara yönelik olması • tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve esaslara uygun olması • hastanın tıbbi müdahaleye rıza göstermesi (aydınlatılmış onamının bulunması)

Hasta Hakları Yönetmeliği’nde bilgilendirmenin kapsamı belirtilmiştir: Madde 15 (Başlığı ile birlikte değişik: RG-8/5/2014-28994) “ Hastaya; a. Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği, b. Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini süresi, c. Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri, ç. Muhtemel komplikasyonları, d. Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri, e. Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri, f. Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri, g. Gerektiğinde aynı konuda tıbbi yardıma nasıl ulaşabileceği, hususlarında bilgi verilir.

Sağlık hizmetleri: İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yokedilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (Rehabilitasyon) için yapılan tıbbi faaliyetler sağlık hizmetidir.”

Kişi, rızası ve bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulması sağlık hizmetleri arasında yer almaz.

Doktor, hastasının zarar görmemesi için, mesleki bütün şartları yerine getirmek, hastanın durumunu tıbbi açıdan zamanında ve gecikmeksizin saptayıp, somut durumun gerektirdiği önlemleri eksiksiz şekilde almak, uygun tedaviyi de yine gecikmeden belirleyip uygulamak zorundadır. Asgari düzeyde dahi olsa, bir tereddüt doğuran durumlar da, bu tereddüdünü ortadan kaldıracak araştırmalar yapmak ve bu arada da, koruyucu tedbirleri almakla yükümlüdür. Çeşitli tedavi yöntemleri arasında bir seçim yapılırken, hastanın ve hastalığın özellikleri göz önünde tutulmalı, onu risk altına sokacak tutum ve davranışlardan kaçınmalı ve en emin yol seçilmelidir. Gerçekten de müvekkil (hasta), mesleki bir iş gören doktor olan vekilden, tedavinin tüm aşamalarında titiz bir ihtimam ve dikkat göstermesini beklemek hakkına sahiptir.”

Kamu hastanelerinde hasta ile hastane arasındaki ilişki kamu hukuku kurallarına tabi bir ilişkidir.

Tıp hukuku, sağlık hukukunun bir alt dalı olarak, sağlık hizmetlerinin uygulanmasından kaynaklanan; sağlık personelinin hak ve yükümlülükleri, yasal sorumlulukları, hasta hakları, ilaç hukuku, medikal (tıbbi cihaz ve malzeme) hukuk gibi konuları ele alan hukuk dalıdır.

Ölümün kaçınılmaz olduğu ve tıp biliminin verilerine göre iyileştirilmesi olanağı olmayan veya dayanılmaz acılar içinde olan kişinin, tıbbi yöntemlerle yaşamının sonlandırılması aktif ötenazi denir. Pasif ötenazi aynı durumda olan hastanın tıbbi yardımının kesilerek ölüme terk edilmesi durumudur. Diğer şıklardaki durumlar genel tedavi programının içerisinde olabilecek durumlardır. Ötenazi ile ilgisi yoktur.

Tıp etiği evrensel olarak kabul görmüş dört temel ilkeye uygun davranılması gerektiği kabul edilmektedir.
Tıp etiğinin temel ilkeleri; zarar vermeme ilkesi, yararlılık ilkesi, özerkliğe saygı ilkesi ve adalet ilkesidir. Cevap hakkı ilkesi tıp etiğinin evvrensel ilkeleri arasında yer almamaktadır.

Sağlık hukuku tıp hukukuna  göre daha geniş kapsamlıdıır ve  doğrudan tıbbi uygulamalar ile ilgili olmayan ve sağlık hizmetleriyle ilgili tüm faaliyetleri kapsar. Tıp hukuku sağlık hukukunun altında bir alandır.

Paternalizm: Bir kişiye yararlı olmak amacıyla ve o kişinin esenliği gözetilerek, ancak kişinin iradesi dikkate alınmaksızın ya da iradesine karşı eylemdir. Bu yaklaşımın sağlık alanındaki ifadesi ise paternalist yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre hekimin ya da diğer sağlık çalışanlarının kişinin esenliğini gözeterek, ancak kişinin iradesi dikkate alınmaksızın ya da iradesine karşı eylemde bulunma davranışı hakimdir.

Kişinin yaşamına, sağlığına veya vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahalenin tıbbi müdahale olarak kabul edilebilmesi ve hukuka uygun sayılabilmesi için bazı şartların var olması gerekir. Bu şartlar arasında hastanın bilimsel ve tıbbi deneyler için uygun aday olması şartı yoktur. Bilimsel ve tıbbi deneyler hiçbir şekilde kişilerin vücut bütülüğüne ve sağlığına etki edecek şekilde olamaz.

Amacı teşhis, tedavi ya da korumaya ilişkin olsa da kişinin vücut bütünlüğü, yaşamı, sağlığı gibi değerlerine yönelik yapılacak müdahalelerin hukuka uygun olması için kişinin söz konusu tıbbi müdahaleye rızası gerekmektedir. Burada rızanın ayrıntılı bir bilgilendirmeye dayanmasının gerekmektedir. Teşhis ve tedavi ile ilgili hekimin hiçbir şekilde sorumlu tutulamayacağı bilgilendirme kapsamında yer almaz. Zira hekimin teşhis ve tedavinin tüm aşamalarında hukuki sorumluluğu mevcuttur.

Sağlık hizmetleri sisteminde temel kişisel öge, hastadır. Rehabilitasyon için yapılan faaliyetler sağlık hizmeti kapsamı içindedir. Sağlık hizmeti Türk hukukuna göre özel sektör tarafından da verilebilir ancak bu hizmetin sağlanmasında genel sağlık huku ilkeleri geçerlidir. Sağlık hizmetlerinin toplumsal hedefi ise öncelikle hastalıkların önlenmesidir.

Sağlık harcamalarının minimum düzeyde tutulması gerekliliği sağlık hizmetlerinin sunulmasından uyulması gereken ilkelerden değildir. Sağlık harcamalarının minimum düzeyde tutulması her ne kadar ekonomi ilkelerine uyum sağlasa da tıp hukuku ve ilkleriyle bağdaşmamaktadır.

Hekimin hastaya cerrahi müdahalede tedbirsiz davranması büyük olasılıkla malpraktise yol açabilecek bir durumdur. Hekimin riskli hastayı opere etmekten kaçınması ve hekimin gerekli durumlarda cerrahi müdahale yerine alternatif tedaviler önermesi defansif tıp iuygulamalarına örnektir. Hekimin hastanın tedavisine gereğinden fazla zaman ayırması ve hekimin gerekli tetkikler olmadan reçete yazmaması tıbbi teşhis ve tedavi süreçlerinde olağan durumlardır.

Tıbbi kötü uygulamadan (tıbbi malpraktis) kaynaklanabilecek sorumluluğun yarattığı endişe ile hekimler, görevlerini yaparken kaçınma davranışları sergileyebilmektedirler. Bu duruma defansif tıp adı verilmektedir. Hekimin muayene etmeden hastanın istediği ilacı yazmaması defansif tıp anlayışına uygun olmamakla birlikte malpraktisi önlemek üzere olması gereken bir prosedürdür.