SAĞLIK EKONOMİSİ

Son yıllarda gelişmekte olan ülkelerdeki bazı üniversitelerin, sağlık alanında Batı standartlarında eğitim verebilen kurumlar hâline geldiği gözlenmektedir. Uluslararası camiada kabul görebilen bu programlar, insan kaynağına farklı yönlerden etki edebilmektedir. Bunlardan biri, hiç şüphesiz, mezun olan yerli öğrencilerin kendi ülkelerinde çalışmaları durumunda sağlık hizmetlerinin kalitesinin artması olarak ifade edilebilir. Söz konusu öğrencilerin diplomalarının yurtdışında kabul görmesi durumunda ise beyin göçüyle de karşılaşılabilmektedir. Öte yandan, artan eğitim kalitesinin yanı sıra mali olarak da avantajlı olabilen bu programlar, yurt dışından da öğrenci çekebilmektedir. Buna ek olarak, sağlık profesyonellerinde gözle görülür bir göç yaşanması, gelişmekte olan ülkelerin eğitim alanında zarar görmesine de neden olabilmektedir.

Küreselleşmenin sonuçlarını sağlıklı bir şekilde inceleyebilmek için, söz konusu trendin ortaya çıkmasında rol oynayan temel faktörleri anlamak önem arz etmektedir. Bu doğrultuda, yukarıda da bahsi geçen ilgili dinamikleri 3 ana kategoride sınıflandırmak faydalı olacaktır. IMF (Uluslararası Para Fonu) tarafından 2000 yılında yapılan bir sınıflandırma da, küreselleşmeyi tetikleyen olgular açısından benzer bir çerçeve çizmektedir. Buna göre, küreselleşmenin 3 ayağı aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Ticaret, sermaye ve yatırım akımları
• Göç ve insan mobilitesi
• Teknolojik gelişim ve bilginin yayılması

Küreselleşmenin hız kazandığı 1990’lara gelindiğinde ise ticaret akımları yeniden ivme kazanmıştır.

Küresel bilgi devrimi olarak adlandırılabilecek bu sürece, pek çok buluş ve yenilik katkı vermekle birlikte, öne çıkan ilgili gelişmeler şu şekilde özetlenebilir:

• Kişisel bilgisayarlar ve modem kullanımındaki patlama
• 1991 yılında keşfedilen World Wide Web (www)
• Yüksek bant genişliğinde sinyal kapasitesi olan fiber optik kablo sistemlerinin uygulanması
• Dijital cihazların günlük hayatın bir parçası olması

Hastaların kendi yaşadıkları yerden başka bir yere sağlık amacı ile seyahat etmesine sağlık turizmi adı verilir.

Sağlığı iyileştirmeye yönelik aksiyonlara adanmış kurum, kuruluş ve kaynaklarına sağlık sistemleri adı verilir.

2007 tarihli Lister çalışmasında belirtildiği üzere, bunlardan başlıcaları;

Kamu tarafından finanse edilen sağlık hizmetlerinde asgari devlet katkısını amaç- layan ve bu hizmetleri minimum ya da temel paketlerle kısıtlayan bir model teşviki

Bazı küçük muafiyetler dışında, çoğu sağlık hizmeti için ücret yaptırımı

Çeşitli formlarda sağlık sigortası kurulmasının teşviki

Özel sektör veya sivil toplum örgütlerine, kamu adına fonlanmış sağlık hizmetleri-

ni tayin etmek amaçlı teşvik kontratları

Kamu hizmetleri tedarikinde artan bir rol oynaması amacıyla, özelleştirmeler ve

kamu-özel ortaklıkları yoluyla özel sektörün azami şekilde dâhil edilmesi

Evrensel bir reform savunuculuğu adına, siyasi ve sosyal şartlara bakılmaksızın,

sağlık sistemlerinin merkezi yönetim anlayışından çıkarılması (decentralization)

Sağlık hizmeti tedarikçilerinin, özel bir firma çizgisinde girişimci bir tarzda işlev

görmesini sağlamak amacıyla kurumsallaştırılması

Orta ve yüksek gelirli ülkelerde, “hasta seçimi” gibi tüketici yanlısı politikaların savunulması isteği

Uluslararası SARS salgınının patlak vermesi ve ayrıca ölümcül kuş gribinin yayılması üzerine, DSÖ ciddi ölçüde revize edilen Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri’ni (IHR- International Health Regulations) 2005 yılında kabul etmiştir.

Küreselleşmenin toplum ve insan sağlığı üzerindeki bir diğer etkisi ise göçler yoluyla gerçekleşmektedir. Gerek ekonomik nedenler gerekse savaş gibi gerekçelerle artan göçler, varılan ülkenin sağlık görünümünde kötüleşmelere sebep olabilmektedir. Bunun en belirgin göstergelerinden biri Aıds'tir.

İletişim alanında hayata geçirilen bu ve diğer benzeri yenilikler, bireylerin ve kurumların entegrasyon derecesini önemli bir şekilde artırmıştır ve yukarı yönlü bu trend 2000’li yıllarda da hızla sürmektedir. Buna örnek olarak; dünya genelindeki İnternet kullanıcılarının gelişimi verilebilir. 2000 yılında toplam dünya nüfusu içindeki payı %7 olan Internet kullanıcısı sayısı, ciddi bir hızla yükselmiş ve 2014 itibariyle %40 düzeyinde önemli bir orana ulaşmıştır.

TRIPS: 1995 yılında, ticaretle bağlantılı fikrî mülkiyet haklarını düzenleyen bir anlaşma olarak uluslararası ticaret sistemine eklenmiştir.