SAĞLIK EKONOMİSİ

Bir mal veya hizmetin kamusal mı yoksa bireysel mi olduğuna karar vermek için iki özelliğini dikkate almak gerekir: rekabet ve dışlanabilirlik. Dışlanabilirlik: Bir mal veya hizmetin kullanım ya da tüketiminin herkesin erişimine aynı ölçüde açık olmaması.  Doğru cevap C' dir.

iki özelliğin varlığı ve yokluğu dikkate alındığında, mal ve hizmetlerin kamusal ve bireysel yönü açısından dört farklı seçenek söz konusu olmaktadır. Çeşitli mal veya hizmetler için bu özelliklerin farklı düzeylerde var olması ya da olmaması ile seçenek sayısının artacağı, kamusal veya bireysel olma niteliğinin değişik dereceler alacağı ortadadır. tamamen bireysel (ilaç gibi) olması için ikisininde var olması gerekir. Doğru cevap A' dır.

Eğer sağlık hizmetleri finansmanı ağırlıklı olarak kişilerin cepten yaptıkları ödemeler veya özel sigortalar tarafından karşılanıyor, hizmetler de özel muayenehaneler, özel hastaneler ve özel sağlık kuruluşları tarafından sunuluyor, yani pazara bırakılmış ise özel hatta “özel sektörcü” bir hizmet sistemi var demektir. Bu sistemlerin günümüzdeki tipik örneği, her ne kadar yapılmaya çalışılan reformlarla bir miktar değişikliği uğramış olsa da ABD’dir. Sağlık hizmetleri finansmanının ağırlıklı olarak kamusal, sunumunun ise özel olması bir başka seçenek olup Almanya, Fransa, Japonya gibi ülkelerde görülen bir durumdur.Sağlık güvencesinin ve hizmet sunumunun devlet tarafından sağlanmasına örnek, İskandinav ülkeleridir. Doğru cevap E' dir.

Sağlık hizmetlerinin pazar anlayışı içerisinde ele alınmasını engelleyen belli başlı özellikleri şu şekilde özetlemek mümkündür:
x Bir bireyin sağlık hizmetlerine ne zaman ve ne kadar ihtiyacı olacağına karar vermesi,
gerektiğinde bu ihtiyacını ertelemesi çoğu zaman mümkün değildir

x Sağlık hizmetlerini sunanlar ile alanlar arasındaki bilgi asimetrisi, bilgi eşitsizliği
nedeniyle alınan sağlık hizmetlerinin her zaman gerekli ve yararlı olduklarını söylemek
güçtür.

x “ahlaki tehlike” olarak bilinen sorun ortaya çıkmaktadır.

x Bazı sağlık sorunları sadece sorunun sahibi olan bireyleri değil, yakın çevresinden
başlayarak toplumu da ilgilendirmektedir. 

x Bazı sağlık hizmetleri kamu hizmeti olmak zorundadır.

x  Bireysel ihtiyaçları, talepleri karşılamak amacıyla sunulan hizmetlerde bile serbest
pazar kurallarını işletmek, verilecek hizmetin kapsamını, değerini/bedelini belirlemek
her zaman mümkün olamamaktadır. Doğru cevap C' dir.

Bilgi asimetrisi: Sağlık hizmetini sunanlar ile alanlar arasında hizmetin miktarı, kapsamı, önceliği, alternatifleri konusundaki bilgi farklılığı. Doğru cevap B' dir.

Sağlık hizmetleri finansmanı ve sunumu kim tarafından yapılırsa yapılsın iyi bir sağlık
hizmet sisteminden beklenenler dört başlıkta toplanmaktadır: 1-Halkın sağlık düzeyinde
yükselme, 2-Hizmet maliyetlerinde ve harcamalarda azalma, 3-Hizmet alan ve sunanların memnuniyetlerinde artma, 4-Sağlık hizmetlerine erişim ve kullanımda hakkaniyet. Doğru cevap D' dir.

Bilgilendirme
Çeşitli sağlık riskleri konusunda toplumun bilgilendirilmesi, gerekli önlemlerin alınması için bireylerin uyarılması, eğitilmesi devletin kullanabileceği önemli bir araçtır. Örneğin, sigaranın, alkol ve bağımlılık yapan maddelerin, obezitenin sağlık üzerindeki zararları konusunda topluma yönelik olarak planlanacak eğitim programları, sonuçları itibariyle bazı sağlık harcamalarını kontrol altına alma amacını gütmektedir. Bu tür eğitim ve bilgilendirmeler sadece sağlık hizmetini alanlara da sunucularına da yapılabilir. Doğru cevap D' dir.

Düzenleme; Özel hizmet sunucuların çalışma şekillerinin ve hizmet standartlarının düzenlenerek denetlenmesi devletlerin elinde olan bir başka önemli araçtır. Örneğin, sağlı mesleklerinin ve sağlık kuruluşlarının akreditasyonu, belgelendirilmesi, çeşitli hizmetler için standartların belirlenmesi, hasta haklarının tanımlanması ve duyurulması, malpraktis yaptırımlarının düzenlenmesi gibi uygulamalar sayesinde pazarın düzgün ve kurallı işlemesi sağlanabilmekte, keyfi ve başıboşluğun önüne geçilebilmektedir. Doğru cevap E' dir.

Sağlık hizmetlerinin, tamamen pazar koşullarına bırakılmasının ya da tamamen devlet tarafından finanse edilip sunulmasının neden olabileceği çeşitli sakıncaları aşmak amacıyla ortaya çıkan yönetimli rekabet ya da yönetilen rekabet kavramı ilk kez 1970’li yıllarda ABD’de kullanılmaya başlanmıştır. Önceleri “yapılandırılmış rekabet”, “düzenlenmiş rekabet” gibi kavramlar çerçevesinde tartışılan bu yaklaşımın zaman içerisinde “yönetilen rekabet” kavramı şeklinde yerine oturduğu ve 90’lı yıllarda ABD’de sağlık reformu çalışmalarının temelini oluşturduğu görülmektedir.

Yönetilen rekabeti en iyi anlatan terimlerden birisi “yarı-pazar” (quasi-market) ifadesidir. Başlangıçta sosyal politikaların önem taşıdığı alanlar için, özellikle de eğitim için kullanılan bu terim bir süre sonra sağlık sektörü için de kullanılmaya başlanmıştır. Bu terim ile kastedilen, kamu yararını amaçlayan sosyal sigorta sistemlerinin kazandırdığı hakkaniyet ilkelerine uygun faydaların kaybedilmeden, serbest pazarın verimlilik kazanımlarına kavuşmaktır. Yani, bir yandan pazar dinamiklerinin sağladığı verimlilikten yararlanırken, diğer yandan da kaliteli sağlık hizmetlerine erişimde hakkaniyetin korunuyor olmasıdır. Doğru cevap C' dir.

“Seçici hedefleme” yoluyla “Evrensel eşitlik” kavramı yerine “hakkaniyet” önem
kazanmaktadır. Doğru cevap A' dır.

Kamusal ya da kamu malı olmanın anlamı, bir mal ya da hizmetin herkesin kullanımına veya tüketimine açık olmasıdır.

Bulaşıcı hastalıkların önlenmesi amacı ile haşere ve vektör mücadelesi için yapılan çöplük ve çevre ilaçlamaları kamusal nitelikteki sağlık hizmeti örneğidir. İlaçlama yapıldığında herkesin yarar görmesi söz konusudur. Yapılan ilaçlamadan bazı insanların yararlanması, bazılarının ise rekabet nedeniyle yararlanamaması, dışlanması diye bir şey söz konusu değildir, yani ne rekabet ne de dışlanma bulunmamaktadır.

Bazı sağlık hizmetleri kamu hizmeti olmak zorundadır. Örneğin, suların klorlanması, hava kirliliğinin kontrolü, zararlı atıkların uzaklaştırılması, sivrisineklerle mücadele, gibi koruyucu hizmetlerin yeterince verilmesi ya da verilmemesi sadece bu hizmeti talep eden bireyleri değil tüm toplumu ilgilendirmektedir. Bu özellikleri nedeniyle bireysel tercihlere bırakılmaları doğru değildir ve kamu adına sunulmaları gerekmektedir. Bundan dolayı bu hizmetlerin pazara bırakılması mümkün değildir.

Bilgi asimetrisi: Sağlık hizmetini sunanlar ile alanlar arasındaki hizmetin miktarı, kapsamı, önceliği ve alternatiferi konusundaki bilgi farklılığı olarak tanımlanmaktadır.

Sağlık hizmetleri finansman ve sunumunun tamamen devlet tarafından gerçekleştirildiği durumlarda;

Sağlık hizmetleri finansmanı ve sunumu kim tarafından yapılırsa yapılsın iyi bir sağlık
hizmet sisteminden beklenenler dört başlıkta toplanmaktadır: 1-Halkın sağlık düzeyinde yükselme, 2-Hizmet maliyetlerinde ve harcamalarda azalma, 3-Hizmet alan ve sunanların memnuniyetlerinde artma, 4-Sağlık hizmetlerine erişim ve kullanımda hakkaniyet.

Devletin pazarın düzenlenmesi ve denetlenmesi rolünü iyi oynayabilmesi için kullanabileceği başlıca araçlar şunlardır:

Ceza pazar düzenlemesi ve pazarın denetlenmesinde devlet tarafından kullanılan bir araç değildir.

“Fırsat veren devlet” anlayışı ile kamu sorumlulukları  değişime uğramaktadır. Ortaya çıkan değişimin başlıca dört bileşeni bulunmaktadır: Özelleştirme, yeniden metalaştırma, seçici hedefleme ve koşullu dayanışma.

Yönetilen rekabet, hizmetleri sunanlar ile finanse edenlerin devletçe belirlenmiş kamu yararını koruyucu kurallara uymak kaydıyla, fiyat ve kalite konusunda rekabete girmesidir.

Sağlık hizmetinde devletçi bir yaklaşım olduğunda aşırı hizmet sunumunun kontrol edildiği, risk altındaki grupların korunduğu, işletme giderlerinin kontrolü edildiği ve temel sağlık göstergelerindeki düzelmelerin hızlandığı ifade edilmektedir.