SAĞLIK EKONOMİSİ

Mali kaynağın (paranın) büyüklüğü ile sağlık düzeyi arasındaki bu ilişki mutlak değildir. Örneğin, ABD sağlığa en fazla pay ayıran ülke olmasına rağmen, sağlık düzeyi en iyi ülke konumunda değildir. Bu da, sağlığa ayrılan mali kaynağın büyüklüğü kadar, nereye ve nasıl harcandığının da önemli olduğunu göstermektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sağlık finansmanının birinci fonksiyonu, sağlık sisteminin işlevlerini yapabilmesi için gerekli mali kaynağın toplanmasıdır. Mali kaynak, dört finansman kaynağından gelmektedir: 1) devlet, 2) hanehalkları, 3) firmalar ve 4) dış yardımlar. Mali kaynağın buralardan toplanması ise belirli yöntemlerle gerçekleşmektedir. Gönüllü hizmetler bu finansman kaynaklarından biri olarak sayılamaz. Doğru cevap E şıkkıdır.

Türkiye’de yıllar itibarıyla gerçekleşen sağlık harcamalarına bakıldığında, toplam sağlık harcaması miktarı nominal olarak artmıştır. 2002 yılında 188 dolar olan kişi başı toplam sağlık harcaması da 2013 yılında 583 dolara yükselmiştir. Millî gelirden sağlığa ayrılan pay 2009 yılında 6,1 düzeyine çıkmış ancak izleyen yıllarda 2002 yılı seviyesine gerilemiştir. Toplam sağlık harcaması içinde kamu kaynaklarıyla yapılan harcamanın payı 2009 yılından sonra azalırken, cepten harcamaların payı artmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Toplanan vergiler aracılığıyla sağlık hizmetlerine mali kaynak sağlama yöntemi, II. Dünya Savaşı sonrası William Beveridge tarafından İngiltere’de geliştirilmiştir.Bu yöntemde, tüm toplumun sağlık harcamaları, belirlenen katkı payları dışında, devlet tarafından karşılanır.Sağlık harcaması yükü, bireyin gelirine (ödeme gücüne) göre dağılır. Az kazanan az, çok kazanan çok vergi ödeyerek sistemin finansmanına katkıda bulunur.Vergi sisteminde adalet sağlanamadığında (çok kazanandan az vergi alındığında), zengin kişiler sağlık hizmetleri için göreceli olarak daha az mali kaynak sağlayacaktır. Bu da, hakkaniyeti zedeleyecektir.Sağlık ve diğer alanlara ne kadar pay ayrılacağı konusunda, politik tercihler önem kazanır. Ancak, bir nokta hatırda tutulmalıdır. Sağlığa ayrılan kaynağın miktarı kadar, bu miktarın sağlık sektörü içindeki dağılımı da önemlidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bu yöntem, prim esasına dayalıdır. Prim ödemeleri şirketler ve çalışanları, kendi hesabına çalışanlar ve devlet tarafından yapılır.Devlet, ödeme gücü olmayan kişiler için katkı yapar.Devletin bu sigorta fonuna katkısı sadece ödeme gücü olmayan kişilerin primlerinin ödenmesi şeklinde gerçekleşmez. Devlet, genellikle vergi gelirleri ile bu kurumu sübvanse de eder. Vergilerden farklı olarak, sosyal sağlık sigortası sosyal dayanışma prensibine dayanır. Bir başka ifadeyle toplanan primlerle zenginler yoksulları, gençler yaşlıları, sağlıklı kişiler hastaları finanse ederler ve toplumun sadece belirli bir kesimi sigorta kapsamına alınır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Ülkelerin sağlık hizmetlerini finanse etme yöntemlerinden vergiler, sosyal sağlık sigortası ve genel sağlık sigortası kamu gurubunda yer alır. Doğru cevap A’dır.

Dünyada yaygın olarak kullanılan yöntemler vergiler, sosyal sağlık sigortası, özel sağlık sigortası ve cepten ödemelerdir. Bazı ülkelerde beşinci bir yöntem olarak genel sağlık sigortası da kullanılmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Ülkelerin gelir düzeyi yükseldikçe kişi başı toplam sağlık harcaması ve bunun kamu kaynakları ile gerçekleştirilen kısmı artmaktadır. Bu da, gelir düzeyi yüksek olan ülkelerde özel sigorta ve cepten ödemelere daha az bel bağlanıldığını göstermektedir. Doğru cevap D’dir.

Birçok ülke GSS yöntemini kullanmaktadır. Bu yöntem Türkiye’de de 2008 yılında yürürlüğe giren GSS kanunu ile birlikte kademeli olarak hayata geçirilmiştir. Böylece SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı, aktif memurlar ve Yeşil Kart sahipleri SGK çatısı altında toplanmış ve GSS ile sağlık sigortasına kavuşmuştur. Bu beş farklı programın tek çatı altında toplanmasıyla sağlık harcamaları ile ilgili riskin daha etkili bir havuzlanması sağlanmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Özel sağlık sigortası, prim esaslı ve kâr amaçlı bir mali kaynak toplama yöntemidir. Kişinin sağlık düzeyi ile ödediği prim miktarı arasında doğrudan bir bağ kurulur. Özel sağlık sigortası bir kişinin ne kadar prim ödeyeceğini hesaplarken, bireyin kendisini, bir grubu veya bir toplumu baz alabilir. Bir başka ifadeyle primler bireysel riske göre, grup riskine göre veya toplumsal riske göre hesaplanabilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Baskın rol: ABD, sağlık sigortası sağlayan kamu programları olmakla birlikte, temelde özel sağlık sigortası ile mali kaynak toplayan bir ülkedir. Ülkede çalışan nüfusun tamamı işverenleri kanalıyla özel sağlık sigortasına sahip olmaktadır.

Zorunlu rol: Avrupa’da özel sağlık sigortası ayrı bir mali kaynak toplama yöntemi olarak değil, gönüllülük esasına dayalı olarak zorunlu sigortayla birlikte kullanılmaktadır. Ancak, İsviçre’de tüm nüfus için zorunludur.

İkame edici rol: Kamu sigortalarının sağladığı imkânlardan kısmen veya tamamen kapsam dışı bırakılan kişiler tarafından satın alınır. Bu kişiler yıllık geliri belirli bir miktarın üzerinde olan veya kendi hesabına çalışan kişilerdir. Hollanda, Belçika, Almanya’da ikame edici özel sigorta kullanılmaktadır. 

Tamamlayıcı rol: Kamu sigortaları tarafından kapsanmayan veya kısmen kapsanan hizmetler için satın alınır. Kanada, Fransa, İtalya’da bu sigorta kullanılmaktadır.

Destekleyici rol: Kamu sigortaları ile aynı ürün ve hizmet kapsamının sunulduğu ancak hizmet sunucu tercihinin genişletildiği özel sigorta satın alınır. Kullanan ülkelere örnek olarak Finlandiya, Yunanistan ve İngiltere verilebilir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Türkiye’de SGK, üniversite hastaneleri ve özel sağlık kuruluşlarından yaptığı hizmet satın alımlarında aşağıdaki ayakta sağlık hizmetleri için hizmet başına ödeme yöntemini kullanmaktadır:

• Acil sağlık hizmetleri

• İş kazası
• Adli vakalar
• Trafik Kazası

• Meslek Hastalığı
• Onkolojik vakalar (bütün dallarda)
• Organ ve doku nakline ilişkin donöre yapılan hazırlık tetkik ve tahlilleri
• Nükleer Tıp, Radyasyon onkolojisi, (Girişimsel) Radyoloji, Tıbbi Genetik ve Çocuk

Genetik branşlarınca sunulan poliklinik hizmetleri

• Diş tedavilerine yönelik işlemler.
Doğru cevap B şıkkıdır.

İlk dört seçenek global bütçe yönteminin avantajlarıdır fakat E şıkkında verilen bilgi kişi başına ödeme yapıldığı için daha fazla kişiye hizmet sağlar.Bu da kişi başına ödeme yöntemi ile ilgili bir  avantajdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Vergilerle mali kaynak toplamanın pozitif yönleri; Sağlığa ayrılacak kaynak havuzu genişler. Sağlık harcaması yükü, bireyin gelirine göre dağılır. Bireyin ödeme gücü, sistemin finansmanı için kişisel katkısının belirlenmesine temel oluşturur, ancak sağlık hizmeti alma hakkına temel oluşturmaz. Doğru cevap A’dır.

Hedef, nüfusun %100’ün sigorta kapsamına alınması olduğundan, bu hedefe ulaşmanın maliyeti yüksek olacaktır. Artan maliyet, aşağıda belirtilen çeşitli yollarla karşılanabilir. Hizmet paketinde küçülme yapılabilir. Bu da, cepten ödemelerin artacağı anlamına gelebilir. Hizmet paketinde küçülme yapmadan cepten ödemeler artırılabilir. Doğru cevap C’dir.

Genel sağlık sigortası yönteminin dezavantajları aşağıdaki durumlarda söz konusu olabilir:

Doğru cevap B’dir.

Sağlık hizmetlerinin satın alınmasında kullanılan yöntemler retrospektif ödeme yönteminde, hizmet sunulduktan sonra hizmet sunuculara faturaladıkları miktarın tamamı ödenir. Doğru cevap E’dir.

Önceden belirlenen sabit miktar üzerinden ücret aldıkları için hastaların hekim tarafından reddedilmemesi beklenir. Aşırı veya gereksiz hizmet sunmaları yönünde hekimleri teşvik etmez. Yönetim maliyetleri hizmet başına ödemeye göre daha düşüktür. Coğrafik dağılıma imkân verir. Çalışanlar ihtiyaç duyulan yerlere gönderilebilir ve koruyucu hekimlik uygulamaları teşvik edilebilir. Öte yandan gereksiz maliyetlerin azaltılması yönünde hekimleri teşvik etmemesi ise yöntemin dezavantajıdır. Doğru cevap C’dir.

Gün başına ödeme yönteminde hastanede yatılan her gün için önceden belirlenen sabit bir miktar üzerinden hizmet sunuculara ödeme yapılır. Bu yöntem hala birçok ülkede Belçika gibi kullanılmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Hizmet başına ödeme, kişi başına ödeme ve vaka başına ödeme hem kurumsal hizmet sunucular için hem de bireysel hizmet sunucular için geçerli ödeme yöntemlerindendir. Doğru cevap B’dir.