SAĞLIK EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 6

Engelliliğe Ayarlanmış Yaşam Yılları (DALY), kaybedilen yasam yılları ile engellilikle beraber geçen yasam yıllarının bir toplamıdır.

Bir müdahalenin DALY üzerine etkisi ise müdahalenin yapılması ile yapılmadıgı durum karsılastırılarak ölçülmektedir.

Esas amacı, hastalık ve yaralanmaların hastalık sınıflamalarına göre ülkelerin sağlığına olumsuz yüklerini açığa çıkarmaktır.

DALY kavramı, çeşitli hastalıkların neden olduğu prematür ölümler (YLL) ile ölümle sonuçlanmayan, ancak uzun dönemli sakatlık ve işlev kaybına neden olan hastalık durumlarının yol açtığı hastalık yükünün, tek bir ölçüt ile değerlendirilebilmesini amaçlamaktadır.

Engellilikle geçirilen yaşam yılları (YLS) alt bileşenidir. 2001 yılı küresel verilerine göre, unipolar depresif bozuklukların, her iki cinste de en fazla Engellilikle Geçirilen Yaşam Yılları’na (YLD) neden olan sorunlar olduğu belirlenmiş; kadınlardaki yükünün erkeklerden %50 daha fazla olduğu saptanmıştır. Depresyonun, her iki cins ve tüm yaş gruplarında 2020 yılında en önemli ikinci Engelliliğe Ayarlanmış Yaşam Yılı (DALY) nedeni olacağı beklenmektedir.

DALY = YLL + YDL şeklinde hesaplanır.

Doğru cevap D'dir.

Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan Türkiye Hastalık Yükü araştırmasında temel hastalık gruplarına göre ölümcül olmayan hastalık yükünün (YLD) dağılımı ortaya konulmuştur. Buna göre, en fazla YLD’ye neden olan temel hastalık gruplarında ilk sırayı nöropsikiyatrik hastalıklar, ikinci ve üçüncü sırayı ise yaralanmalar ve kas-iskelet sistemi hastalıkları almaktadır. Doğru cevap E'dir.

TÜİK tarafından gerçekleştirilen Türkiye Özürlüler Araştırmasına (2002) göre Türkiye’de nüfusun %12,29’u engelli olup bu oran kadınlar için %13,45, erkekler için %11,10’dur. TÜİK-2010 “Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştrıması”na göre ise engellilerin %42,4’ünde özür oranı %70 ve üzerindedir. Doğru cevap D'dir.

Mortalite / morbidite ölçütleri olarak uluslararası ölçekler kullanılır. Bunlar:

Kaybedilen yaşam yılları (YLL), dahil kaliteli ayarlanmış yaşam yılları (QALY),

Engelli hayat beklentisi (DALE),

Sağlıklı yaşam yıl (Healy),

Engelliliğe ayarlanmış yaşam yılları (DALY).

DALY kantitatif risk değerlendirme için en sık kullanılan ölçümdür. Doğru cevap C'dir.

Kalite-ayarlanmış yaşam yılları (QALY) sağlığın iki ya da daha fazla yönünü (ağrı, özürlülük, ruh hâli, ya da öz bakım kapasitesi veya ücretli istihdam, evde çalışma gibi sosyal olarak faydalı aktiviteler gibi) değerlendirerek ölçülen yaşam kalitesinde değişikliklere ayarlanmış yaşam beklentisini ölçer.

QALY hastanın mükemmel sağlık durumunda geçirilmiş yılını ve belirli bir tedaviden sonra kabul edilebilir bir kalitede olmak şartıyla ne kadar daha fazla ay ya da yıl yaşadığını gösterir.

QALY yaşamın uzunluğu dahil, sağlık iyileştirmelerinin sergilendiği zaman periyodu ve iyileşme derecesi olmak üzere sağlık sonuçlarının iki boyutunu birleştiren tedavi ve müdahalelerin etkisinin bir ölçüsüdür.

QALY belirlenmesi sağlık sistemi hakkında karar vermenin en etkili yollarından biridir. Metot hastalar için olası en yüksek faydayı getirecek şekilde harcamak için kaynakları dağıtmak üzere tasarlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Sağlık ekonomisi sistemi, sağlık arz ve talebinin sağlık piyasasında nasıl ve hangi şartlarda karşılandığını ve değişimin nasıl gerçekleştiğini ortaya koyan mekanizmadır.

Ekonomik değerlendirme yöntemlerinin kullanım alanları toplumsal, sağlık ve sağlık
alt-sistem düzeylerinde aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Toplumsal sistem düzeyinde
• Toplam kaynaklardan sağlığa ayrılacak pay
• Kamu ve özele ayrılacak pay
• Savunma ve eğitime ayrılacak pay

Sağlık alanında uygulanan ekonomik değerlendirme yöntemlerinin yetersizlikleri vardır. Bunlar;
• Ekonomik analizin nitelikli tıbbi bulgulara, örneğin randomize klinik deneylere
dayanmaması,
• Ortalama maliyetlerin uygun olmayan kullanımı, özellikle hastane maliyetlerinin
tahmininden ya da hastane kalış süresinin kısaltılmasından dolayı sağlanan tasarrufların tahmininde kullanılması,
• Hasta bireyin, ailenin ya da gönüllülerin maliyetlerinin göz önüne alınmasında
yapılan hatalar,
• Maliyet ve kazanç tahmininde belirsizliğin dağıtılamaması,
• Sağlık hizmeti planlaması ve klinik uygulamalarla ilgili değerlendirme sonuçları ve
kararlar arasındaki ilişkinin göz önüne alınmasındaki yetersizlik,
• Ekonomik etkililik dışındaki faktörlerin göz önüne alınmasındaki (eşitliklerle ilgili
konularda ve politika değişikliği getiren yönetimsel süreçlerde) yetersizliklerdir.

Sağlık hizmetlerinde ekonomik değerlendirme süreci farklı basamaklardan oluşmaktadır.
Bunlar;
• Amaç belirlenmesi
• Alternatiflerin belirlenmesi
• Alternatiflerin değerlendirilmesi

• Maliyet ve sonuçların belirlenmesi
• Maliyet ve sonuçların ölçülmesi ve indirgeme
• Duyarlılık analizi
• Değerlendirme ve seçim sürecidir.

Sağlık hizmetlerinin uygulanmasında alternatif tercihleri belirlemede kullanılan yöntemler basitten karmaşığa doğru bir sıralama ile maliyet-minimizasyonu, maliyet-fayda, maliyet-yararlanım, maliyet-etkililik analizleridir.

MMA: Maliyet Minimizasyon Analizi

1 yılı aşkın sürenin söz konusu olduğu çalışmalarda maliyet ve sağlık sonuçlarının
uyarlanması gerektiğinden indirgeme (discounting) oranı belirlenmelidir. Maliyet
etkililik analizlerinde önerilen indirgeme oranı %3’tür.

NİCE (Ulusal Sağlık ve Klinik Mükemmeliyet Enstitüsü) İngiltere ulusal sağlık sistemi
bünyesinde sağlığın iyileştirilmesi, hastalıkların önlenmesi ve tedavisi ile ilgili iyileştirme
uygulamaları konularında ulusal rehberler oluşturulmasından sorumlu, bağımsız bir organizasyondur.

Sağlık programının kazanımlarını kalite boyutuyla kavrayarak ortak ve eş değer bir ölçüt ile değerlendirmeye maliyet yararlanım analizi denir.

DALY kantitatif risk değerlendirme için en sık kullanılan ölçümdür. Aşağıdaki hususlar
göz önünde bulundurulmalıdır;
• DALY farklı coğrafi bölgeler için değerlendirilmeli,
• DALY farklı zamanlar için değerlendirilmeli,
• Sosyal tercihlerin uygulaması için değerlendirilmelidir.

Sağlık hizmetlerinde ekonomik değerlendirme süreci farklı basamaklardan oluşmaktadır.
Bunlar;
• Amaç belirlenmesi
• Alternatiflerin belirlenmesi
• Alternatiflerin değerlendirilmesi

• Maliyet ve sonuçların belirlenmesi
• Maliyet ve sonuçların ölçülmesi ve indirgeme
• Duyarlılık analizi
• Değerlendirme ve seçim sürecidir

Ekonomik değerlendirme yöntemlerinin kullanım alanları toplumsal, sağlık ve sağlık
alt-sistem düzeylerinde aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Toplumsal sistem düzeyinde
• Toplam kaynaklardan sağlığa ayrılacak pay
• Kamu ve özele ayrılacak pay
• Savunma ve eğitime ayrılacak pay

Sağlık sistemi düzeyinde
• Mevcut kaynakların programlar, uzmanlıklar ve hastalıklar arasındaki dağılımı
• Yeni teknolojilerin finansman kararları

Alt-sistem düzeyinde
• Belirli bir hastalık veya hasta grubu arasındaki kaynak dağılımı
• En iyi sonuç veren müdahale veya teknolojinin tayininde

Maliyet minimizasyon analizi, çıktının tek veya aynı olduğu durumlarda iki veya daha fazla teşhis, tedavi, tıbbi teknoloji alternatiflerinin veya girişimlerinin maliyetler bakımından en az olanını belirlemek için uygulanan yöntemdir

Sağlık müdahalelerinin maliyet fayda analizlerinin ölçümü 1956 yılında sağlık ekonomisi alanında uzman olan Christopher Cundell ve Carlos McCartney tarafından tasarlanmıştır

Sağlık alanında uygulanan ekonomik değerlendirme yöntemlerinin yetersizlikleri vardır. Bunlar;
• Ekonomik analizin nitelikli tıbbi bulgulara, örneğin randomize klinik deneylere
dayanmaması,
• Ortalama maliyetlerin uygun olmayan kullanımı, özellikle hastane maliyetlerinin
tahmininden ya da hastane kalış süresinin kısaltılmasından dolayı sağlanan tasarrufların tahmininde kullanılması,
• Hasta bireyin, ailenin ya da gönüllülerin maliyetlerinin göz önüne alınmasında
yapılan hatalar,
• Maliyet ve kazanç tahmininde belirsizliğin dağıtılamaması,
• Sağlık hizmeti planlaması ve klinik uygulamalarla ilgili değerlendirme sonuçları ve
kararlar arasındaki ilişkinin göz önüne alınmasındaki yetersizlik,
• Ekonomik etkililik dışındaki faktörlerin göz önüne alınmasındaki (eşitliklerle ilgili
konularda ve politika değişikliği getiren yönetimsel süreçlerde) yetersizliklerdir.