SAĞLIK EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 10

Turizm küreselleşmenin sağlık üzerine etki yollarından biri değildir. Doğru cevap E'dir.

Afrika'da ortaya çıkan HIV virüsü ekonomik gelişimi olumsuz etkilemiştir. Doğru cevap B'dir.

Sağlığı iyileştirmeye yönelik aksiyonlara adanmış kurum, kuruluş ve kaynaklara sağlık sitemleri denir. Doğru cevap C'dir.

2014 DSÖ kaynaklarına göre Yabancı Bir Ülkede Eğitim Almış Doktor Oranı en yüksek ülke Yeni Zelanda'dır. Doğru cevap D'dir.

Küreselleşmenin sağlık ekonomisi üzerinde oynadığı rollerden bir diğeri
de, sağlık hizmetlerinin evrenselleştirilmesi çabalarına bağlı olarak ülkelerin sağlık politikalarında
hayata geçirilen reformlar yoluyla gerçekleşmiştir. Bu doğrultuda, ulusal sağlık
sistemlerinin şekillenmesinde baskın rollerden birinin, 1990’lar itibarıyla araştırma ve bağışların
sponsor ya da kreditörlüğünü üstlenen Dünya Bankası tarafından oynandığı ifade
edilebilir. Doğru cevap C' dir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne üye devletlerin, 1995 yılında küresel ölçekte daha iyi hastalık kontrolü ve tepki mekanizmalarına ihtiyaç duyulduğu konusunda anlaşmaya varmış olmasıdır. Bundan bir süre sonra ise uluslararası SARS salgınının patlak vermesi ve ayrıca ölümcül kuş gribinin yayılması üzerine, DSÖ ciddi ölçüde revize edilen Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri’ni (IHR- International Health Regulations) 2005 yılında kabul etmiştir (Fischer ve diğerleri, 2011). Doğru cevap D seçeneğidir.

Küreselleşme kavramının özellikle 1980’ler itibarıyla daha çok gündeme gelmiş olmasında, bu dönemde ticaret, finans ve beşerî sermaye akımlarının kolaylaşması ve sıklaşması etkili olmuştur. Tüm bunların arka planında ise İnternet başta olmak üzere, iletişim kanallarındaki gelişmeler de önemli rol oynamıştır.

Küreselleşmenin hız kazandığı 1990’lara gelindiğinde ticaret akımları yeniden ivme kazanmış ve 2000’lerin dünya ekonomisinde giderek artan bir öneme sahip olmuştur. Bu gelişimin bir göstergesi olarak, ihracatın dünya ekonomisinden aldığı payın giderek artmış olması örnek verilebilir. Dolayısıyla “E”şıkkı küresel ticaretin gelişimine katkı veren bir seçenek değildir. Yalnızca durum tespitidir.

Kuzey Amerika, Okyanusya ve Avrupa bölgelerindeki oransal artışlar dikkat çekmektedir. Bu bölgelerde, Kanada, ABD, Avustralya, Yeni Zelanda ve çeşitli Batı Avrupa ülkeleri, göçmen paylarındaki artışlarla öne çıkmaktadır.

Uluslararası göçlerdeki bu söz konusu gelişimin arkasında, dünyadaki dönüşümlerin küreselleşme süreciyle bir araya gelmiş olması yatmaktadır. Bir diğer deyişle, ülkelerin yaşadığı çeşitli demografik dinamikler, küreselleşmeyle birlikte göçlere ivme kazandırmıştır. Bu dinamiklerin başında, düşen doğurganlık oranları ve yaşlanan nüfus gelmektedir. Bu durumun yaygın olduğu gelişmiş ülkelerin, özellikle işgücü kazanmak anlamında göçlere kapılarını açtığı bilinmektedir. Bunun yanı sıra gelişmekte olan ülkelerde yaşanan savaşlar da, uluslararası göçlerin artmasına sebep veren unsurlar arasında önemli bir yer almaktadır.

Küreselleşmeyi çekici kılan öğelerin yanı sıra, benzer ekonomik ve demografik dinamikler çerçevesinde itici yönde etki yapan faktörlerin de olduğu bilinmektedir. Bunların başında, ticaret, sermaye ve yatırım akımlarının global ekonomide yarattığı yüksek düzey rekabet gelmektedir. Nitekim küreselleşmenin yoğunlaştığı bir konjonktürde ortaya çıkan fırsatlardan yararlanan ekonomik aktörler, diğerleri için dezavantajlar yaratabilerek rekabet ortamını kızıştırmaktadır. Buna ek olarak, dünya ekonomisindeki bağlantıların giderek güçlenmesi, uluslararası standartlar ve düzenlemeleri de daha yaygın bir hâle getirmektedir. Tüm bunların sonucunda ise, küresel iş birlikleri ve anlaşmalar kaçınılmaz olmaktadır.

Ekonomiler, dünyanın daha da entegre hâle gelmesiyle birlikte, uluslararası ticaret, sermaye ve teknoloji akımları gibi temel dinamiklerden önemli ölçüde etkilenmiştir. Örnek olarak; ticaretin kolaylaştırılması, gelişen ekonomilerin dış ticaret kanalıyla gelir elde etmeleri anlamında dev bir fırsat sağlarken sermaye akımları da bu ülkelerin büyüme hikâyelerinde önemli bir destekleyici unsur olmuştur. Bu noktada, 1944 yılında GATT (General Agreement on Tariffs and Trade – Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması) ile başlatılan ticaret engellerinin kaldırılması girişiminin yerini 1995’te alan DTÖ’nün (Dünya Ticaret Örgütü), çok uluslu anlaşmaları yöneten bir platform olarak bu süreci tetiklediğini belirtmek gerekir.

Ekonomik büyüme ve refahın sağlık ile ilişkisine ters taraftan da bakmak önem taşımaktadır. Nitekim sağlık görünümünün daha iyiye gitmesinin, ekonomiyi pozitif etkilediği büyük ölçüde kabul gören bir savdır. Bunun en temelinde ise sağlıklı toplumun daha yüksek iş verimliliği sağlaması argümanı yatmaktadır. Zira hiç şüphe yok ki; sağlıksız bireyler ekonomik büyümeyi aşağı yönlü etkilemektedir. Bu noktada, özellikle bulaşıcı ve/veya ölümcül hastalıklar etkin rol oynayabilmektedir. Örneğin; Afrika’da HIV virüsünün ekonominin gelişimi olumsuz etkilediği bilinmektedir. Yapılan ampirik çalışmalar, 1990-1997 yılları arasında bölgede yıllık %0,4 oranında kaydedilen kişi başına büyüme hızının, AIDS hastalığının olmaması halinde 3 katı yüksek bir seviyede gerçekleşebileceğini tahmin etmektedir.

SARS adıyla bilinen Şiddetli Akut Solunum Yolu Enfeksiyonu ile ilgili olarak 2000’lerde yaşanan bir olay, küresel ulaşım ile sağlık arasındaki bu ilişki açısından önemli bir örnek teşkil etmektedir. Buna göre, 2003 yılında SARS hastalığı olan Çinli bir doktor bir günlüğüne ziyaret ettiği Hong Kong’taki bir otelde bulunan 16 ziyaretçiye enfeksiyon bulaştırmış, bu kişiler ise döndükleri Toronto, Singapur ve Vietnam gibi çeşitli yerlere hastalığı taşımıştı. Bunun sonucunda, sadece birkaç hafta içinde 5 kıtadaki 26 ülkede 8000’i aşkın insan SARS’a yakalanmış, DSÖ’nün de (Dünya Sağlık Örgütü) girişimleriyle devreye sokulan ciddi tedbirler ve tedaviler sonucu, salgın 4-5 ay gibi bir sürede durdurulabilmişti.

Küreselleşmenin motor güçlerinden iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişimin global sağlığa çeşitli kanallardan fayda ettiği ifade edilebilir. Bunların başında, gerek İnternet ve televizyon gerekse diğer modern iletişim araçları yoluyla bilgiye erişimin kolaylaşması ve yaygınlaşması gelmektedir. Nitekim böylelikle insanlar, hastalıklar ve sağlıkla ilgili bilgiler edinebilmekte ve bilinç seviyeleri artmakta, ayrıca çözüm odaklarına da daha kolay erişebilmektedir. Bunun yanı sıra, uydu ve medya teknolojisindeki gelişmelerle gelinen nokta, doğal felaketlerden salgınlara kadar varabilen ve insan hayatını tehdit eden olayları kısa sürede dünya çapına yayarak, bilgilendirme ve yerli ya da yabancı destek sağlayabilme imkânı tanımaktadır.

Son yıllarda gelişmekte olan ülkelerdeki bazı üniversitelerin, sağlık alanında Batı standartlarında eğitim verebilen kurumlar hâline geldiği gözlenmektedir. Uluslararası camiada kabul görebilen bu programlar, insan kaynağına farklı yönlerden etki edebilmektedir. Bunlardan biri, hiç şüphesiz, mezun olan yerli öğrencilerin kendi ülkelerinde çalışmaları durumunda sağlık hizmetlerinin kalitesinin artması olarak ifade edilebilir. Söz konusu öğrencilerin diplomalarının yurtdışında kabul görmesi durumunda ise beyin göçüyle de karşılaşılabilmektedir. Öte yandan, artan eğitim kalitesinin yanı sıra mali olarak da avantajlı olabilen bu programlar, yurt dışından da öğrenci çekebilmektedir. Buna ek olarak, sağlık profesyonellerinde gözle görülür bir göç yaşanması, gelişmekte olan ülkelerin eğitim alanında zarar görmesine de neden olabilmektedir.

Küreselleşmenin sonuçlarını sağlıklı bir şekilde inceleyebilmek için, söz konusu trendin ortaya çıkmasında rol oynayan temel faktörleri anlamak önem arz etmektedir. Bu doğrultuda, yukarıda da bahsi geçen ilgili dinamikleri 3 ana kategoride sınıflandırmak faydalı olacaktır. IMF (Uluslararası Para Fonu) tarafından 2000 yılında yapılan bir sınıflandırma da, küreselleşmeyi tetikleyen olgular açısından benzer bir çerçeve çizmektedir. Buna göre, küreselleşmenin 3 ayağı aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Ticaret, sermaye ve yatırım akımları
• Göç ve insan mobilitesi
• Teknolojik gelişim ve bilginin yayılması

Küreselleşmenin hız kazandığı 1990’lara gelindiğinde ise ticaret akımları yeniden ivme kazanmıştır.

Küresel bilgi devrimi olarak adlandırılabilecek bu sürece, pek çok buluş ve yenilik katkı vermekle birlikte, öne çıkan ilgili gelişmeler şu şekilde özetlenebilir:

• Kişisel bilgisayarlar ve modem kullanımındaki patlama
• 1991 yılında keşfedilen World Wide Web (www)
• Yüksek bant genişliğinde sinyal kapasitesi olan fiber optik kablo sistemlerinin uygulanması
• Dijital cihazların günlük hayatın bir parçası olması

Hastaların kendi yaşadıkları yerden başka bir yere sağlık amacı ile seyahat etmesine sağlık turizmi adı verilir.