SAĞLIK EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 1

Türkiye’de 1998 tarihli Hasta Hakları Yönetmenliği (R.G. 23420/01.08.1998)  gibi doğrudan doğruya sağlık ile ilgili yasal düzenlemeler olduğu gibi, başta Anayasa olmak üzere çeşitli yasal düzenlemeler kapsamında doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak sağlık alanı ile ilgili hükümler yer almaktadır. Hasta Hakları Yönetmenliği, hasta haklarını somut olarak göstermesi ve gerektiğinde hastanın hukuki korunma yollarını kullanabilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlenmesi bakımından önemlidir.

Etik, ahlakı da içeren daha geniş bir alanı ifade eder; değerlerin sorgulandığı, iyi-kötü kavramlarının eleştirisel değerlendirmelerinin yapıldığı felsefesinin bir alt alanıdır. Hukuk yaptırım ve sorumlulukları belirlerken, etik açık uçlu sorulara cevap bulmaya çalışır. Tıp etiğinin dört temel ilkeleri;

1982 Anayasanın 17. Maddesinde yer alır.

Madde 17: “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.”

1982 Anayasanın 56. Maddesinde yer alır.

Madde 56: “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir… Devlet, herkesin hayatını beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak ve onları denetleyerek yerine getirir.”

224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun’un (R. G. 10705/12.01.1961) 2. Maddesinde sağlık ve sağlık hizmetleri tanımı yapılmıştır.

Madde 2: Sağlık: Sağlık, yalnız hastalık ve malüliyetin yokluğu olmayıp bedenen, ruhen ve sosyal bakımından tam bir iyilik halidir.

Sağlık Hizmetleri: İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeli ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (Rehabilitasyon) için yapılan tıbbi faaliyetler sağlık hizmetidir.

Her şeyden önce temel bir insan hakkı olan “sağlık hakkı” her bireyin sağlığının korunması, ihtiyacı halinde tedavi edilmesi, bu konudaki tüm hizmet ve olanaklardan yararlanabilmesini gerektirir. Anayasa ile teminat altına alınmış olan bu hak, Devlete bireylerin sağlığının korunması ve sağlık hizmetleri sunumunun bir görev olarak yüklenmesi sonucunu doğurmuştur.

Sağlık ekonomisinin en temel amaçlarının; toplumun ihtiyacı olan hangi sağlık hizmetinin ne miktarda üretileceği, bu hizmetlerin kim tarafından ve nasıl (hangi kurumlar ve teknolojik yöntemlerle) üretilmesi gerektiği ve kim için (toplumu oluşturan çeşitli sosyal gruplar ve kişiler bu hizmetlerden hangi ölçüte nasıl yararlanacak) üretileceği sorularının cevaplarında aranması gerektiği ifade edilmektedir.

Tıp hukuku, sağlık hukukunun bir alt dalı olarak, sağlık hizmetlerinin uygulanmasından kaynaklanan; sağlık personelinin hak ve yükümlülükleri, yasal sorumlulukları, hasta hakları, ilaç hukuku, medikal (tıbbi cihaz ve malzeme) hukuk gibi konuları ele alan hukuk dalıdır. Hastanenin ödediği vergi Kurumlar Vergisi Kanunu'na girer. Doğru cevap D'dir.

B seçeneği; ''Ekonomik bir sistemin sağlıklı işleyebilmesi için etkin bir hukuk sisteminin varlığına gerek vardır. ''olmalıdır. C seçeneği ;''Ekonomi hukuku, devlet, özel teşebbüs ya da her ikisinin ortak faaliyetinden doğmuş olan, ekonomik gelişme ve organizasyonu düzenleyen, ekonomik yaşamın bütün yönleri ile düzenlenmesini konu alan bir hukuk dalıdır.''olmalıdır. D seçeneği;''Ekonomi ve hukukun toplumsal sorunlara bakış açısı farklıdır.''olmalıdır. E Seçeneği ''Hukukçu karşılaştığı sorunda hakkaniyete en uygun çözümü ararken, ekonomist en yararlı çözüm peşindedir.'' olmalıdır. A seçeneği doğru verilmiştir.

Türkiye’de 1998 tarihli Hasta Hakları Yönetmeliği  gibi doğrudan doğruya sağlık ile ilgili yasal düzenlemeler olduğu gibi, başta Anayasa olmak üzere çeşitli yasal düzenlemeler kapsamında doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak sağlık alanı ile ilgili hükümler yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Tıp etiğinin temel ilkeleri; zarar vermeme ilkesi, yararlılık ilkesi, özerkliğe saygı ilkesi ve adalet ilkesidir. Doğru cevap C'dir.

Özerklik, kişinin kendi değerleri ve tercihleri doğrultusunda, yaşamına ilişkin kararlarda yer alabilmesini ifade ederken, tıp etiği bakımından hekimin hastayı kendi sağlığı ve yaşamıyla ilgili kararları alabilmesi için ayrıntılı olarak bilgilendirmesi ve sonrasında hastanın rızasını alması görevine işaret etmektedir.Doğru cevap B'dir.

Kişinin yaşamına, sağlığına veya vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahalenin tıbbi müdahale olarak kabul edilebilmesi ve hukuka uygun sayılabilmesi için aşağıda yer alan şartların var olması gerekir:

• yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilmesi
• hukuken öngörülmüş amaçlara yönelik olması
• tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve esaslara uygun olması
• hastanın tıbbi müdahaleye rıza göstermesi (aydınlatılmış onamının bulunması)

Yaşama hakkı, kişinin sahip olduğu en temel hak olarak, ayrıca ve açıkça, birçok uluslararası ve ulusal düzenleme ile koruma altına alınmıştır. Anayasa’da temel hak ve özgürlükler arasında sayılan yaşama hakkı, niteliği itibarıyla dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez, kişiye sıkı surette bağlı bir haktır. Doğru cevap B'dir.

Sağlık hizmetlerinin toplumsal hedefi öncelikle hastalıkların önlenmesi, hasta bireylerin tedavisi, engellilerin ve iş gücünü kaybedenlerin rehabilitasyonu ve sağlıklıların sağlık donanımını yükseltmeyi sağlamaktır. Doğru cevap C'dir.

Hekimin tedbirsizlik, dikkatsizlik, meslekte acemilik veya kurallara uymama sonucu tedavi ve bakım standartlarına uymayan davranışları ile hastasına zarar vermesi, tıbbi malpraktis olarak ifade edilir. Doğru Cevap E'dir.

Devlet planlamalar yaparak, hizmet sunarak, bilgilendirerek, kurallar koyarak, finansman sağlayarak, denetleyerek, pazara girişi sınırlayarak, fiyatlandırma, ruhsatlandırma ve ödemede kısıtlamalar getirerek sağlığa müdahalede bulunmak durumundadır. Doğru cevap A'dır.