SAĞLIK BİLİMLERİNDE VE YÖNETİMİNDE ETİK

Sağlık yöneticilerinin yaşayacakları ikilemleri en alt düzeye indirecek olan ekip çalışmasında olması gereken yönetsel koşulları ise aşağıdaki maddeler ile belirlemek mümkündür:
1. İş görenlerin düşüncelerine önem veren, onları karar süreçlerine ortak eden ve
insana saygılı bir yönetim anlayışına sahip olmak.
2. Ekip üyelerinin görev çakışmaları ve çatışmalarını önleyebilmek için yetki ve sorumluluklarının tanımlanmasını gerçekleştirmek.
3. Ekip üyelerine karar verme ve uygulama yönünden yeterli yetki vererek onların
özerklik kazanmasını sağlamak.
4. Bireylerin kendi kendilerini geliştirebilmeleri ve ekip çalışmasının etkinliliğini artırmak için gerekli koşulları sağlamak.
5. Yöneticilerin ve çalışanların değişime açık olmaları fikrini aşılamak.
6. En önemlisi de üst yönetimin, ekip yaklaşımının temel ilkelerini kavrayıp desteklemesidir. Çünkü yönetimin desteği olmadan ekip çalışmasını uygulamak mümkün olmamaktadır.

Doğru yanıt A'dır.

Türk Psikologlar Derneği (2004) etik karar verme sürecindeki aşamaları şu şekilde
açıklamışlardır:
1. Etik sorunun ve gerçekleştiği bağlamın belirlenmesi,
2. Olası eylem seçeneklerinin belirlenmesi,
3. Bunların her birinin kısa ve uzun vadeli yarar ve zararlarının belirlenmesi,
4. Tüm ilke ve kuralları değerlendirip, eylem olasılıklarından birinin seçilmesi,
5. Bu yönde harekete geçilmesi ve sonucun sorumluluğunun alınması,
6. Bu eylemin sonucunun değerlendirilmesi ve
7. Eğer sorun çözülmemiş ise diğer olasılıkların devreye girmesi.

Doğru yanıt B'dir.

Boston’da Bentley College İş Etiği Merkezinde, davranışların etik ilkelere uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla bir test geliştirilmiş ve bir kişinin, bir konuda karar vermeden önce şu altı soruya cevap vermesi gerekliliği üzerinde durulmuştur:
1. Bu karar doğru mu?
“Bu kararla, bana nasıl davranılmasını istiyorsam ben de öyle mi davranmış olacağım?” sorusuna yanıt vererek kararın doğruluk/yanlışlık; objektiflik/subjektiflik;
eksiklik/fazlalık gibi yönlerinin değerlendirilmesi hedeflenmelidir.
2. Bu karar adil mi?
Yine empatik bir yaklaşımla “Bu karar benim hakkımda verilmiş olsaydı, tutumum
nasıl olurdu?” sorusuna cevap aranmasının, doğru karara yaklaştırıcı olacağı belirtilmektedir.
3. Eğer birisi zarar görecekse bu kim?
Bireyin kazanmayı mı kaybetmeyi mi hak ettiğine yönelik karar vermeyi sağlayan
ve faydacılık kavramına dayalı bir sorudur.
4. Vereceğim karar, gazetelerin birinci sayfasında yer alsaydı, kendimi rahat hisseder miydim?”
Çoğunluğun gazetelerin ilk sayfasına baktığını düşündüğümüzde, bu sayfanın etkisini hatırlamak kolaylaşır. Bu soruya verilen “Hayır!” cevabı, ikinci bir soru olarak “Niçin?” sorusunu ve bu soruya verilecek dürüst bir cevabın ise sorunun doğru
tanımlanmasına yardımcı olacağı açıktır.
5. Aileme, çocuğuma veya akrabalarıma kararımı söyleyebilir miyim?
Söylenecek sözlerin veya yapılacak işlerin bireyin yakınlarınca bilinmesi, bireyi rahatsız edecekse, bu durumum gözden geçirilmesi gerektiği ortadadır.
6. Olay nasıl seziliyor?
Verilecek olan kararın sonuçları çok yönlü ve iyi bir şekilde düşünülürken sezgilere de dikkat edilmesi gerekliliği üzerinde durulur. Duyarlı kişilerin, olayların kötü
yönlerini hissedebilecekleri ve bu nedenle de böylesi bir kuşku durumunda, nedenlerini inceleyip ortaya koyarak doğru karara ulaşabilecekleri dile getirilmektedir.

Doğru yanıt C'dir.

Değer kavramı, Latince “kıymetli olmak” veya “güçlü olmak” anlamlarına gelen “valere”
kökünden türetilmiştir. Doğru yanıt D'dir.

Kişisel değerler; bireylerin kişilik, algılama, tutum ve davranışlarında temel olduğu
için örgütsel davranışlarda da önemli bir rol oynarlar. Sorumlu davranış ve etik, kişisel
değerlerden kaynaklanmaktadır. Çünkü kişisel değerler;
• Kişinin inançlarıdır,
• Arzuladığı sonuç (amaç) veya davranışlarıyla ilgilidir,
• Kişinin yaptıkları, kişi tarafından içselleştirme imkânı verir,
• Belirli durumların ötesindedir,
• Kişinin seçim ve davranışını belirlemesini ve olayları algılayış şeklini ve değerlendirmesini yönlendirir,
• Kişiye özel önem sırasına göre sıralanırlar,
• Bireyin sosyal rollerini seçip gerçekleştirmesinde rehberlik ederler,
• Sosyal kontrol ve baskı araçları olabildikleri gibi,
• Dayanışma aracı olarak da işlev görür ve ortak değerlere sahip olanları birleştirirler.

Çıkar çatışması türleri üç başlık hâlinde ele alınmaktadır:
1. Kurum görevlisinin görevini yerine getirirken özel çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumda bulunması durumunda, gerçek çıkar çatışması.
2. Kurum görevlisinin görevini yerine getirirken özel çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumda görünmesi durumunda, algılanan çıkar çatışması.
3. Kurum görevlisinin ileride görevini yerine getirirken özel çıkarlarının etkisinde
kalacağı bir konumda bulunması durumunda da, potansiyel çıkar çatışması. Örneğin bir kurum, ofis donanımını sağlaması amacıyla ilan verdiğinde tekliflerin
değerlendiren kurulun üyelerinden birisi, ihaleye teklif veren şirketlerden birisinin
hisselerine sahip olsa, bu durum kurul üyesinin ön yargısız karar verme yeteneğini
etkileyebilir veya etkileyeceği düşünülebilir. Aynı şekilde, işe alım komitesinde bulunanlardan birinin, işe başvuran adaylardan birisi ile yakın ilişkisinin bulunduğu
durumda da çıkar çatışmasının, komitenin alacağı kararı etkileyeceği ya da etkilemesinin bekleneceği düşünülebilir.

Doğru yanıt A'dır.

Kurumsal itibar; müşterilerin, yatırımcıların, çalışanların ve genel kamuoyunun kurum
hakkındaki iyi veya kötü, zayıf veya güçlü gibi duygusal ve etkileyici tepkilerini ifade
etmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Etik davranış ilkeleri ile elde edilmek istenen amaç, devlette ve toplumda yolsuzluğu ve yozlaşmayı önlemek ve dürüstlüğü hâkim kılmaktır. Doğru yanıt C'dir.

Bazı durumlarda yasaların ve diğer hukuki düzenlemelerin, kurumda ortaya çıkan ahlak dışı davranışları tanımlamakta yetersiz kalabildiği; böyle yasal boşlukların bulunduğu “gri alanlarda” karşılaşılan ikilemlerin çözümünde görevlilere yardımcı olmak amacıyla belirlenen etik ilke ve standartların, en az yasalar kadar önemli olduğu belirtilmektedir. Gri alan olarak adlandırılmaktadır.Doğru yanıt D'dir.

Yöneticilerin uyması gereken etik kurallarından bazıları şunlardır:

”Adil olmak, mantıklı olmak, yerinde kararlar vermek, başarıyı paylaşmak ve mert ve cesur olmak, alçak gönüllü bağışlayıcı ve koruyucu olmak, bilgili ahlaklı ve namuslu olmak, sabırlı eğitici ve öğretici olmak, anlaşılır dille konuşmak, çalışanlarını tanımak, kanaatlerini delillere dayandırmak, özel dostluk ilişkilerinden kaçınmak, işbölümünü doğru yapmak ve verimliliği artırmak, çalışanların yenilik yapmalarına yardımcı olmak, çalışanlara iyi davranmak, zor durumlarında yardım etmek ve şikâyetleri sabırla dinlemek” (Usta, 2010). Doğru yanıt E'dir.

Kural etiği

Ekip yöneticilerine karar verme ve uygulama yönünden yeterli yetki verilmesi

Değerler

“Ne zaman” kelimesinin kullanılması

İlke

Dürüstlük

Ekonomiklik

Duygusal zeka

Algılanan çıkar çatışması

Yolsuzluk