SAĞLIK BİLİMLERİNDE VE YÖNETİMİNDE ETİK - Deneme Sınavı - 8

doğal uygulama

Ötanaziyi Suç Olarak Değerlendirmeyenler

Ötanazinin bilerek insan öldürme suçundan farklı olması nedeniyle failin cezalandırıl- maması gerektiği öngörülmüştür. Ötanazi tatbik eden hekime herhangi bir ceza verilmemesini savunan ve intihar ile ötanaziyi birbirlerine yakın kavramlar olarak kabul eden bir görüşe göre; intiharı cezalandırmayan kanun, söz konusu eylemin başkasına yaptırılmasını da cezalandırmamalıdır. Bir başkasının yardımı olmadan intihar eden bireyin hareketi ile üçüncü bir şahsın eylemi ile intihar eden bireyin hareketi arasında hiçbir fark yoktur. Ötanazinin cezalandırılmaması gerektiği, manevi bakımdan da savunulmuştur. Hastaya acı ve ıstırap çektirmek, ona zarar vermek istenmez. Tersine onun ıstıraplarına tatlı bir şekilde son vermek istendiği belirtilmiştir.

Türk Hukukunda Ötanazi

Yaşam hakkı doğumdan önce başlar ve ölümle neticelenir. Türk hukukunda bireyin kendi yaşamını sonlandırma kararını bir başkasının eline bırakması yasaktır. Türk Ceza Kanunu’nda bireyin kendi talebi üzerine öldürülmesini ayrı suç olarak düzenleyen bir madde yoktur. Ötanazi sonucu ölüm gerçekleştiğinde, gerek rıza ve talep üzerine gerekse iyilik hissiyle işlenmiş olsun kasten adam öldürme suçuna ilişkin hükümler devreye girer. Yaşama hakkı Anayasa ile güvence altına alınmıştır. Anayasa’mızın 17. maddesidir. Anayasa’nın 56. maddesi olan Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması başlıklı kanunda ise herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu, bunu sağlama hususunda devlete sorumluluklar yüklenmektedir.

Amerikan Hastaneler Birliğinin 1973 yılında ilan ettiği hasta haklarını şu şekilde özetleyebiliriz.

Hasta, tedavisi ve bakımı sırasında saygı görme hakkına sahiptir.

Hasta kendisiyle ilgilenen hekimi bilmelidir. Hastalığı ile ilgili teşhis, tedavi ve has- talığının aşamaları ile ilgili güncel bilgileri hekiminden talep etme hakkına sahiptir.

Hasta kendisine yapılacak tedavi konusunda bilgilendirildikten sonra aydınlatıl-

mış onamını verme hakkına sahiptir. Acil durumlar bu durumun dışında yer alır.

Hasta yasaların elverdiği oranda tedaviyi reddetme hakkına sahiptir.

Hastanın tıbbi bakım sürecindeki mahremiyetine saygı duyulmalıdır.

Hasta, hastanenin imkânları ölçüsünde talep etmiş olduğu hizmetlerin karşılan-

ması hakkına sahiptir.

Hastaların, tıbbi bakımlarının devamlılığını bekleme hakları vardır.

Hastanın almış olduğu hizmet nedeniyle ödediği faturayı inceleme ve bu konuda

açıklama yapılmasını talep etme hakkı mevcuttur.

Hasta, hasta olarak kendisine uygulanacak hastane kuralları ve düzenlemelerini

bilme hakkına sahiptir.

Lizbon Bildirgesi ile getirilen kavramları özetlersek;

Hasta hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir.

Hasta hekiminden yeterli bilgiyi aldıktan sonra tedaviyi kabul veya reddedilme hakkına sahiptir.

Hasta hekiminden kişisel ve tıbbi bilgilerinin gizli tutulmasını ve saygı gösterilmesini bekleme hakkına sahiptir.

Ülkemizde sağlık hakkı, ilk kez 1961 Anayasası’nda yer almıştır. 1982 Anayasası’nın kişi hak ve ödevleri bölümünün 17. maddesinde herkesin yaşama, maddi ve manevi var- lığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu (sağlık hakkı) ve tıbbi zorunluluklar dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamayacağı, izni olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamayacağı (hasta hakları) vurgulanarak vatandaşlara sağlık hizmeti sunmayı devlete bir görev olarak yüklemiştir (T.C. Anayasası, 1982).

Optik Tıbbi Cihazlar: Endoskoplar (Gastroskop, Kolonoskop vb.), Teleskoplar,
Mikroskoplar (Elektron, Laboratuvar, Ameliyat, Muayene), Işık Kaynakları (Soğuk
Işık Kaynakları), Otoskop ve Oftalmoskoplar, Lazer Cihazları.

Sağlıkla ilgili bu etkiler değerlendirilirken, rasgele klinik çalışmalar, gözleme dayalı çalışmalar
ve vaka kontrol çalışmaları kullanılırken; ekonomik etkilerin değerlendirilmesinde maliyet-etkililik, maliyet-fayda, verimlilik, ekonomiklik gibi analiz ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Sosyal etkilerin değerlendirilmesinde ise etik, gelenekler, kabul edilebilirlik,
yararlanılabilirlik vb. gibi sosyal değerler açısından toplumda ve kamuoyunda oluşturabileceği sorunlar incelenip, değerlendirilmektedir.

Tübitak Vizyon 2023, Teknoloji Öngörü Projesi Sağlık ve İlaç Paneli Sonuç Raporunda, Türkiye’nin sağlık teknolojisi alanında iyi bir düzeye gelmesi için yapılması gerekenler
şöyle sıralanmıştır:
• Sağlık sektöründeki yapısal aksaklıklar giderilmeli ve bilgi iletişim alt yapısı tamamlanmalıdır.
• Tek kullanımlık sarf malzemeleri tümüyle yerli üretim olmalıdır.
• İleri teknoloji cihazlar için yazılım programları hazırlanmasına ağırlık verilmelidir.
• Biyoteknoloji alt başlıklarına yönelik merkezler açılmalı, teşvik edilmeli ve desteklenmelidir.
• Tıbbi sarf ürünlerin üretimi, yazılım programları ve biyoteknolojik çalışmalar konusunda bölgesel güç referans merkezi olma iddiası taşınmalı ve bu iddiayı gerçekleştirmelidir.

Biyobankalar tanı, tedavi, adli amaçlı veya araştırma amaçlı olarak kurulabilmektedir.
Kamu otoritesi tarafından kurulan araştırma amaçlı biyobankalar olduğu gibi, özel sektör tarafından kurulan biyobankalar da mevcuttur. Ticari amaçlı biyobankalar, toplumsal
genetik veri sağlayan bankalar, hastalığa özgü biyobankalar, adli amaçlı biyobankalar ve
doku bankaları biyobanka tipleri arasında sayılabilir.

SBS genel olarak; Klinik Bilgi Sistemleri (KBS) ve Teşhis-Tedavi Sistemleri
(TTS) olmak üzere iki kısımda incelenmektedir. Bu sınıflandırmada KBS; Elektronik Sağlık Kayıtları, Klinik Karar Destek Sistemleri, Hemşire Bilgi Sistemleri, Görüntü Yönetim
ve Depolama Sistemleri, Klinik İletişim Sistemleri, Tele-tıp, Vaka Bilişimi, Sanal Gerçeklik
Uygulamaları, Akıllı Kart, Hastane Bilgi Sistemleri gibi bileşenlerden oluşmaktadır. TTS
ise daha çok teşhis ve tedaviye yönelik hizmet veren Tıbbi Görüntüleme Sistemleri, Laboratuvar Sistemleri gibi uygulamalardan meydana gelmektedir.

biyobankalarda dört tip örnekleme yapılabilmektedir:
a. Anonim: Genetik epidemiyoloji ve benzeri çalışmalar kapsamında toplum taraması sonucu elde edilen ve kime ait olduğu bilinmeyen örnekler.
b. Anonimleştirilmiş: Kime ait olduğu bilinen ancak çalışmalar sırasında kimliksiz
hâle getirilmiş örnekler.
c. Tanımlanabilir: Kime ait olduğu bilinen, bilgileri şifrelenmiş ve kodlu olarak kullanılan örnekler. Bu durumda gerektiğinde kişisel ve tıbbi bilgiler tekrar kullanılabilir hâlde saklanmış olmalıdır.
d. Tanımlanmış: Kime ait olduğu bilinen, isim, hasta no, aile ağacı gibi bilgilerin açık olduğu örnekler

Kişilere bankalanan örneklerinin uzun yıllar sağlıklı bir şekilde korunmuş olduğunun ve korunacağının güvencesi verilmelidir. Bu açıdan tüm laboratuvar teçhizatının periyodik bakımı yapılmalı ve bakım işlemlerinin kayıtları tutulmalıdır

Türk Tabipleri Birliği “Etik Bildirgeler Çalıştayı”nda hasta haklarıyla ilgili olarak benimsediği ilkeleri aşağıda gibi sıralamıştır ve görüldüğü gibi hasta bilgilerinin korunması
ve saklanması bunlardan biridir;
• İnsan haklarının tıp alanındaki uzantısı olan hasta hakları, genel olarak sağlık hizmetlerinden yararlanma, bilgilenme ve seçim yapma unsurlarını içermelidir.
• Bireyin “sağlıklı olma” durumunun sürdürülmesi ve geliştirilmesi, sağlığını bozacak her türlü etmene karşı koruyucu önlemlerin alınması esastır. Hastalık durumunda ise koşulsuz olarak, yeterli ve nitelikli sağlık hizmeti alması vazgeçilmezdir.
Bu hizmet sağlık eğitimini de kapsar.
• Sağlık hizmetleri sunumunda hastanın kendi kaderini belirleme ve özgür seçim
yapma hakkı korunmalıdır. İnsan onuru ve bütünlüğüne saygının ifadesi olan aydınlatılmış onam veya ret hakkı, her tür tıbbi uygulamanın temeli olarak bütün hastalara tanınmalıdır. Hastanın hekimini, tedaviyi, bilgilenmeyi seçme hakkı vardır.
• Hastanın kişisel bilgilerinin, tanı ve tedavisinin, sağlık durumunun ve her türlü
özel bilgilerinin gizli tutulması ve korunması sağlanmalıdır.
• Hastanın güvenli sağlık hizmeti alma hakkı vardır

Donanım

• Kasıtsız Zarar (Hayvanlar, toz, kaba kullanım)
• Kasıtlı Zarar (Hırsızlık, …ziksel zararlar)

Yazılım

• Silinme (Kasıtsız, kasıtlı)
• Değiştirilme (Truva Atları, virüsler, arka kapılar, bilgi sızdırma)
• Hırsızlık (Lisanssız kullanım, izinsiz kopyalama)

Veri

• Gizliliğin ihlali (Dinleme, bilgi sızdırma)
• Engelleme (Silme, ulaşılamaz ya da kullanılamaz hâle getirme)
• Bütünlüğün bozulması (Veri değişikliği, sahte veri)

Yazılım

• Silinme (Kasıtsız, kasıtlı)
• Değiştirilme (Truva Atları, virüsler, arka kapılar, bilgi sızdırma)
• Hırsızlık (Lisanssız kullanım, izinsiz kopyalama)

“Beauchamp ve Childress” isimli iki Amerikalı biyoetikçinin önerdiği şema olan;
özerk olma ve başkalarının özerkliğine saygı gösterme, zarar vermeme, yararlı olma ve
adil olma, genel tıp etiği ilkelerini oluşturmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap D'dir.