SAĞLIK BİLİMLERİNDE VE YÖNETİMİNDE ETİK - Deneme Sınavı - 12

Zayıf ekonomi

3-Boyutlu Yazıcılar

Ten renginin beyazlatılması

Deon- toloji çoğunlukla görev bilinci, görevle ilgili zorlukları, yükümlülükleri, sorumlulukları ve bunların gerçekleştirilmesinde yer alan ahlaki kural ve ilkeleri inceleyen bir çalışma alanı olarak kabul edilmektedir. Deontoloji terim olarak, 19. yüzyılda Jeremy Bentham tarafından önerilmiş ve “yükümlülükler” karşılığı olarak kullanılmıştır. Bu anlamda deontoloji “ne yapmalı?” ya da “ne yapmamalı?” sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla donattığı ve cevapladığı kuralların bilgisidir. Kısaca, deontolojinin dile ge- tirdiği yükümlülükler tartışmasız ve zorlayıcı bir nitelik taşımaktadır. Bir başka deyişle, “deontoloji” terim olarak yeni olmamakla birlikte yazılı olsun olmasın kökleşmiş ilkeleri ve kuralları içeren ve bunları tartışmasız bir “normatif bilgi” olarak aktaran bir alandır.

Etik karar verme, birbirleriyle çatışan seçeneklerin var olması durumunda, sistema- tik bir düşünce tarzıyla ahlaki açıdan en doğru eyleme karar verilmesini içeren bir süreç olarak tanımlanabilir. Etik karar verme süreci diğer karar verme süreçleri ile benzerlik göstermesine rağmen diğer karar verme süreçlerinden daha fazla düşünme ve daha ileri bir düzeyde muhakeme yapabilmeyi gerektirmektedir.

Etik sorunlar, bir davranışın iyi olup olmamasıyla ilgili tereddütlerin veya itirazların ortaya çıktığı durumlar olarak tanımlanabilir.

Özerkliğe saygı ilkesinin şartlarına göre: Bireye durumu hakkında bilgi verilip, alternatifler sunulduktan sonra kendisi hakkındaki son kararın verilmesi işlemi bireye bırakılır. Bireyin reddettiği müdahaleler yapılmaz. Gerçeklerin bireyden gizlenmez. Birey kendi hakkında bilgilenmek istemiyorsa bu isteğine saygı duyulur. Ayrıca bireyin sırlarının saklanması gerekir. Doğru cevap D.

Özerk olma ve başkalarının özerkliğine saygı gösterme, zarar vermeme, yararlı olma ve adil olma, genel tıp etiği ilkeleridir. B ve D şıklarında verilenler ise bu ilkeleri tamamlayan unsurlardır. En eski, en tartışmalı ve sınırlarını belirlemenin en zor olduğu tıp etiği ilkesi ise yarar sağlama ilkesidir. Doğru cevap E.

Ötenazi ifadesini kullanabilmek için bir hastanın bulunması gerekmektedir. Hastalık kelimesi geniş anlamda anlaşılmalı ve her tür hastalığı ifade etmelidir. Doğru cevap B.

Ötenazi uygulamalarının kasti adam öldürme olduğunu savunan grup ötenazinin tıbbi araştırmaları ve tıbbın gelişmesini engellediğini, dini kuralların ötenaziye karşı olduğunu, tıpta her zaman haza olasılığının olabileceğini ve hasta yakınlarının ötenaziyi hedeflerine ulaşabilmek için bir araç olarak kullanabileceklerini düşünmektedir. Doğru cevap A.

Fransa, Belçika, Arjantin, Brezilya, Bulgaristan, Yugoslavya, İsveç, Çekoslovakya, Macaristan, İtalya ve Türkiye gibi birçok ülke söz konusu eylemi kasten adam öldürme olarak görmektedir. Doğru cevap A.

Dünyanın ilk yazılı hukuk kuralları olan Hammurabi Kanunları’nda kötü ya da hatalı bir uygulama olduğunda hekim sorumluluğundan bahsedilmektedir. Doğru cevap C.

Hasta haklarının en önemli unsuru olan “bilgilendirilmiş/aydınlatılmış onam hakkı” ise 1972 yılında yayımlamış olan Hasta Hakları Bildirgesi’nde yer almıştır. İlgili beyanname, hasta haklarını kapsamlı bir şekilde ele alan ve hasta hakları ile alakalı olarak yayınlanan ilk ulusal belge niteliğindedir. Doğru cevap B.

Lizbon Bildirgesi ile getirilen kavramlar; hasta hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir, hasta hekiminden yeterli bilgiyi aldıktan sonra tedaviyi kabul veya reddedilme hakkına sahiptir, hasta hekiminden kişisel ve tıbbi bilgilerinin gizli tutulmasını ve saygı gösterilmesini bekleme hakkına sahiptir şeklinde özetlenebilir. Doğru cevap E.

Türkiye’de hasta hakları ile ilgili yapılan en önemli iş 1 Ağustos 1998 tarihinde kabul edilen Hasta Hakları Yönetmeliği’dir. Doğru cevap D.

Kasten adam öldürme suçu olsa da, istek üzerine öldürme ve ötenazi eylemi ile bilerek ve isteyerek insan öldürme suçu arasında nitelik ve suçun nedeni bakımından büyük fark vardır. Talep ya da acıma hissiyatı ile öldürme eylemini gerçekleştirenler tehlikeli suçlular değildirler. Doğru cevap D.

Resmî veya özel hastanelerin büro kısmında görev yapan sağlık yöneticisi, başhekim ve onun emrinde çalışan diğer personelle sürekli etkileşim hâlindedir. Bu nedenle yöneticilerin sözel yeteneğinin normalin üzerinde olması, duygusal zekâya sahip olmaları, başkaları ile iyi iletişim kurabilmeleri, yeniliklere açık olmaları, dikkatli ve sorumluluk sahibi kimseler olmaları gerekmektedir.

Dünya Sağlık Örgütüne göre ruh sağlığı, “kişilerin kendilerini veya yeteneklerini gerçekleştirdikleri,
hayatın normal stresleriyle başa çıkabildikleri, verimli ve sonuçları yararlı olacak şekilde çalıştıkları ve toplumlarıyla katkılı bir birliktelik içinde olabildikleri durumdur”  Ruh sağlığını etkileyebilecek unsurlardan birisinin de personelin affetme eğilimi olduğu görülmüştür. Affetme eğilimi ruh sağlığını
güçlendirmekte, affetmeme eğilimi ise ruh sağlığını zayıflatmaktadır.

Türk Psikologlar Derneği (2004) etik karar verme sürecindeki aşamaları şu şekilde açıklamışlardır:
1. Etik sorunun ve gerçekleştiği bağlamın belirlenmesi,
2. Olası eylem seçeneklerinin belirlenmesi,
3. Bunların her birinin kısa ve uzun vadeli yarar ve zararlarının belirlenmesi,
4. Tüm ilke ve kuralları değerlendirip, eylem olasılıklarından birinin seçilmesi,
5. Bu yönde harekete geçilmesi ve sonucun sorumluluğunun alınması,
6. Bu eylemin sonucunun değerlendirilmesi ve
7. Eğer sorun çözülmemiş ise diğer olasılıkların devreye girmesi.

Boston’da Bentley College İş Etiği Merkezinde, davranışların etik ilkelere uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla bir test geliştirilmiş ve bir kişinin, bir konuda karar vermeden önce şu altı soruya cevap vermesi gerekliliği üzerinde durulmuştur:

1. Bu karar doğru mu?
2. Bu karar adil mi?
3. Eğer birisi zarar görecekse bu kim?
4. Vereceğim karar, gazetelerin birinci sayfasında yer alsaydı, kendimi rahat hisseder miydim?
5. Aileme, çocuğuma veya akrabalarıma kararımı söyleyebilir miyim?
6. Olay nasıl seziliyor?