SAĞLIK BİLİMLERİNDE VE YÖNETİMİNDE ETİK - Deneme Sınavı - 13

Etik Dışı Davranış; bir mesleği icra ederken mesleğin etik kuralları ve ilkelerinin terk edilmesi ve bu kural ve ilkelere aykırı davranışlar gösterilmesidir.

Psikolojik yıldırma/taciz, cinsel taciz, şiddet, bedensel taciz gibi etik dışı psikolojik davranışlardan farklılık gösterir. Bu nedenle iş yerindeki her etik dışı davranış psikolojik yıldırma değildir. Diğerlerinden ayıran en belirgin özelliği sistematik ve işyerinde yapılıyor olmasıdır.

Bireysel Çevresel • Etik İkilemler • Etik Standartlardaki Farklılıklar • Bencil Davranma • Etik Davranışları Farklı Algılama • Mesleki Yetersizlik • Rekabet

Etik ikilemlerin çözümünde aşağıdaki basamaklar işe yarayabilir : • Geçerli durumları belirle, • Bu durumlara dayanarak etik sorunu net olarak tanımla, • Bu ikilemden kimlerin etkileneceğini ve ne düzeyde etkileneceğini belirle, • İkilemi çözmesi gereken kişi ve olası seçenekleri ortaya koy, • Her seçenek kapsamında elde edilebilecek en iyi sonucu belirle, • En uygun davranış biçimini seçerek uygulama

Güvene dayanan görev: Güvene dayanan görev hakkaniyete ya da yasalara en yüksek düzeydeki sadakattir. Bir güvene dayanan görev konumundaki kişiden görev kime karşı ise ona yüksek düzeyde bağlılık beklenir. Kısaca yasal ve etik olarak görevin gerektirdiği biçimde davranmaktır.

Hediye alma ve menfaat sağlamada oluşturulacak kurumsal politika seçenekleri şunlardır: • Yasaklama • Kabul edilebilirlik ölçütü • Bütün hediyeler ve menfaatler kuruma aittir.

Ayrımcılık, bir grup insanın haklarının korunup, onlara daha fazla imkân sağlamak, diğerlerine zarar verecek biçimde davranmaktır. Genelde ayrımcılık iki biçimde ortaya çıkar. Birincisi, cinsiyete ya da ırkçılığa dayanan açık ayrımcılıktır. İkincisi, bir kurum yansız istihdam olanakları sunsa bile kadınların ya da azınlıkların kurumda diğerlerine göre eşit oranlı temsil edilmediği kurumsal ayrımcılıktır. Her iki ayrımcılık türü de çalışma yaşamını olumsuz etkileyen etik dışı davranışlardır. Doğru cevap A'dır.

Herkes yapıyor, uyarsa sende yap düşüncesi, etik standartlardaki farklılıklardan kaynaklanan etik dışı davranışlardan biridir. Doğru cevap E'dir.

Etik dışı davranışların çevresel nedenleri, karşılıklı güvensizlik, ücretlendirme, esneklik, yasaların etkisi ve geleneklerin etkisi şeklinde söylenebilir. Doğru cevap C'dir.

Ayrımcılık ön yargı aracılığıyla ortaya çıkan bir davranıştır. Ayrımcılık, bir grup insanın haklarının korunup, onlara daha fazla imkân sağlamak, diğerlerine zarar verecek biçimde davranmaktır.

Yıldırma ve korkutma, yöneticilerin veya aynı statüye sahip çalışanların yasal yetkilerinin dışında diğer kişi ve/veya grupları etki altına almak için onlara etik dışı meydan okumaları olarak tanımlanmaktadır.

Etik dışı davranışların nedenleri sosyokültürel yapılara göre değişmekle birlikte genelde kurum içi ve kurum dışı etmenler nedeniyle olabileceği gibi bireysel ve çevresel nedenlerle de olabilir. Burada etik dışı davranışların nedenleri bireysel ve çevresel nedenler olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir.

Bireysel 
• Etik İkilemler
• Etik Standartlardaki Farklılıklar
• Bencil Davranma
• Etik Davranışları Farklı Algılama
• Mesleki Yetersizlik
• Rekabet

Çevresel
• Karşılıklı Güvensizlik
• Ücretlendirme
• Esneklik
• Yasaların Etkisi
• Geleneklerin Etki

Birey, etik dışı davranışlarını mantığa büründürmek için bir takım savunma mekanizmaları geliştirir. Davranışı etik dışı göstermeme veya etik dışı olduğunu bilmeme gibi düşünce içerisinde olduğunu da göstermeye çalışır. Bu gibi durumlarda birçok etik dışı davranış, mantıksal gerekçeler ileri sürülerek sıradan davranışlar olarak algılanır. Buna örnek olabilecek durumlar şunlar olabilir (Hoffman ve Frederick, 1995’ten aktaran Kırel, 2000):
• Herkes yapıyor.
• Uyarsa sende yap.
• Anlamıyorlar.
• Eğer işimi kaybedersem kimseye faydam dokunmaz.
• Ahlaki sorgulamalar için vaktim yok.
• Ahlak şu anda benim için fazla lüks.
• Benim işim merak etmek, sorun çözmek değil.