SAĞLIK ALANINDA İSTATİSTİK

İyi nitelikli bir enformasyon ise aşağıdaki özelliklerin
tamamını taşımalıdır.
• Doğru
• Tam
• Güvenilir
• Kullanılabilir
• Ekonomik (Maliyetli değil. E şıkkı yanlış)
• Yararlı
• Basit
• Güncel
• Zamanında
• Denetlenebilir

Sağlık alanında kullanılan özel istatistiksel yöntemlerin temel amacı;
• Ülkenin ve bölgenin uzun, orta ve kısa vadede sağlık problemlerine ilişkin hizmet
planlamasını yapmak,
• Sağlık kurumlarındaki tedavi hizmetlerinin aksamadan yürümesini sağlamak,
doktor ve personel sayısını düzenlemek,
• Sağlık kurumlarındaki hastaların bakım ve tedavi hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak,
toplum dinamiklerine göre yeniden düzenlemek ve değerlendirmek,
• Sağlık kurumlarında verilen hizmetin kalitesini arttırmak,
• Belirli aralıklarla doktor, yardımcı sağlık personeli, hasta ve hasta yakınlarının bilgi,
tutum ve davranışlarını araştırarak sağlık hizmetlerinin en iyi şekilde yürütülmesini
sağlamak,
• Yapılacak olan bilimsel çalışmalara en doğru veri ve enformasyonu sağlamak, bu
çalışmalara yol göstermek,
• Sağlık çalışanlarının, kendi alanlarında yayımlanan güncel bilimsel çalışmaları değerlendirebilmesini sağlamaktır.

Doktor ve personel sayısını azami seviyede tutmak söz konusu değildir.

İncelenen süreden önce başlayan (çalışmanın başladığı tarihten önce) ve incelenen süre içerisinde yeni ortaya çıkan hastaların toplamını kullanan bir istatistiğe prevalans hızı denir. İnceleme süresi (period) içinde mevcut hasta sayısının (eski ve yeni olgular dahil olmak üzere) risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen bir hastalık hızıdır.

İnsidans hızı; incelenen zaman aralığı içerisinde yeni gözlenen hasta sayısının risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen, yeni olgu gözlenme hızıdır. Daha çok akut, sosyal ve bulaşıcı hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.

Hastalıkların ortaya çıkmasında risk faktörleri önemli bir yer tutmaktadır. Bir hastalığın
ortaya çıkmasında kesin etkisinin olup olmadığı bilinmeyen ancak hastalığın ortaya çıkmasında birçok faktör arasında yer alan ve varlığında ise hastalığın gözlenme oranını
arttırdığı saptanan değişkenlere risk faktörü adı verilir.

T zaman diliminde toplumda gözlenen bir hastalığın gözlenme oranı P(H) ve gözlenmeme oranı Q(H) olarak tanımlanabilir. Hastalığın gözlenme oranının, gözlenmeme oranına bölünmesine ise odds adı verilir. Risk faktörünün olduğu durumda hastalık görülme oranının, risk faktörü olmadığı durumdaki hastalık görülme oranına bölümü odds oranı olarak ifade edilmektedir.

Tanı testi, bir hastalığın nedenini belirlemek amacı ile kullanılan laboratuvar tekniklerine, klinik gözlemler veya özgün gereç ölçümlerine bağlı olarak yapılan değerlendirme yöntemlerine verilen genel bir isimdir. Tanı testleri yardımıyla hasta ve sağlıklı bireylerin  ayrımlarının, çeşitli teşhis yöntemlerinden ve laboratuvar testlerinin sonuçlarından yararlanılarak yapılması amaçlanmaktadır.

Tersiyer Koruma: Hastalığa bağlı olarak gelişebilecek sakatlık ve kalıcı bozuklukların en aza indirilmesi, hastanın içinde bulunduğu yeni duruma uyumunun sağlanarak yaşam kalitesinin arttırılması için alınması gereken önlemlerdir. Bir anlamda rehabilite edici hizmetlerin alanına girmektedir.

İnsanlar, sahip oldukları sosyal, ekonomik ve sağlık koşullarından farklı şekillerde
etkilenmekte ve farklı yaş gruplarında değişik risklere maruz kalmaktadırlar. Belirli bir
yaş grubuna giren bireylerin sahip oldukları ölüm risklerini, ölüm istatistikleri aracılığı
ile değerlendiren ve bireylerin beklenen yaşam sürelerini belirlemeyi hedefleyen tablolar, yaşam tabloları olarak adlandırılmaktadır.

Kaba Ölüm hızı, Belirli bir süre içerisinde hastanede ölenlerin toplamının, taburcu edilen (ölenler dâhil olmak üzere) toplam hasta sayısına bölünmesiyle elde edilir.

Formülü= (Belirli bir süre içinde hastanedeki ölüm sayısı/Taburcu edilen (ölenler dâhil olmak üzere) toplam hasta sayısı).100 = (720/54.200).100= % 1.33

İyi nitelikli bir enformasyon aşağıdaki özelliklerin tamamını taşımalıdır.

Süre Prevalans Hızı= (İncelenen süre içinde saptanan hastalık sayısı) / (Risk altındaki nüfus) *100

Süre Prevalans Hızı = (20.000 / 160.000.000)*100 = % 0,0125

İncelenen zaman aralığı içerisinde yeni gözlenen hasta sayısının risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen, yeni olgu gözlenme hızına insidans hızı denilir.

Odds Oranı, belli bir olayın olasılığının iki grup için aynı ya da benzer olup olmadığını karşılaştırmanın bir yoludur. OR=1 olması durumunda her iki grup için olayın olma olasılığı eşittir. OR>1 ise olayın olması olasılığı birinci grupta daha fazla, OR<1 ise olayın olması olasılığı birinci grupta daha azdır.

Test sonuçları belirli bir referans değere göre değerlendirilmektedir. Referans ise geçerliği ve güvenirliği daha önceki çalışmalarla kanıtlanmış bir yöntemdir.

Özgüllük oranı, bir tanı testinin gerçekten hasta olmayanları ayırabilme yeteneğini belirleyen orandır.

ROC eğrisi yöntemi yardımıyla;

Primer Koruma: Kişisel ya da toplumsal düzeyde sağlığı geliştirmek amacıyla aşılanma, dengeli beslenme, çevrenin güvenli hale getirilmesi, fiziksel ve duygusal yönden iyi durumda olmak için gereken önlemlerin alınmasıdır.

NÖH= (48 saat sonrasın da olan ölümler/ Taburcu edilen hasta sayısı )*100

Taburcu edilen hasta sayısına 48 saat sonrasında ölenler dahil edilmelidir.

NÖH= (4.000/ 80.000 )*100 = %5

Yatak doluluk oranı (YDO), yardımıyla bölge halkı tarafından hastane yataklarının ne oranda kullanıldığı belirlenmektedir. Hastanenin, kendi hizmet potansiyelini yani kapasitesini ne ölçüde kullandığını gösteren önemli bir ölçüdür. Bu oran hastanenin performansının değerlendirilmesinde ve maliyetlerin izlenmesinde, kapasite kullanım düzeyi hakkında hastane yöneticilerine önemli bilgiler vermektedir. Ayrıca yatak doluluk oranı; toplumun hastane kullanımını gösteren ve sağlık planlayıcıları için yataklı tedavi kurumlarının yatak ihtiyaçlarının belirlenmesinde bilinmesi gereken temel ölçütlerdendir. Yatak kapasitesinin altında ya da çok üstünde çalışan hastanelerde, bu sayıların azaltılmasında ya da arttırılmasında kullanılan en önemli istatistiklerdendir. Belirli bir dönemde, yatan hastalara verilen toplam hasta bakımı gün sayısının, maksimum hasta bakım gün sayısına (Yatak sayısı x 365) bölünmesi ve sonucun 100 ile çarpılması ile bulunur. 

Bu bağlamda doğru cevap B'dir.