SAĞLIK ALANINDA İSTATİSTİK

Veri ham materyal olarak tanımlanmaktadır. Verinin belirli işlemlerden geçirilmesine veri işlem ve işlemden geçirildikten sonra elde edilen ürüne ise enformasyon adı verilir. Doğru cevap C'dir.

İncelenen süreden önce başlayan diğer bir ifade ile çalışmanın başladığı tarihten önce başlayan ve incelenen süre içerisinde yeni ortaya çıkan hastaların toplamını kullanan istatistiğe prevalans hızı denir. İnceleme süresi içinde mevcut hasta sayısının risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen bir hastalık hızıdır. Risk altındaki nüfus, o hastalığa karşı risk taşıyan ya da hastalığa duyarlı olan nüfustur.Prevalans hızı nokta, süre ve ortalama prevalans hızları olarak 3 farklı şekilde ele alınmaktadır. Bunlardan Nokta Prevalans Hızı; belirli bir anda (günde) mevcut eski ve yeni olguların risk altındaki topluma oranının yüzde çarpımıdır. Doğru cevap B'dir.

İncelenen zaman aralığı içerisinde yeni gözlenen hasta sayısının risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen, yeni olgu gözlenme hızına insidans hızı denilmektedir. Doğru cevap A'dır.

T zaman diliminde toplumda gözlenen bir hastalığın gözlenme oranı P(H) ve gözlenmeme oranı Q(H) olarak tanımlanabilir. Hastalığın gözlenme oranının, gözlenmeme oranına bölünmesine ise odds adı verilir. Risk faktörünün olduğu durumda hastalık görülme oranının, risk faktörü olmadığı durumdaki hastalık görülme oranına bölümü odds oranı olarak ifade edilmektedir. Odds Oranı, belli bir olayın olasılığının iki grup için aynı ya da benzer olup olmadığını karşılaştırmanın bir yoludur. OR=1 olması durumunda her iki grup için olayın olma olasılığı eşittir. Doğru cevap D'dir.

Tanı testi bir hastalığın nedenini belirlemek amacı ile kullanılan laboratuvar tekniklerine, klinik gözlemler veya özgün gereç ölçümlerine bağlı olarak yapılan değerlendirme yöntemlerine verilen genel bir isimdir.Doğru cevap E'dir.

ROC eğrisinin altında kalan alanın büyüklüğü, üzerinde çalışılan tanı testinin
ayırma yeteneğinin istatistiksel olarak önemini gösterir. Bu alan 1’e yakınlığı tanı testinin o derecede hasta ve sağlam bireyleri ayırma yeteneğine sahip olduğunu, 0,5’e yakınlığı ise tanı testinin hasta ve sağlam bireyleri ayırma yeteneğinin kötü olduğunu gösterir.

Belirli bir süre içerisinde hastanede ölenlerin toplamının, taburcu edilen (ölenler dahil  olmak üzere) toplam hasta sayısına bölünmesiyle elde edilen değere hastane için kaba ölüm hızı denir. Doğru cevap A'dır.

Yatan hasta oranı, belli bir dönemde hastaneye yatan toplam hasta sayısının, acil servis ve polikliniklerden  hastaneye başvuran toplam hasta sayısına bölünmesi ve bu sonucun 100 ile çarpımı ile hesaplanır.

YHO= (1350/112000)?100= 1,205 bulunur. Doğru cevap C'dir.

OHYGS= 280/(26+53)=280/79=3,54

Belirli bir yaş grubuna giren bireylerin sahip oldukları ölüm risklerini, ölüm istatistikleri aracılığı ile değerlendiren ve bireylerin beklenen yaşam sürelerini belirlemeyi hedefleyen tablolar, yaşam tabloları olarak adlandırılmaktadır.Yaşam tabloları belli bir yaşa sağ olarak ulaşan bir kişinin, ortalama daha kaç yıl yaşayacağına ilişkin hesaplamaların yapıldığı bir tablodur. Genellikle 0, 1-4, 5-9, 10-14, …, 80-84, 85+ yaş gruplarına göre hazırlanır. Cinsiyete, belli  meslek gruplarına, bekar, evli, dul, kalma sürelerine, sağlıklı ya da hastalıklı yaşam süresine, tedavi sonrasında hastanın kaç yıl yaşayacağına göre farklı alanlarda yaşam tabloları da hesaplanabilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Verinin belirli işlemlerden geçirilmesine veri işlem ve işlemden geçirildikten sonra elde edilen ürüne ise enformasyon adı verilmektedir.Sağlık hizmetlerinin etkin, düzeyli ve güncel olarak planlanabilmesi, organize edilebilmesi, yürütülebilmesi, verilen hizmetlerin kalitesinin değerlendirilebilmesi ve kurumlar ve bölgeler arası karşılaştırmalar yapılabilmesi için yönetici ve planlayıcıların sürekli olarak enformasyona ihtiyacı vardır. İyi nitelikli bir enformasyon ise aşağıdaki özelliklerin tamamını taşımalıdır.
• Doğru
• Tam
• Güvenilir
• Kullanılabilir
• Ekonomik
• Yararlı
• Basit
• Güncel
• Zamanında
• Denetlenebilir

İncelenen süreden önce başlayan (çalışmanın başladığı tarihten önce) ve incelenen süre içerisinde yeni ortaya çıkan hastaların toplamını kullanan bir istatistiğe prevalans hızı denir. İnceleme süresi (period) içinde mevcut hasta sayısının (eski ve yeni olgular dahil olmak üzere) risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen bir hastalık hızıdır. Risk altındaki nüfus, o hastalığa karşı risk taşıyan ya da hastalığa duyarlı olan nüfustur. Süre Prevalans Hızı: Belirli bir süre içerisinde (ayda, mevsimde, yılda, belirli iki tarih arasında) mevcut eski ve yeni olguların risk altındaki topluma oranının yüzde çarpımıdır. Formülü ise;

Süre PrevalansHızı= (incelenen süre içinde saptanan hastalık sayısı / Risk altındaki nüfus).100       =(800/7200).100= %11.11

İncelenen zaman aralığı içerisinde yeni gözlenen hasta sayısının risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen, yeni olgu gözlenme hızıdır. Daha çok akut, sosyal ve bulaşıcı hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.İnsidans hızı da prevalans hızında olduğu gibi hastalık ve hasta için iki ayrı biçimde
hesaplanabilmektedir.

Insidans Hızı(Hastalık)= (İnceleme süresi içinde saptanan yeni hastalık (vaka) sayısı / Risk altındaki nüfus) .k   (660/2200).100 = % 30

Fatalite hızı ise, belirli bir hastalıktan ölenlerin o hastalığa yakalananların sayısına oranlanması ile elde edilir. Belirli bir zaman dilimi içinde X hastalığına yakalananların bu süre içinde %, ‰, … (k) kaçının öldüğünü ifade etmek için kullanılır.

Fatalite Hızı = (X hastalığından ölüm sayısı / X hastalığına yakalanan kişi sayısı) .k  (220/660).100= %33,33

Hastalıkların ortaya çıkmasında risk faktörleri önemli bir yer tutmaktadır. Bir hastalığın ortaya çıkmasında kesin etkisinin olup olmadığı bilinmeyen ancak hastalığın ortaya çıkmasında birçok faktör arasında yer alan ve varlığında ise hastalığın gözlenme oranını arttırdığı saptanan değişkenlere risk faktörü adı verilir. Örneğin; sigara içme alışkanlığı akciğer kanserinin bir risk faktörüdür. Alkol kullanımı karaciğer hastalıklarının önemli risk faktörlerindendir. Yaş, cinsiyet, sigara ve alkol kullanımı, kolesterol düzeyi, hipertansiyon, stres gibi faktörler de kalp hastalıklarında birer risk faktörüdür.

Medikal testlerde sonuçlar her zaman hastalık var (H+) ya da hastalık yok (H–) ya da bir hastalığın ortaya çıkmasında etken var (EP) ya da etken yok (EN) biçiminde ortaya çıkmamaktadır.
Sağlık alanında pek çok değişkenin değeri sağlıklı bireylerde normal sınırlarda seyrederken bu değerlerdeki yükselme ya da düşüşlere bağlı olarak hastalık yavaş yavaş ortaya çıkabilmektedir. ROC eğrisi yönteminde, tanımlanmış belli bir aralıkta değerler alan sürekli değişkenin hastalığın tanısının konulmasında etkin bir biçimde kullanımı amaçlanmaktadır.ROC eğrisi, tanı koymak amacıyla kullanılan bir değişkenin değişim aralığı içerisinde aldığı tüm değerlerin sırasıyla kesim noktası kabul edilmesiyle hesaplanacak duyarlılık değerlerinin, testin yanlış pozitif oranına (1-özgüllük) karşı noktalanması ile elde edilir. Hesaplanan değerler yardımıyla ROC eğrisine ait grafik çizilir. ROC eğrisinin oluşturulacağı koordinat sisteminde, Y ekseninde tanı testinin gerçek pozitif değeri (duyarlılık), X ekseninde ise yanlış pozitif değeri (1-özgüllük) yer alır. Her kesim noktasındaki doğru  pozitif ve yanlış pozitife karşılık gelen noktalar birleştirilerek ROC eğrisi çizilir.

Toplumda yaşayan bireylerin sağlığının korunması, hastalıkların önlenmesi için verilen hizmetler ile yapılan düzenlemelere koruyucu sağlık hizmetleri denilmektedir. Toplum sağlığını koruyucu önlemler başlıca üç düzeyde ele alınmaktadır.
1. Primer Koruma: Kişisel ya da toplumsal düzeyde sağlığı geliştirmek amacıyla aşılanma, dengeli beslenme, çevrenin güvenli hale getirilmesi, fiziksel ve duygusal yönden iyi durumda olmak için gereken önlemlerin alınmasıdır.
2. Sekonder Koruma: Sağlığın bozulma olasılığı karşısında erken tanı ve tedavi önlemlerinin kişisel ve toplumsal düzeyde alınmasıdır.
3. Tersiyer Koruma: Hastalığa bağlı olarak gelişebilecek sakatlık ve kalıcı bozuklukların en aza indirilmesi, hastanın içinde bulunduğu yeni duruma uyumunun sağlanarak yaşam kalitesinin arttırılması için alınması gereken önlemlerdir. Bir anlamda rehabilite edici hizmetlerin alanına girmektedir.

Kaba ölüm hızı: Belirli bir süre içerisinde hastanede ölenlerin toplamının, taburcu edilen (ölenler dâhil olmak üzere) toplam hasta sayısına bölünmesiyle elde edilir. Aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır.
Kaba ölüm hızı = (Belirli bir süre içinde hastanedeki ölüm sayısı / Taburcu edilen hasta sayısı (ölenlerdahil)) .100     = (720/54.200).100= %1.33

Net ölüm hızı: Bu hızda, hastaneye yatış sonrasındaki ilk 48 saat dikkate alınmamakta ve bu zaman dilimdeki ölümler hesaplamada kullanılmamaktadır. Hastaneye yatan hastanın laboratuvar tetkiklerinin yapılması, tanının konulması, gerekli olan tedaviye başlanması ve tedavinin etkinliğinin görülmesi için belli bir zamana ihtiyaç vardır. Bu nedenle ilk 48 saatlik süredeki
ölümler net ölüm hızında hesaplamaya katılmamaktadır. ABD standartlarına göre  NÖH’nın %2,5-3’ü geçmemesi beklenmektedir. Aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır.
net ölüm hızı= (48 saat sonrasında olan ölümler / Taburcu edilen hasta sayısı (48 saat sonrasında ölenler dahil)) .100   = ((720-120)/54.200)).100= % 1,11

Verinin belirli işlemlerden geçirilmesine veri işlem ve işlemden geçirildikten sonra elde edilen ürüne enformasyon adı verilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sağlık alanında kullanılan özel istatistiksel yöntemlerin temel amacı;

• Sağlık çalışanlarının, kendi alanlarında yayımlanan güncel bilimsel çalışmaları değerlendirilmesini sağlamaktır. Doğru cevap C'dir.

İncelenen süreden önce başlayan (çalışmanın başladığı tarihten önce) ve incelenen süre içerisinde yeni ortaya çıkan hastaların toplamını kullanan bir istatistiğe prevalans hızı denir. İnceleme süresi (period) içinde mevcut hasta sayısının (eski ve yeni olgular dahil olmak üzere) risk altındaki nüfusa bölünmesiyle elde edilen bir hastalık hızıdır. Doğru cevap B'dir.