RUSYA TARİHİ

Rusya’nın Osmanlı Devleti ile ilk münasebeti de III. İvan zamanına rastlar. 1492’de Rus knezinin ilk mektubu Osmanlı padişahı II. Bayezid’e ulaştı ve 1497’de Mihail Pleşçeyev adlı ilk Rus elçisi İstanbul'a geldi. Doğru cevap D şıkkıdır.

Altın Orda devletinin ilk zamanlarında Han’a yönetimde yardımcı olan güçlü bir
memur ağı mevcuttu. Daruga (Vilayetler), Tümenler (bölgeler), şehirler ve köyler
için ayrı idareciler mevcuttu. Bunların yanında görevlerinin ne olduğu kesin olmamakla birlikte, emirler (Tümen Beyi ve Şehir Beyi) de vardı. Bunların esas görevi, Baskak’lar gibi vergi toplamak yerine, bulundukları yerin idaresi idi. Han’ın emirleri, elçiler (elgi-yalavac), mâlî ve posta işleri için de çok sayıda memurun
görevlendirildiği bilinmektedir. Pazar gözetici (Bazarda turgan), koşucu (Yalavaç), çığırtkan, toplayıcı (Rusça: Sobiratel), hakim (yasaul) ve yazıcı (Bek Bitikçi) gibi daha düşük seviyelerdeki memurlar da bulunuyordu. Doğru cevap A şıkkıdır.

Altın Orda’daki ceza hukuku hakkındaki bilgilerimiz çok kısıtlıdır. Hırsızlık esnasında
yakalanan veya bunu itiraf eden idam edilirdi. Daha ufak hırsızlıklar, mesela koç
ve koyun çalanlara yüz sopa vurulurdu. Cinayete, sihirbazlığa ve sahte elçiliklere de
ölüm cezası verilirdi. Halka, Han’a şikayetlerini bildirme veya bir karara itiraz hakkı verilmişti. Doğru cevap C şıkkıdır.

Devletin en mühim görevlerinden biri de vergi toplamak idi. Mühim vergiler olarak tüccar ve zanaatkarlardan alınan Tamga (gelir vergisi), köy halkından alınan Kılan ve Hubşir’i (Türkçe: Kobçur) görüyoruz. Toplanan miktar hakkında herhangi bir bilgi mevcut değildir. Tatarlar için diğer halklara nazaran düşük olan Salug adlı kafa vergisi
mevcuttu. Ancak bazı sınıflar vergiden muaftı. Doğru cevap B şıkkıdır.

Türkler ve Moğollardan alınan vergilerle yabancılardan alınan haraçlar arasında ayırım yapmak çok güçtür. Haraçlar genellikle Sabanluk (sapan vergisi) yom (posta masrafı) ve ulak (ulaştırma giderleri kulan (gider) adları altında tahsil edilirdi. Bunun dışında ülkede seyahat eden prensler, elçiler vb. gibi kimselerin masraflarını karşılamak üzere Susun adlı bir vergi de alınırdı. Bunun dışında devletin gelirini köprü geçişlerinden alınan köprülük ve gümrük resimleri teşkil ederdi. Ordunun masrafları için bazen (kadınlardan da) nimar (nemer) denilen özel vergilerin alındığı olurdu. Doğru cevap C şıkkıdır.

Altın Orda, ihracatının karşılığında altın paradan daha çok mal alıyordu. Mesela Kefe Limanı’na her çeşit kumaş, halı, altın, iplik, ipek, pamuklu kumaşlar ve su testileri getirilmekteydi. Altın Orda’ya ayrıca Harezm’den kumaşlar, Çin ve İran’dan porselen ve ipek, Buhara’dan pamuk ve halı, Hindistan’dan ise inci ve mercan gelirdi. Doğru cevap D şıkkıdır.

Posta teşkilatının kendine has bir memurlar zümresi mevcuttu. Yamçı (posta müdürü), köprücü ve yol raçu (köprü ve yol memuru), tuktaul (yol göstergelerine bakan memur), gemici (nehir seyr seferi için görevli memur), sahil muhafızı ve yurtçu (posta noktaları için sorumlu memur) bu posta teşkilatının belli başlı memurları idi. Doğru cevap A şıkkıdır.

Altın Orda’da el sanatları çok yaygındı. Yeni Saray şehrinde sırf el zanaatlarına
ayrılmış bir mahallenin mevcudiyeti bilinmektedir. Madencilik gelişmiş olup burada
para da basılmaktaydı. Seramik endüstrisi de gelişmiş olup, tuğla ve seramik
de imal ediliyordu. Ham madde yetersizliğinden dokumacılık fazla gelişmemişti.
Ancak keçe imalatı yaygındı. Bunların yanında dericilik de bir hayli gelişmişti. Doğru cevap E şıkkıdır.

Altın Orda şehirleri, Orta Asya’daki Müslüman şehirlerine benzemekteydi. Şehirde bir merkez (Farsça; kuhandiz, Rusça: kreml) ve mühim bir yerinde de yabancı tüccarların yerleştiği bir mahalle bulunurdu. Şehrin etrafı ise genellikle bir sur veya hendekle çevrili olurdu. Yazlıklar şehrin dışında bulunurdu. Zanaatkarların imalathaneleri şehrin belli bir yerine yerleştirilmişti. Doğru cevap B şıkkıdır.

Deşt-i Kıpçak, Kafkas dağlarının kuzeyinde Dnyestr ile İrtiş ırmakları arasında kalan bölgenin tarihi adıdır.

Rus soyluları knezlik statülülerini ve unvanlarını 1917 Ekim Devrimine kadar taşımışlardır.

1502'de Altın Orda Devleti tamamen ortadan kalkar.

Altın Orda Devleti'nin çözülme döneminde beş Hanlık (Kazan, Kasım, Kırım, Astrahan ve Sibir) ortaya çıkmıştır ve hepsinin başında Cengiz soyundan gelenler bulunmaktadır.

1480’de Moskova Knezi III. İvan’ın Don kıyısında Altın Orda güçlerini yenmesi son darbe oldu ve yaklaşık 20 yıl sonra 1502’de zaten beş Hanlığa parçalanmış(Kazan, Kasım, Astrahan, Kırım ve Sibir) Altın Orda Devleti’nin sonunu getirdi. Doğru cevap D seçeneğidir.

IV. İvan, Kazan Hanlığı’nı (1552), sonra Astırahan (1556) ve Sibir (1582-1598)Hanlıklarını Moskova Devleti sınırları içine kattı. Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetindeki (1475-1774) Kırım Hanlığı daha birkaç asır Rus nüfuzundan kendini koruyabildi.

Altın Orda'da ülkede bulunan yerli ve misafir halklara rağmen devlet idaresi Türklerle Moğollara aitti. Ruslarla Alanların çapulculuk yaptığı bilinmektedir. Buna rağmen bilhassa Ruslar orduda yardımcı güç olarak kullanılmaktaydılar.

Altın Orda’da yüksek sınıfı, değişik guruplara ayrılan asiller teşkil ediyordu. En yüksek gurubu Oglan’lar ile büyük, orta ve küçük beyler (Arapça emirler) meydana getiriyordu. Bundan sonra zeamet sahibi Ulus beyi ve İncu beyleri gelmekteydi. Zeamet sahibi beylerden sonra Orda beyleri gelmekteydi. Muhtemelen bunlar, yerli beylerdi (İl bey). Altın Orda’da tüccar, usta (hirfet ağası) pek makbul olmayan Azat adlı çiftçiler ve sarraf (ortakçı) gibi sınıfların mevcudiyeti bilinmektedir.

Tarhan’lar (Darhan) ise bir muharebede veya başka şekilde gösterdikleri yararlılıklar için vergilerden muaf tutulan, han’ın yanına serbestçe girip çıkabilen ve ancak işledikleri dokuzuncu suçtan sonra cezalandırılabilen şahıslardı.

Moğollarda çocuklar satılabiliyordu, hayatın zorlayıcı şartları sebebiyle bu uygulama oldukça yaygındı.