Rusların Tarih Sahnesine Çıkışı

Slav bilimi, kompleks ilmi çerçevede bazı çağdaş sosyal ve tabii ilimlerle birlikte XVIII. Yüzyılın sonu XIX. Yüzyılın başlarında meydana geldi.

VI-VIII. Yüzyıllarda Slavlarda ilkel toplum yapısının dağılması süreci, Slav kavimlerin Slav halkına dönüşmesi sürecini de başlattı.

Slavların eski devir tarihi hakkındaki kaynaklar yazılı, arkeolojik ve linguistik olmak üzere üç esas gruba ayrılmaktadır.

Eski Slavlar hakkında ilk yazılı bilgi Bizans, Roma ve Doğulu yazarlar tarafından verilmiştir.

Slav kabileler hakkındaki bilgilerin bir kısmı I-II. Yüzyıllarda Roma tarihçileri Plini’nin Doğal Ta r i h ve Tatsi’nin Almanların Menşei ve Yerleştikleri Topraklar, Yunan coğrafyacı Ptolemaios’un Coğrafya eserlerinde görülmektedir.

Bu yazarlar kısaca bahsettikleri Slavlara “Vened” denildiğini ve onların Karpat, Vistül (Visla) ve Baltık topraklarında yerleştikleri bilgisini vermektedirler.

İmparator Rsevdo Mavriki’ye (582-602) adanan Strategion adlı yazarı bilinmeyen eserde de Slavlar savaş kuralları ve taktikleri ve yaşamları hakkında bilgi vermektedir.

Gotların Menşei ve Hayatı

İbrahim Yakup

Dilleri karşılaştırmalı şekilde araştıran dilbilimciler Güney-Doğu Avrupa halklarının “Hint-Avrupa Dil Birliği” Bronz Devrine M.Ö. III-II. bine kadar devam ettiğini ifade etmektedirler. Bronz devrinde bu umumilik kaybolmuş ve Pro-German, Pro-Balt ve Pro-Slavyan dilinin şekillenmesi Slavların etnogenezinde büyük rol oynamıştır.

Kaynaklara göre II-VI. Yüzyılda Gotlar güneye ve kuzeye Karadeniz sahillerine yürüdü. Özellikle bu Slav topraklarının bütünlüğünü bozmuş ve Doğu Slavlarının Batı Slavlarından ayrılmasına sebep olmuştur.

Jordanes’e göre Slavlar; Venedler, bazen de Sklaven ve Ant olarak adlandırılmışlardır. Jordanes ayrıca “Sklavenler Tuna’dan Visla’nın yukarı topraklarında, Antlar ise Doğuda Dnyestr’den (Dinyester) Dnyepr’e kadar olan topraklarda yerleşmişlerdir” demektedir. Böylece Vened ve Sklavenlerin bir bölümünden Batı Slav halkları diğer bölümünden ise Doğu Slavları ortaya çıkmıştır.

Slavlar kendi dil gruplarına göre Hint-Avrupa halklarına aittirler.

Slavların menşei ve tarihi hakkında birçok fikir ve teori vardır. Mesela, Nestor, Slavların ilk önce Orta ve Doğu Avrupa’da Elbe ve Dnyepr arasındaki topraklarda yaşamış yalnız miladın başında Balkan Yarımadası’na geldiğini belirtmektedir.

Batılı bilim adamları Slavların vatanının çok sınırlı bir toprağını Visla’dan Karpat’a kadar olan toprakları kapsadığını iddia eder. I-VI. Yüzyılların yazarları olan Ro-malı Pilinius, Tatsit, Ptolemaios Bizanslı Prokopi Kesarski, Got Jordanes Slavları Venedler, Antlar bazen de Slavlar olarak adlandırmaktadır. Onlara göre, eski Slavların toprakları Batıda Elbe, Doğuda Oka, kuzeyde Baltık Denizi’ne güneyde ise Harkov ve Tuna’ya ulaşmaktadır. M.S. I. Yüzyılda yaşayan Tatsit’in verdiği bilgiye göre bu devirde Slavlar, Sarmatlar ile karışmıştır. Yunanlı yazarlar da Doğu Avrupa’yı tasvir ederlerken “Skifiya” diyerek burada çeşitli halkların bu arada Slavların da yaşadığını yazmaktadırlar.

Skif (Saka/İskit), İskilerin tarih sahnesindeki yerleri Herot’la başlamaktadır. Ölen kralları için yapılan cenaze törenlerini aktaran Herodot’un verdiği bilgiler mezarları örten büyük toprak yığınları üzerinde yapılan arkeolojik araştırmalarla desteklenmektedir. Bu tepe mezarlara (kurgan) Kafkasya’nın kuzeyinde kalan Kuban bozkırlarında Kırım ve Ukrayna’da ve Dnyepr Nehrinin alt kesimlerinde de rastlanmaktadır. İskitler göçebe bir halktı. Savaş taktikleri başarılı olduğu için fütuhat esasına dayanan güçler onları kendi topraklarında yenemedi. İskitler en güçlü oldukları M.Ö. IV. Yüzyılda İskender’e de karşı durabilmişlerdi. Güney Rusya’da güçlü bir askeri devlet kurmuş ve üç yüzyıldan fazla bu bölgeye istikrar sağlamışlardır. Köle, balmumu, ve diğer malların yanısıra yetiştirdikleri tahılı da ihraç ediyorlardı. İskit sanatı savaşçı göçebelerin yaşam koşullarına uyan farklı bir üslupla gelişmiştir. İskitler, M.Ö. 200’de Sarmatlar tarafından yenilgiye uğratılmış ve Güney Rusya’da yerlerini almışlardır.

Hazar Kağanlığı’nın en güçlü devri VIII-IX. Yüzyıllar Doğu Avrupa tarihinde “ Hazar Barış Devri (Pax Hazarica)” olarak adlandırılmaktadır.

Polyanlar, Severyanlar ve Vyatiçile

Svyatoslav

Bizans müellifleri bu devirde imparatorluk üzerine yapılan as-keri seferlere katılanlara Slav değil, onların eski adları olan “Vened” ve yeni ad olan “Sklavin” kavramlarını kullandılar. Skloven-Sloven-Slovenler denildiğinde onlar Vened topraklarının en uç bölgelerinde yaşayan Slavları dikkate alıyorlardı. IX-X. Yüzyıllardan itibaren ise artık Slav kelimesi kullanılmaya başlandı.

II. Yüzyılda Slavlar bütün çağdaş Bulgaristan ve Güney Slav halklarının yaşadıkları toprakları iskân ederek Yunanistan’ın içlerine kadar Pelopones ve hatta Küçük Asya’ya kadar ulaştılar.

Slavların iktisadi hayatında tarımla birlikte hayvancılık da büyük rol oynuyordu. VI-VIII. yüzyıllarda büyük ve küçük baş hayvan, domuz ve at sürüleri yetiştirilmekteydi. Eski Slav toplulukları avcılık ve balıkçılıkla da meşguldüler.

Doğu Slavlarının aşağı gruplarının yerleştiği topraklar, Dnyepr, İdil ve Doğu Dbina’nın yukarısı, Volhov ve İlmen’de Slovenler, Pripet ile Berezina arasında Dregoviçler, Soy Nehri topraklarında Radimiçler, Desna, Seym Nehirleri boyunca Severyanlar, Oka Nehri boyunca Vyatiçiler, Dnyepr’in her iki sahili boyunca (Kiyev’e yakın) Polyanlar, Uj Nehri boyunca Drevlyanlar yerleşmekteydi.

Samo Knezliği

Rus devletinin tarihini Doğu Avrupa’nın komşu halkları İskit, Sarmatlarla ilişkilendirmiş ve Rus kelimesinin menşeini Sarmat asıllı Röksalan kabilesinin adından aldığını iddia etmişlerdir.

Alman tarihçiler Bayer, Miller ve Schlözer “Norman” teorisinin temelini atmışlardır. Eski Rus yıllıklarını dikkatle öğrenen bu Alman bilim adamları Rus devletinin temelini Doğu Slav kabileleri-nin devleti ile Norman asıllı Vareglerin koyduğunu beyan ettiler. Şöyle ki, içeride knezlerin ve onların durijinalarının keyfi hareketlerinden usanan Slavlar bir tem-silci göndererek Rurik, Sineus, Truvor adındaki üç kardeşi bir düzen yaratmak ve yöneticilik yapmaya davet ettiler. Geçmiş Yılların Öyküsü yıllığında onlar geldiklerinde bütün Rusları toplayarak kendileri ile birlikte getirdiler denilmektedir. Bu ilk Alman bilim adamı “Rus” adının özellikle Vareg Rus kabilelerinin adından alındığını söylemektedir. Vikingleri veya Viking ülkesini karşılayan bir sözcük olarak Rus, Vikinglerin kendi ülkelerinde bilinmemektedir. Anti Normanist tez ise Vekayiname’de yer alan “Rhos” ya da benzer sözcüklerin güneyde Viking etkisi görülmeden önce de kullanılmakta olduğuna dayanmaktadır. Ayrıca eski kaynaklarda Rus sözcüğü Vikinglerin ulaştığı Novgorod bölgesi için değil, Kiyev için kullanılmaktadır. Kiyev yakınlarındaki bir ırmak da “Ros “adını taşır.

Rus devletinin ilk tarihi siması Rurik’in yakın akrabası olduğu anlaşılan Oleg’tir. Oleg, Novgorod çevresinde hüküm sürmekle kalmadı ve Dnyepr boyundaki Slavları da idaresi altına alarak, Büyük Ticaret Yolunu ele geçirmek gayesiyle güneye inmeye başladı. Yukarı Dnyepr’deki Smolensk ve Liubech şehirlerini ele geçirdikten sonra Kiyev’e geldi. Buraya hakim olan Askold ve Dir adlı Varegleri öldürterek Kiyev’i ele geçirdi. Kiyev coğrafi ve stratejik açıdan çok önemli bir konumda idi. İskandinavya-Bizans ticaret yolunda olduğu gibi, Hazarlar zamanında mühim bir ticaret ve idare merkeziydi. Şehrin müdafaa için elverişli ol-ması Oleg’in merkezini kuzeyden güneye nakletmesinde belirleyici oldu. Oleg’in Kiyev’e yerleşmesiyle Rus devleti kuruldu ve Kiyev devri başladı.

Oleg’ten sonra Kiyev tahtına Rurik’in oğlu İgor geçti.

Emlak eşitsizliğinin artmasıyla toprak üzerinde feodal mülkiyet kurulmaya başladı. Toplum mülkiyeti olan tarım alanlarının bir bölümü ayrı ayrı feodallerin ve köylülerin şahsi mülklerine geçti. Böylece üreticilerin büyümesi ve toprak üzerinde şahsi mülkiyetin artması feodal ve köylü sınıfının meydana gelmesine sebep oldu.

Eski Rusya’da köleliğe yakın bağımlı insan demekti. Ayrıca toprak kölesi köylü sınıfını ifade etmek için kullanıldığı gibi hizmetkar anlamına da geliyordu. Kiyev döneminde holop, malikanelerde ve mülklerde her türlü görevi yerine getirerek ekonominin önemli bir parçası haline geldi. Küçük bir üst holop grubu da malikanelerde yönetici ve idareci olarak önemli görevler üstlendi.

“İzgoy” toplumdan ayrılmış, hukuki durumunu kaybetmiş, herhangi bir zümreye girme hakkını kaybetmiş olanlara denir.

Votçina, Ortaçağ Rusyası’nda mülkiyet teriminin karşılığı votçinadır. Bu terim knezler arasındaki yazışmalarda geçer. Votçina, Latincedeki “patrimonium” teriminin karşılığıdır ve babadan miras kalan malları ve gücü tanımlar.Knezler kendi knezliklerini votçina olarak tanımlıyorlar ve oğulları arasında paylaştırıyorlardı.

Devletin başında “Büyük Knez” olarak adlandırılan Kiyev Knezi, diğer knezler ve durijinaların (asker maiyetlerinin) dahil olduğu Boyar Duması’nın da desteği ile ülkeyi idare ederdi. Durıjina Büyük ve Küçük Durujina diye ikiye ayrılmaktaydı. Büyük Durujinaya nüfuzlu boyarlar, küçük durujinaya ise “gridler”, “otroklar” (yeni knezin evinde vs. çalışanlar) dahildi. Durujinaların yardımı ile knezler halkı hakimiyetleri altına alıp devletin sınırlarını koruyarak, yeni topraklar ele geçirirlerdi. Knezin izni ile durujinalar kendi menfaatlerine göre halktan topladıkları vergilerle topraklarını genişletmekteydiler.

Svyatoslav’ın Yaropolk, Oleg ve Vladimir adlı üç oğlu vardı. Svyatoslav büyük seferlerine başlamadan önce oğullarına birer büyük şehir vermişti. Yaropolk Polyanların bulunduğu sahayı, Oleg Drevliyanların ülkesini Vladimir de Novgorod’u almıştı.

Pereyaslav ve Belgorod

Hristiyanlığı kabul eden ilk Rus knezi olması dolayısıyla Vladimir Ortodoks Kilisesi tarafından azizler arasına alındı ve ona “Aziz” Vladimir adı verildi.

Kutsal İlya Klilisesi

Krillios ve Metodios