RUSYA TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

Geç dönem Rusya’sında iç bunalım XVII. Yüzyıl boyunca toplumsal yaşamda patlamalara neden olan düzensizliklerde kendini gösterdi. Bunlar arasında en önemlileri; 1. 1606-1667 Bolotnikov Ayaklanması. Ayaklanma Moskova’yı tehdit edecek kadar büyük boyuttaydı. Öyle ki, neredeyse Çar Vasiliy Şuyskiy tahttan indirilecekti, 2. 1620 ve 1630’larda Lehistan’a karşı Ukrayna’da meydana gelen, 1648’de Boğdan Hmelintskiy’nin Kozakları özgürleştirmesiyle zirveye çıkan bir dizi ayaklanma, 3.Tuz ve Bakır İhtilalileri, 4. Ekmek Ayaklanmaları, 5. 1670 1671’de Stenka Razin liderliğinde Volga ve Don bölgesinde meydana gelen geniş halk hareketi, 6. Streletsilerin 1682 ve 1698 isyanları, 7. 1707’de Bulavin Ayaklanması, 8. Başkurt milli bağımsızlık savaşı niteliği taşıyan mücadeleler.

XVII. Yüzyılda ticaret ilerleme kaydetmeye başlayınca bazı ticaret merkezleri de oluşmaya başladı. Bunlar arasında Moskova, Torku özellikle önem taşımaktaydı ve ülkenin ana ticaret merkezi haline geldi. Kuzeyde esas tahıl ambarı Vologda ve Ustyug idi. İpek ve keten ticaret merkezi Novgorod, Smolensk, Pskov olup, et ve deri ticaret merkezi ise Kazan, Vologda ve Yaroslov idi. Demir ticaret merkezi de Tula ve Tihin oldu.

XVII. Yüzyılda resmi bir okullaşma sistemi mevcut değildi. Ama okuma yazma kiliselerdeki veya manastırlardaki küçük okullar aracılığıyla veya akrabalar ya da yabancılar dahil eğitmenlerle sağlanıyordu. Okuma kitabı ve alfabelerde artış olsa da basılan miktar halkın çok az bir kesimine hizmet ediyordu. XVII. Yüzyılda büyüyen bürokrasi idari işlerde çalışanların yeterli okuryazarlığa sahip olduğunu gösteriyordu. Bu dönemde ileri seviyede bazı okulların bilhassa Ukrayna’nın Moskova tarafından ilhakından sonra ortaya çıkması önemliydi. Başpiskoposlar, boyarlar vb. tarafından sanat, felsefe ve diğer disiplinlerde eğitim veren okullar açılmaya başladı. Avrupai tipte yüksek öğretim için artan ihtiyaç Moskova’da Slav-Yunan-Latin Akademisi adıyla anılan bir okulda somutlaştı.

Nehirlerin ticaret, ulaşım ve haberleşme alanlarında çok büyük öneminin olduğu Rusya’da Oka, Dnyepr, Don, İdil, nehirlerinin hepsinin ana kollarına olan yakınlığı, Novgorod gibi kuzey batısından ve Ryazan gibi güney doğusundan gelecek tehlikelere uzaklığı, derin ormanların içinde uç bölgelere ayrılması Moskova’nın üstünlükleriydi. Doğru cevap E'dir.

Dmitriy Donskoy öldüğünde oğlu I. Vasiliy (1389-1425) “Büyük Knez” olarak tahta çıktı. Doğru cevap B'dir.

15 Haziran 1410’da birleşik Litvanya, Lehistan Rus kuvvetleri Grunvald Savaşı’nda Tefusi Ordenini mağlup etti. Bu galibiyetin tarihi ehemmiyeti Almanlara karşı bu savaşta farklı milletlerin de yer almasıydı. Bu siyasi birlik halkı birbirine daha da yakınlaştırdı ve merkezileşmiş Rus devletinin kurulmasında büyük rol oynadı.

III. İvan’ın temel hedefi tüm Rusya’nın Büyük Knezi olarak devraldığı yetkileri yerine getirmekti. Bu dönemde Katolik Lehistan ile hanedanlık düzeyinde yakınlık kuran Litvanya Büyük Dükalığı’nın yayılmacı emellerine karşı sürekli mücadele, bir yandan Ortodoks kilisesine bağlılığın öte yandan kendi bağımsızlığını ön planda tutma çabalarının getirdiği dengeler, verilen mücadeleden yana ağırlık koyabilecek dış güçlerle sürdürülecek dikkatli diplomasi, Litvanya dışında kalan topraklardaki bütün kuvvetlerin Moskova Knezliğinin elinde toplanması, Altın Orda Devleti’ne bağlılığın son izlerinin silinmesi ve toplumun tüm kesimlerinin “hizmet devleti” adı verilen işlevsel bir organizma için seferber edilmesi III. İvan’ın kırk üç yıllık hükümdarlık dönemindeki faaliyetleri idi. Doğru cevap E'dir.

Altın Orda ile olan mücadeleler III. İvan’ın daha az önemsediği bir konuydu. Rusya’nın Altın Orda’ya 250 yıllık bağımlılığı bu devirde sessizce sona erdi. İvan artık Altın Orda’ya vergi ödemiyordu. Doğru cevap C'dir.

Zemskiy Sobor, XVI-XVII. Yüzyıllarda Rusya’da boyar, zadegan, din adamı, hizmetliler ve zengin şehirliler olmak üzere bu zümrelerin temsilcilerinden meydana gelen ve yurt mümessilleri meclisi olarak adlandırılan
ilk Rus parlamentosudur. Zemskiy Sobor idari işleri yürütmek üzere (Çar seçimi, vergilerin konulması ve dış siyaset meseleleri vb.) toplanmaktaydı. Bu şekilde devlet, zadeganlara ve şehir halkının üst sınıfına dayanarak hakimiyetini güçlendirmeye çalışırdı. Burada belirleyici rolü soylular üstlenmekteydi. İlk Zemskiy Sobor 1549’da IV. İvan Vassilyeviç zamanında toplandı. Doğru cevap C'dir.

Rusya’da 1350lerde yaşanan nüfus kaybının sebebi vebadır.

Ruslar 1458'de piskoposlarını Bizans’a danışmadan atamaya başlamışlardır.

1289’da Moğollara karşı toplanan halk meclisi Veçe'dir.

Tver’in Moskova’ya bağlanması Moskova Knezi Dmitriy İvamoviç’in kuşatması vesilesiyle olmuştur.

Altın Orda Hanı Toktamış’ın komutasında Moskova’nın yağmalanmasının nedeni  Knezlikler ve boyarlar arasında ortak bir birliğin olmamasıdır.

I. Vasiliy, Dimitriy Donskoy öldüğünde “Büyük Knez” olarak tahta çıkmıştır

Novgorod 1477 tarihinde tamamen Moskova’ya bağlanmıştır

Moskova Knezinin hükümranlık anlayışında, Altın Orda hakimiyetinden çıkması, fark yaratmıştır.

Rusya tarihinde ilk kez Çar ünvanını alan hükümdar IV.İvan'dır.

Kitaba göre XIV. yüzyıl Rus kültüründeki kayda değer en önemli olgulardan biri Ortodoks Kilisesinin serpilip gelişmesidir. Bu gelişme kısmen Altın Orda tarafından sağlanmıştır. Çünkü Altın Orda, toplumun diğer kesimlerinin yükümlülükleri içinde olan vergi verme ve insan gücünden hem toprakları hem din adamı hem de hizmetliler olsun tüm görevlileriyle kilise muaf tutulmuştu. Altın Orda Devleti’nin görece hoşgörü siyasetine rağmen kilise bu dönemde dış bağlarını zayıflattı ve daha önceki dönemlerden daha kuvvetli bir şekilde Rus ulusuyla özdeşleşti. Siyasal bölünme ve moral çöküntüsü döneminde kilise baştan sona bir Rus kurumu olarak kaldı.

Kitaba göre 1240’da İsveçliler Fin Körfezinden gemilerle Neva’ya yakınlaştılar. Bu Novgorod toprakları için tehlikeli bir durumdu. Knez Aleksandr Yaroslaviç’in komutası altında Rus ordusu İsveçlileri mağlup etti. Savaşın yeri Baltık’ın doğu yakasında Neva yakınlarıydı. Bu savaştan sonra Aleksandr’ın adına bir şeref nişanı olarak “Nevskiy” eklendi. Doğru cevap A seçeneğidir.