RESTORASYON VE KORUMA İLKELERİ

“Titiz araştırmalara olanak sağlamak”, 1931 tarihli Carta del Restauro’da belirtilmiş önemli bir yaklaşım tanımıdır.

Doğal afetler ile iklimsel koşullar, nem, bitkisel ve canlı orga- nizmalar gibi doğal etkenlerin yanı sıra ayrıca, insanların verdiği zararlar olarak savaş, yangın, taşıyıcı sisteme müdahale, yoğun trafik, turizm ve bayındırlık et- kinlikleri ise dış etkenler olarak değerlendirilmektedir

Yapının yeri ve konumu, zemin özellikleri, zaman içinde değişen çevresel koşullarda ilk ta- sarımın olumsuz etkileneceği durumlar, sonraki müdahalelerin ve değişen çevre koşullarının bina bünyesinde oluşturduğu hassasiyet ve yıpranma yapının bozulmasına sebep olan iç etkenler olarak belirlenmektedir.

Meşe, kestane, sert akçaağaç, dişbudak gibi sert ağaçlar yumuşak ağaçlara göre daha dayanıklı ve uzun ömürlüdür.

Öngörülemeyen volkanik patlamalar, gaz püskürmeleri, deprem, toprak kayması, fırtına, yıldırım, hortum, kasırga, tayfun, sel, su baskını, tsunami, gelgit hareket- leri, çığ ve beklenmeyen don gibi doğa olayları korunması gerekli çevrelere ve anıtlara zarar vererek hasar görmelerine sebep olmaktadır.

İstanbul’da 19. yüzyıl sonunda barut deposu olarak kullanılan Güngörmez Kilisesi’ne isabet eden yıldırım, kilise ile birlikte çok sayıda binanın yanmasına sebep olmuştur.

Mevsimsel ısı değişiklikleri, günlük ısı değişiklikleri, kızıl ötesi ışınlar, yıllık yağış miktarı, yeraltı suları ve zemindeki nem, buzlanma ve don anıtların bozulmasına sebep olan doğal etkenlerdendir

Belli bir sıcaklıkta 1 m3 havanın içerdiği su buharının ağırlığı mutlak nem olarak isimlendirilir.

Bağıl nem ise, mutlak nemin doygunluğa oranıdır. Yani havada bulunan nemin, o andaki sıcaklıkta doymuş halde bulundurabileceği neme oranıdır.

Vandalizm, korunması gerekli kültür varlıklarının kasıtlı olarak tahrip edilmesidir.

Doğal Afetler dış etkenler arasında yer alır.

Turizm ve bayındırlık etkinlikleri insanlar tarafından verilen zararlar arasında yer alır.

Anıt çevresindeki derin kazılar nedeniyle yeraltı suyunun yer değiştirmesi ya da yapılardaki geleneksel ısıtma ve havalandırma sistemlerinin değişmesi gibi farklılaşan yaşam ve çevre koşullarının oluşturduğu fiziki ortamlar da anıtları malzeme ve yapı elemanı ölçeğinde etkilemektedir. Bunlar İlk Tasarımda Varolmayan Çevresel Koşullar başlığında değerlendirilir.

Korunması gerekli kültür varlıklarının kasıtlı olarak tahrip edilmesine vandalizm denir.

Yol açma ya da genişletme, yeni meydan ve kıyı düzenlemeleri gibi uygulamalar hangi etkinlikler Bayındırlık Etkinlikleri başlığında değerlendirilir.

Mevsimsel ısı değişiklikleri, günlük ısı değişiklikleri, kızıl ötesi ışınlar, yıllık yağış miktarı, yeraltı suları ve zemindeki nem, buzlanma ve don anıtların bozulmasına sebep olan doğal etkenlerdendir.

Havadaki nem, yağışlardan, göl, nehir ve denizlerden, ıslak zeminden, duvar yüzeylerinden, kapilarite/kılcallık ile duvarlardan yükselen sudan, yağmur oluğu ve su borularından, yapıdaki su tesisatından, bina içindeki insanların terleme ve nefesinden, temizlik sırasındaki su kullanımından ve soğuk yüzeylerdeki yoğuşmadan kaynaklanabilir

Yüksek nem metallerde de korozyona neden olur.

Ahşap binaların dış cephelerinde koruyucu amaçlı yapılan çimento harçlı sıvalar,
ahşap çatıya yapılan bilinçsiz takviyeler, odaların bölünmesi için ek duvarların
yapımı gibi müdahaleler de ağır yük getirerek taşıyıcı sistemi zorlamaktadır. Bu uygulamalar insanlarınneden oldukları hasarlardandır.

Midas Yazılıkaya anıtında olduğu gibi, taş ya da kaya bünyesindeki çatlaklara giren suyun donarak kama etkisi yapması sonucunda çatlağın giderek ilerlediği ve yapısal risk oluşturduğu bozulma örnekleri bulunur. Bu bozulma iklimsel nedenlerle bozulmaya örnektir.