RESTORASYON VE KORUMA İLKELERİ

Kent planlamanın amacı; daha iyi barınma, çalışma, dinlenme ve eğlenme olanakları, daha düzenli açık alanlar, ulaşım sistemleri ve daha iyi teknik altyapı vb. gibi tüm öğelerin organizasyonunun sağlanmasına yöneliktir.

Kentsel koruma ve kentsel planlamanın yolu 1960'lı yıllarda kesişmiştir ve Avrupa eksenli politikalar sonucunda tarihi kent merkezlerinin (tarihsel alanların) korunması İtalya ve Fransa örneklerinde olduğu gibi planlama ile gerçekleştirilmiştir.

Korumanın kurumsallaşması açısından örnek ülke durumunda olan Fransa'dır ve 19. yüzyıldan itibaren koruma ilkelerine getirdiği tanımlamalar, çıkardığı yasalar ve kamulaştırmalarla hukuksal altyapının kurulmasına öncülük etmiş, korumaya yön vermiştir.

UNESCO’nun  Paris’teki toplantısında kabul ettiği Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme 1972 yılında kabul edilmiştir.

Türkiye Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme’yi 1983 yılında imzalamıştır.

Türkiye, Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi’ni 1989 yılında imzalamıştır.

Türkiye'de ilk planlama çalışmaları başta Ankara ve İzmir’de olmak üzere yabancı uzmanlarla birlikte yapılmıştır.

Korumacılık konusundaki yasa karmaşası yok edilen “Eski Eserler Kanunu” 1973 yılında kabul edilmiştir.

"Muhafaza etme”yi amaçlayan ilk koruma düşüncesi günümüzde; sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde kültürel mirası yaşatarak, geleceğe aktararak yalnızca tek tek yapıları, objeleri, fiziksel mekânı değil, onların içinde var olan kültürü, toplumu, insanı da kapsayan, koruyan ve “bütünsel/bütünleşik koruma” olarak tanımlanan bir boyuta taşınmıştır.

“Muhafaza etme”yi amaçlayan ilk koruma düşüncesi günümüzde; sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde kültürel mirası yaşatarak, geleceğe aktararak yalnızca tek tek yapıları, objeleri, fiziksel mekânı değil, onların içinde var olan kültürü, toplumu, insanı da kapsayan, koruyan ve “bütünsel/bütünleşik koruma” olarak tanımlanan bir boyuta taşınmıştır.

Ulusal bir yerleşme kalkınma planı çerçevesi içinde bilimsel yöntemlere göre yapılan araştırmalara dayanarak, plan, program ve projelerin hazırlamasını ve bu amaçla girişilecek çabaların gerçekleştirilmesini de kapsayan bir sanat ve çalışma alanı” olarak tanımlanan (Keleş, 2004: 110) kentsel planlama,

Hançerlioğlu (1967: 225) kültürü şöyle tanımlamaktadır: “Bir toplumun ihtiyaçlarını karşılama biçimleri, kurum ve grupların, inanç ve geleneklerinin oluşturduğu organik ve değişken bir bütün”.

Kentsel yapı, “türlü kesimleri ve ögeleri arasında belirli toplumsal yasalara bağlı ilişkiler bulunan kentin iç örgütlenme biçimi”,

1929 dünya ekonomik bunalımının sonuçları; kent planlamanın önemini somutlaştırmış, o güne kadar fizik mekâna dayalı kent planlama ağırlığı kaybolmaya ve “bölge planlama” kavramı ile birlikte kent ölçeğinin dışına/üstüne çıkmaya başladığı görülmüştür.

Korumanın planlama ile yolu 1960’lı yıllarda kesişmiş ve Avrupa eksenli politikalar sonucunda tarihi kent merkezlerinin (tarihsel alanların) korunması İtalya ve Fransa örneklerinde olduğu gibi planlama ile gerçekleştirilmiştir.

Kentsel korumayı, mimari mirasın korunmasını kentsel ve bölgesel planlamanın bir parçası, bir hedefi olarak gören ve bunu “bütünsel koruma” olarak kabul eden 1975 tarihli “Amsterdam Bildirgesi” de bu dönemin ürünüdür.

Ünlü yazar ve tasarımcı William Morris fikirleriyle bu geleneğin önderliğini yapmıştır. 1887 yılında “Tarihi Binaları Koruma
Birliği”ni kurarak “bu kurum bizlerin, bizden sonra geleceklerin yalnızca emanetçisidir” görüşünü savunmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu’nda 1906 yılında yürürlüğe giren IV. Asar-ı Atika Nizamnamesi (Eski Eserler Yasası/Tüzüğü) bu dönemin koruma ile ilgili son düzenlemelerdir.