RESTORASYON VE KORUMA İLKELERİ - Deneme Sınavı - 2

Mayıs 1964 tarihinde ka- bul gören ve günümüzde de geçerliliği sürdüren Venedik Tüzüğü’nün 5. Maddesinde; “Kültür varlığının korunması, her zaman onları herhangi bir yararlı toplumsal amaç için kullanmakla kolaylaştırılabilir. Bunun için bu tür bir kullanma arzu edilir, fakat bu nedenle yapının planı, ya da bezemeleri değiştirilmemelidir. Ancak bu sınırlar içinde yeni işlevin gerek- tirdiği değişiklikler tasarlanabilir ve buna izin verilebilir” ifadesi yer almaktadır.

Son yıllarda Türkiye’de tarihi endüstri yapılarının kültürel ortama kazandırılma konusunda artış gözlenmektedir. Bu dönüşümlerin büyük bölümü Osmanlı Devleti’’nin aynı zamanda sanayi başkenti olan İstanbul’da yoğunlaşmaktadır. Bakırköy Baruthanesi, Yunus Emre Kültür Merkezi’ne; Darphane-i Amire, İstanbul Müzesi’ne; Tophane-i Amire, Mimar Sinan Üniversitesi Kültür ve Sanat Merkezi’ne; Hasköy Lengerhane ve Şirket-i Hayriye Tersanesi, Rahmi Koç Endüstri Müzesi’ne; Defterdar Feshane-i Amire, Feshane Uluslararası Fuar, Kongre ve Kültür Merkezi’ne; Cibali Tütün Fabrikası, Kadir Has Üniversitesi’ne; Bakırköy İspirtohanesi, İTÜ İspirtohane Konservatuarı ve Kültür Merkezi’ne; Sütlüce Mezbahası, Sütlüce Kongre ve Kültür Merkezi’ne dönüşmüştür.

Endüstriyel mirasın korunmasında karşılaşılan temel sorunlar;
• Terk,
• İhmal ve bakımsızlık,
• Hızlı teknolojik değişimler,
• Kötü onarımlar,
• Rant baskısı,
• Koruma yasalarının çerçevesinin yetersizliği,
• Yanlış plan kararları,
• Yenidenkullanımkararlarınınverilmesinde ölçeğinzorladığı ekonomik koşullar,

•Yaygın bir kamuoyu desteği eksikliği olarak sıralanabilir.

Temmuz 2003’te ‘Nijni Tagil’ Tüzüğü’nde yapılan tanıma göre endüstri mirası,
sanayi kültürünün tarihsel, teknolojik, sosyal, mimari ve bilimsel değere sahip
kalıntılarından oluşur. Bu kalıntılar, binalar ve makineler, atölyeler, imalathaneler,
fabrikalar, madenler ile işletme ve arıtma sahaları, ambarlar ve depolar, enerji üretilen, iletilen ve kullanılan yerler, ulaştırma ve tüm alt yapısı, ayrıca sanayi ile ilgili
barınma, ibadet etme veya öğretim gibi sosyal faaliyetler için kullanılan yerler
olarak tanımlanmıştır.

Endüstri Devrimi’nin doğduğu yer olarak anılan Ironbridge’de (İngiltere) 1973 yılında endüstri mirasının korunması konusunda düzenlenen ilk uluslararası konferanta FICCIM (First International Conference on the Conservation of Industrial Monuments) endüstri
anıtlarını koruma amaçlı  bir örgütün kurulması gündeme gelmiş ve aynı yıl The
International Commitee for the Conservation of the Industrial Heritage - TICCIH (Uluslararası Endüstriyel Mirası Koruma Komitesi) kurulmuştur.

SHOT, SIA, AIA, Japan Society for Industrial Archaeology endüstri mirası ve arkeolojisi üzerine çalışan ulusal ve uluslararası kuruluşlardandır. ICCROM Kültür Varlığını Koruma ve Restorasyon İçin Uluslararası Araştırma Merkezidr.

Modern mimarlık ürünlerini kapsayan zaman aralığı ile ilgili genel kabul 1920 - 1970 yılları arasıdır. Ancak bunun dışındaki örneklerde dikkate alınmaktadır. Avrupa ülkelerinde bu zaman aralığı genellikle geriye dönük 50 ya da 30 yıla kadar indirgenmiştir.

“Endüstriyel miras”, 20.yüzyılın ikinci yarısında endüstri yapılarının yok olma tehdidi altına girmesiyle, ilk olarak endüstri devriminin ve endüstrileşmenin etkin olarak yaşandığı İngiltere’de ortaya atılmış bir kavramdır.

Temmuz 2003’te ‘Nijni Tagil’ Tüzüğü’nde yapılan tanıma göre endüstri mirası,
sanayi kültürünün tarihsel, teknolojik, sosyal, mimari ve bilimsel değere sahip
kalıntılarından oluşur.

Endüstri mirasına duyulan ilginin kökeninde teknolojik gelişmelere duyulan merak yatmaktadır. Bu merak, teknolojik bakımdan ilginç bulunan, günümüzde sık kullanılan makinelerin eski modelleri ve kuşaktan kuşağa geçen kişisel eşyalar ölçeğinde daha yaygındır.

Sanayi Devrimi’nin ardından kurulan endüstri kentleri ve bölgeleri hızlı değişen teknoloji nedeniyle 20. yüzyıl ortalarına doğru işlevlerini yitirmeye başlamışlardır.

İngiltere’de terk edilmiş endüstriyel alanlarda yoğunlaşan yenileme çalışmaları sırasında endüstriyel anıtların kaydı ve korunması ile ilgili kararlar alınarak 1963 yılında “Endüstriyel Anıtları İnceleme Kurulu” (The Industrial Monuments Survey) kurulmuştur

Yapılar, yerleşimler, peyzaj tasarımları

1920 - 1970

50 yıl

Endüstri mirası

İngiltere

Nijni Tagil Tüzüğü

Endüstri arkeolojisi

Modern Hareketin Korunması ve Belgelenmesi (DoCoMoMo)