RESTORASYON VE KORUMA İLKELERİ - Deneme Sınavı - 9

Kent surlarının restorasyonu ve turizme yönelik politikaların ve uygulamaların geliştirilmesi bu kapsamda ele alınabilir. Günümüzde Ferrara tarihsel niteliğini korumakta ve “insan ölçeği” özelliğini sürdürmektedir.

Yaklaşık 18. yüzyıldan bu yana koruma politikalarında bir kesinti veya radikal bir değişim yaşanmamakta yumuşak geçişler ve yanyanalıklar görülmektedir. Jokilehto bu farklı uygulamaları ve dönemlerini dört başlık altında toplamıştır.

Mahajan 2008 tarihli çalışmasında tarihsel süreç içinde özellikle Avrupa eksenli koruma politikaları ve tarihi kentler yönetimi irdelemesi koşutunda beş farklı dönemden söz etmektedir.

Üçüncü dönem; 1970’ler; Kent Planlama ve Kentsel Rehabilitasyon.

1877 de William Morris tarafından kurulan İngiliz Eski Yapıları Koruma Topluluğu’nun manifestosunda William Morris bir yapının korunması ve restore edilmesi için hangi değerlerinin öne çıkması gerektiği konusunda sanatsal, pitoresk, tarihi, antik veya önemli olduğu düşünülen herhangi bir şey veya sanatçıların herhangi bir yapıtının bulunmasının yapının korunması ve restore edilmesi için yeterli gerekçeyi oluşturacağını ileri sürmektedir.

1931 tarihli Atina Tüzüğü (Restorasyon Tüzüğü) kapsamında temelde yapılar ile ilgili olarak bazı önemli yaklaşımlar ve koruma politikaları geliştirilmiştir. Bunlardan biri de eski yapıların ayakta kalmalarına katkı veren kullanımların, bu yapıların tarihsel ve sanatsal niteliklerine saygı göstermek kaydıyla, devamının sağlanmasıdır.

1972 tarihli UNESCO tavsiye kararları ile 1970 tarihli Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması için Alınacak Tedbirler ile ilgili Paris Sözleşmesi önemli kilometre taşları olarak karşımıza çıkmaktadır.

“Dünya Miras Komitesi” adı altında UNESCO bünyesinde hükümetler arası bir komite kurulmuştur.

Uygulama rehberindeki en önemli yeni kavramlardan birisi “Kültürel Peyzaj” kavramıdır. Kültürel peyzaj sözleşmenin birinci maddesinde “... doğa ve insanın ortak eserleri ...” olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizden kültürel peyzaj örnekleri olarak Kapadokya ve Pamukkale gösterilebilir.

Beşinci Dönem; 1990’lardan Günümüz Tarihsel Merkezlerden Tarihsel Kentlere: Avrupa Konseyi’nin 1991 tarihli ve “Yirminci Yüzyıl Mimari Mirasının Korunması Hakkındaki Tavsiye Kararı” 20. Yüzyıl mimarisinin Avrupa tarihi mirasının bir parçası olduğunu kabul etmiş ve korunması için yapılması gerekenleri karara bağlamıştır.

Çok müdahaleci stilistik restorasyonun tam tersi bir görüş, John Ruskin (1819- 1900) tarafından dile getirilmiştir. Ruskin’in anıtlara en az müdahaleyi öneren yaklaşımı romantik görüş olarak adlandırılmıştır. Ruskin, The Seven Lamps of Architecture adlı kitabında, restorasyonu, “...Anıtlarınıza iyi bakınız; O zaman restorasyona gerek kalmayacaktır. Zamanında çatıya koyulan birkaç kurşun levhası, yağmur oluklarından zamanında alınan birkaç dal ve yaprak, hem çatıyı, hem de duvarları hasardan kurtaracaktır...” ifadesi ile tanımlamaktadır.  Doğru yanıt A şıkkıdır.

Camillo Boito (1836-1914), doğru bir restorasyonun temel ilkelerini şu şekilde sıralamıştır: “...1) Anıtlar tüm insanlığın tarihini belgelerler. Bu nedenle onlara saygılı davranılması gerekir. Yapılacak herhangi bir değişiklik yanıltıcı sonuç ve hükümlere yol açabilir. 2) Mimari anıtlara müdahale edilmesi zorunlu olabilir; Ancak sağlamlaştırma onarımdan, onarım ise restore etmekten daha iyidir. Yenileme ve eklerden kaçınılmalıdır. 3) Eğer strüktürel aksaklıklar, güvenlik gibi nedenlerle anıta ek yapılması gerekirse, bunlar somut verilere dayandırılmalı; yapının görsel bütünlüğüne ve biçimine saygı gösterilerek, başka malzeme ve özellikte gerçekleştirilmelidir. Yapılan restorasyon tarihi bir işaret ya da rakamla belirtilmelidir.4) İlk tasarımdan sonra, değişik dönemlerde yapılan ekler anıtın bir parçası olarak kabul edilmeli; başka bir öğeyi kapatma ya da bozma gibi zararlı etkileri olmadığı takdirde korunmalıdır. 5) Restorasyon sırasında yapılan işlemler rapor, çizim ve fotoğraflarla dikkatle belgelenmelidir...” Doğru yanıt B şıkkıdır.

Restorasyon Tüzüğü Madde 2: "Sanatsal nedenler veya mimari bütünlük sağlama kaygısından kaynaklanan restorasyon sorunları tarihi ilke ve ölçütlerle sıkı sıkıya bağlıdır; bir anıtın bütünlenmesi birtakım varsayımlara değil, anıtın sağladığı kesin verilere ve büyük ölçüde anıtın özgün öğelerine dayandığı takdirde gündeme gelebilir." Diğer şıklar Venedik Tüzüğü maddeleridir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Floransa Tüzüğü: Tarihi Bahçeler /The Florence Charter: Historic Gardens (ICOMOS, IFLA, 1982): Tarihsel bahçeler için “...Bir anıt olarak, tarihi bahçe Venedik Tüzüğü ruhuyla uyum içinde muhafaza edilmelidir. Ancak, bu yaşayan bir anıt olduğundan, muhafaza edilmesi Mevcut tüzüğün konusu olan belirli kurallarla yönetilmelidir...” kararı alınmıştır (Sivil Toplum Diyaloğu: Avrupa Bilgi Köprüleri, AB Kültürel Miras Mevzuatı ve Türkiye Projesi). Doğru yanıt D şıkkıdır.

Avrupa Mimari Miras Yılı ilan edilen 1975’ten sonra kültür varlığı ve tabiat varlığı kavramları kullanılır olmuştur.

Somut Olmayan Kültürel Miras,“...toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar...” (Kültür ve Turizm Bakanlığı) olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Kümbet taşınmaz kültürel mirasıdır, diğer seçenekler taşınabilir kültürel mirastır. Doğru yanıt B şıkkıdır

Doğal sit, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Doğal (Tabii) Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları ile ilgili 728 sayılı ilke kararında, “... Jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup, ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli alanlardır...” olarak tanımlanmaktadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı). Doğru yanıt C şıkkıdır.

Arkeolojik sit, Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında adlı yönetmelikte “...İnsanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlar...” olarak tanımlanmaktadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı). Doğru yanıt D şıkkıdır.

Bütünleme (Reintegration), Taşınmazda, yapı elemanında yok olmuş parçaların tamamlanması işlemidir. Doğru yanıt E şıkkıdır.