RESTORASYON VE KORUMA İLKELERİ - Deneme Sınavı - 6

Gustavo Giovannoni (1873-1947) tarafından geliştirilen ilkeler, Atina’da, 1931 yılında toplanan, “Tarihi Anıtların Korunması ile ilgili Mimar ve Teknisyenlerin I.Uluslararası Konferansı”nda uluslararası boyut kazanmıştır. Aynı ilkeler, İtalya’da geliştirilerek Restorasyon Tüzüğü/Carta Del Restauro adı ile yasal mevzuata dönüştürülmüştür.

MADDE 15- Kazılar, 1956 yılında UNESCO tarafından kabul edilmiş arkeolojik kazılarda uygulanması istenilen uluslararası ilkelerle tanımlanan kararlara ve bilimsel standartlara uygun olarak yapılmalıdır.

Somut Olmayan Kültürel Miras, “...toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar...” olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, eğlenme alışkanlıkları (Karagöz, meddah, kukla, ortaoyunu vb.) gibi toplumsal yaşama ilişkin özellikler somut olmayan kültürel mirastır.

Taşınabilir kültürel miras, resim, heykel, ikona, seramik, çini, cam, metal, deri eşyalar, dokuma, mobilya, mücevher, sikke, el yazması, kitap, fosil, göktaşı, mineral vb. mimari ve kentsel elemanları, bilimsel ve arkeolojik eserleri, tarımsal ve endüstriyel eşyaları kapsayan taşınabilir nitelikteki tarihsel malzemelerden oluşmaktadır.

Doğanın, “...jeolojik ve jeomorfolojik elemanlarıyla bitki ve su elemanlarını, ayrı ayrı ya da bir arada kullanarak, kendi eliyle oluşturduğu veya işleyip bezediği müstesna/harika orijinal...” yapıtları da doğal anıt olarak tanımlanmaktadır.

Tarihi sit, uluslararası ya da ulusal tarihler açısından önemli olaylara sahne olması nedeni ile korunması gerekli bulunan alanlardır. Örneğin Çanakkale Savaşı’nın geçtiği alanlar, Gelibolu yarımadası ve Çanakkale Boğazı tarihi sit alanı olarak kabul edilebilir.

Stilistik restorasyon

John Ruskin

Somut olmayan kültürel miras

Taşınabilir kültürel miras

Doğal sit

Kırsal sit

Kültürel peyzaj alanı

Rölöve

Olduğu Gibi Koruma

Koruma konusunda yapılması gereken çalışmaların ilk adımı anıtlarda bozulmaya sebep olan nedenlerin araştırılmasıdır. “Titiz araştırmalara olanak sağlamak”, 1931 tarihli Carta del Restauro’da belirtilmiş önemli bir yaklaşım tanımıdır. Korunması gerekli kültür varlıkları günümüze, bulundukları çevrenin fiziki ve coğrafi şartları ile yapım malzemesi ve yapım tekniğinin kalitesi, kullanım sürecindeki özen ve yapılan müdahalelerin niteliği ve niceliği doğrultusunda korunarak gelmiştir. Doğru cevap A'dır.

Mimari mirasın korunması, onarılması ve restorasyonu nasıl disiplinlerarası bir yaklaşım gerektirir ise, anıtlardaki bozulma nedenlerinin saptanması da yine disiplinlerarası bir işbirliği ve çalışma gerektirmektedir. Bozulmanın tespiti, niteliksel ve niceliksel yaklaşımlara dayandırılmalıdır. Bozulma sürecini ve hasar miktarını doğru saptamadan alınacak önlemler yanlış müdahalelere yol açabilir. Doğru cevap D'dir.

Anıtların bozulmasında karmaşık ilişkili iç etkenler söz konusudur. Yapının yeri ve konumu, zemin özellikleri, zaman içinde değişen çevresel koşullarda ilk tasarımın olumsuz etkileneceği durumlar, sonraki müdahalelerin ve değişen çevre koşullarının bina bünyesinde oluşturduğu hassasiyet ve yıpranma yapının bozulmasına sebep olan iç etkenler olarak belirlenmektedir. Anıtın bulunduğu yerin coğrafyasına bağlı özellikler onun korunması ya da bozulması konusunda etkilidir. Bu durum yapının yeri ve konumu ile ilişkilidir. Doğru cevap A'dır.

Anıtın ilk tasarımı ve taşıyıcı sistemi, zaman içinde değişen çevresel koşullar ve müdahaleler nedeniyle bir ölçüde yetersiz kalabilir. Yapı, mevcut durumu ile incelenirken özgün plan geometrisi ve taşıyıcı sistem özelliklerini ne ölçüde koruduğu konusu önemlidir. Anıtların inşa edildikleri dönemde var olmayan trafik, titreşim gibi çevresel koşullar günümüzde teknolojiye bağlı olarak değişmekte ve yapıları olumsuz etkilemektedir. Sürekli titreşim yaratan ağır trafik etkisine maruz kalan bir anıtın yığma kargir taşıyıcı sisteminin zaman içinde olumsuz etkileneceği uzmanların tespitidir. A, B, C ve D seçeneklerindeki ifadeler anıtların bozulmasında etkili iç etkenler, E seçeneği de dış etkenler arasındadır. Doğru cevap C'dir.

A, B, C ve D seçeneklerindeki ifadeler anıtlarda bozulmaya neden olan dış etkenlerden doğal afetler başlığı içerisinde bulunmaktadır. Doğal etkenler; mevsimsel ısı değişiklikleri, günlük ısı değişiklikleri, kızıl ötesi ışınlar, yıllık yağış miktarı, yeraltı suları ve zemindeki nem, buzlanma ve don olarak sıralanabilir (D’Ossat, 1982: 12). Değişen iklim koşullarında ısı ve nem dengesinin değişmesi, uzun süreli yağışlara ve don etkisine maruz kalmak, anıtların malzemelerinde ve taşıyıcı sistem elemanlarında kayıplara sebep olacaktır. Doğru cevap E'dir.