REKREASYON YÖNETİMİ

Tutum, bireylerin herhangi bir obje, fikir ya da inançla ilgili sahip olduğu öğrenilmiş eğilimleridir. Boş zaman tutumu ise boş zaman ile ilgili herhangi bir aktivite ya da organizasyona karşı gösterilen duygu durumudur. Boş zaman tutumunu; “Boş zaman ile ilgili obje ya da nesneye karşı ne düşündüğümüz, neler hissettiğimiz ya da nasıl harekete geçtiğimizdir,” şeklinde tanımlamıştır.

İnsan davranışlarını kültür ve toplumla ilişkilendirerek açıklayan sosyolojik teoriler, boş zaman davranışlarını aile, toplum, sosyal sınıf, cinsiyet ve diğer sosyal konularla ilişkilendirerek açıklamaktadır. Aylak Sınıf Teorisi ve Ciddi ve Kayıtsız Boş Zaman Teorisi sosyolojik teorilerdendir.

Yapılan iş ya da mesleğin doğası yıpratıcı, yorucu ise ya da tatmin sağlamayan bir nitelik taşıyorsa, bireyler bu eksikliği boş zamanlarında “telafi” etmek isterler. İşlerinde elde edemedikleri tatmini boş zamanlarında ararlar ve işlerinin tam zıttı özellik taşıyan boş zaman aktivitelerine katılım eğilimi gösterirler. Örneğin, masa başı bir işle uğraşan bireyler ha a sonlarını ya da akşamlarını spor yaparak geçirmektedirler.

Taşma teorisi ise telafi teorisinin tam tersidir, şöyle ki bireyler işlerinden son derece memnunlarsa seçecekleri boş zaman aktiviteleri de işlerinin bir uzantısı şeklinde olacaktır. Diğer bir deyişle, iş ve işlerinde kullandıkları sosyal ve teknik becerileri başka alanlarda da göstererek başarı elde etmek isteyeceklerdir. Dolayısıyla iş yaşamındaki beceri ve başarılar boş zamanlara da taşma eğilimi içeresindedir. Örneğin bilgisayar kullanma becerisi gerektiren bir işle uğraşan bireyin boş zamanlarında bilgisayar oyunu oynaması ya da İnternet’i kullanması, işteki becerisinin boş zamana yansıması ya da taşmasıyla açıklanabilir.

Boş zaman davranışı insan davranışının bir alt bileşeni olmakla beraber oldukça karmaşık ve bireysel bir görünüm vermektedir. Aynı ya da benzer boş zaman etkinliklerine katılan bireyler farklı koşullar altında farklı deneyimler elde etmelerinden dolayı farklı tutum ve davranışlar sergilemektedirler. Doğru cevap A’dır.

Fishbein ve Ajzen’in (1975) davranış teorisine göre inançlar, tutumlar ve niyetler de davranışın ortaya çıkmasında önemli etmenlerdir. İnanç, bireyin bir objeye karşı sahip olduğu bilgidir. Doğru cevap A’dır.

Boş zaman paradigmasında Neulinger (1981) algılanan dışsal baskılardan daha çok bireyin kendi isteğiyle boş zamana katılım göstermesi, ve boş zaman aktivitesini sağladığı faydalardan dolayı içsel bir motivasyonla tercih etmesini “pür boş zaman” olarak tanımlamıştır. Doğru cevap B’dir.

Psikolog Csikszentmihalyi (1975) insanların günlük yaşamdaki aktivitelerden elde ettik­leri deneyimleri incelemiş ve bu deneyimleri nasıl anlamlandırdıklarını ve neler hissettik­lerini araştırmıştır. Araştırmasında müzik, resim, dağcılık, spor, satranç ve çeşitli meslek gruplarından olan bireyleri kullanarak, zamanlarını tam olarak istedikleri şeylere harca­yan bu bireylerin neler hissettiklerini araştırmış ve flow yani akış teorisini geliştirmiştir. Doğru cevap C’dir.

Aylak sınıf teorisinde Veblen (1899), boş zamanların hobi ve sporlarla geçirilmesinin zenginlik göstergesi olduğunu, aylak sınıfın boş zaman aktivite­lerinin beceriye değil gösterişe dayalı olduğunu ifade etmiş ve bunu gösterişçi boş zaman olarak tanımlamıştır. Doğru cevap D’dir.

Stebbins (1982) ortalama 30 yıl sürdürdüğü etnografik araştırmaları sonucunda boş za­manın doğasını sosyolojik açıdan incelemiş ve boş zamanın ciddi ve kayıtsız olmak üzere iki farklı kategoriden oluştuğunu ifade etmiştir. Ciddi boş zaman, bilgi, beceri ve dene­yim gerektiren, uğruna emek, zaman, para ve çaba harcanarak dâhil olunan, sistematik bir çalışma sonucunda kariyer elde etme ve somut faydalar sağlayan amatör, hobi ya da gönüllü boş zaman etkinliklerine harcanan zaman dilimidir. Doğru cevap D’dir.

Biyolojik yatkınlık, geçmiş deneyimler, kişilik, optimal uyarılma ve çeşitlilikle beraber içsel motivasyon boş zaman ihti­yacının ortaya çıkmasında etkili olan unsurlardır. Doğru cevap E’dir.

İçsel motivasyonun azalması, boş zaman katılımı ve performansı arttırmak için verilen ödüller yani dışsal motivasyonun arttırılmasının bir sonucu olarak karşımıza çıkabilmek­tedir. Bu durum aşırı doğrulama etkisi olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap C’dir.

Deci ve Ryan (1985) ise içsel ve dışsal motivasyonun ortadan kalkması hâlinde amo­tivasyon durumunun ortaya çıktığını ifade etmiştir. Amotivasyon davranışta bulunmak için yeterli niyet ve isteğin olmaması durumudur. Doğru cevap A’dır.

Her gün spor yapan birinin neden spora katıldığını açıklayamaması durumunu amotivasyon olarak tanımlamıştır. Doğru cevap D’dir.

Neulinger boş zaman davranışını algılanan özgürlük ve motivasyon ile açıklamış ve Boş Zaman Paradigma’sını oluşturmuştur. Boş zaman davranışının ortaya çıkmasında özgür irade ile katılım ve içsel motivasyonun önemli olduğunu ifade etmiştir. İçsel motivasyon sadece boş zaman aktivitesinin kendisiyle ilgili sonuç ve faydaları (rahatlama, dinlenme, eğlenme, zevk alma, hoşça vakit geçirme gibi) kapsarken, dışsal motivasyon ise boş zaman aktivitesine katılım sonucunda kazanılan diğer sonuç ya da faydaları (ödül, plaket, statü, sertifika, madalya gibi) kapsamaktadır.

Tamamen dışsal bir motivasyonla fakat kişinin özgür iradesiyle boş zaman etkinliklerine katılması ise “boş zaman-iş” olarak tanımlanmıştır. Bireylerin aktivitenin kendisiyle değil kazandıracağı sonuçlara odaklanarak boş zamana katılması söz konusudur. Para kazanmak için tenis dersi vermek ya da zayıflamak için bisiklete binmek boş zaman-iş sınıfında değerlendirilebilir.

Akış, bireylerin katıldıkları etkinlikte kendilerini bile unutacak kadar dâhil olmaları, ve kendilerini kaptırmalarını ifade eden bir deneyimdir. Dâhil olunan aktivite içindeki zorluk derecesi ile sahip olunan beceri düzeyi birbirine eşitse optimal bir deneyim yani akış deneyimi ortaya çıkmaktadır. Akış deneyimi, örneğin, âşık olunduğunda, bir bilgisayar oyunu oynarken ya da tenis maçı yaparken ortaya çıkabilmektedir.

Aylak sınıf çalışan sınıfın ürettiklerini tüketen ve zamanını ve parasını rastgele ve gereksiz mal ya da hizmetler için harcayan sınıf olarak tanımlanmıştır. Gösterişçi tüketim, mal ve hizmetlerin sağladığı faydalardan ziyade zenginlik, prestij ve statü göstergesi olması sebebiyle yapılan fuzuli harcamalardır. Sadece gösteriş yapmak için pahalı mal ve hizmetleri satın almak, “Daha pahalı daha iyidir.” düşüncesiyle sınıf atlanıldığını düşünmek gösterişçi tüketimi oluşturan davranışlardır. Kuşkusuz bu davranışlar boş zaman davranışlarına da yansımıştır. Boş zamanların hobi ve sporlarla geçirilmesinin zenginlik göstergesi olduğu, aylak sınıfın boş zaman aktivitelerinin beceriye değil gösterişe dayalı olduğu ifade edilmiş ve bu gösterişçi boş zaman olarak tanımlanmıştır.

Boş zaman davranışına yönelik ihtiyacın ortaya çıkmasında kuşkusuz en etkili faktör biyolojik yatkınlık ve bireyin genetik yapısıdır. Bireylerin farklı şeylere ilgi duymaları biyolojik yatkınlıkların farklı olmasıyla açıklanabilir. Fakat biyolojik ve genetik faktörler tek başına boş zaman davranışını ve ihtiyacını açıklayamaz. Biyolojik yatkınlıkla beraber kazanılan sosyal deneyimler ve bireyin içinde bulunduğu sosyal çevre, ilgi alanlarının ortaya çıkmasını etkilemekte ve insan davranışının temelini oluşturan kişilik yapılarını meydana getirmektedir.Biyolojik yatkınlık ve sosyal deneyimlerin bir araya gelmesiyle beraber optimal (ideal) uyarılma ve çeşitlilik ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Çok ya da az uyarılma bireyler için hem psikolojik hem de fizyolojik olarak zarar vermektedir, bu nedenle boş zaman davranışı için optimal düzeyde uyarılma ve çeşitlilik gerekmektedir. Çünkü bireyler sadece bir etkinliğe ya da aynı boş zaman etkinliğine, aynı tavır ve tutumla, aynı yerde ve aynı arkadaşlarıyla katılmaz; boş zamanlarını genellikle bir boş zaman aktivitesiyle geçirse bile optimal uyarılma ve çeşitlilik ihtiyacı nedeniyle farklılık aramaktadır. Boş zaman davranışını şekillendiren içsel ödüllerin başında algılanan özgürlük ve yeterlilik hissi yer almaktadır. Fakat algılanan özgürlük ve yeterlilik hissinin ortaya çıkmasında optimal uyarılma ve çeşitliliğin önemi büyüktür.

Boş zamana katılım sadece aktivitenin kendisinden kaynaklanıyorsa (başarı, gurur, kendini iyi hissetme, kendini gerçekleştirme, benlik saygısı, özgüven, sosyalleşme vb.) içsel motivasyon; sonucunda kazanılacak ödüllerden (para, madalya, sertifika, terfi, ödül vb.) kaynaklanıyorsa dışsal motivasyon olarak ifade edilmiştir.