REKREASYON YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 11

Her gün spor yapan birinin neden spora katıldığını açıklayamaması durumunu amotivasyon olarak tanımlamıştır. Doğru cevap D’dir.

Futbol oynamak rekreasyonel sporlar arasında sayılan bir spor branşıdır. Ancak futbol profesyonel olarak para kazanma amaçlı yapıldığında rekreasyonun dışında bir iş/meslek alanına dönüşmektedir. Ünlü futbolcu Arda Turan’ın arkadaşlarıyla hafta sonu bir araya gelerek halı sahada maç yapması rekreasyonel bir aktivite olarak sayılabilirken, kadrosunda bulunduğu takımla hafta sonu lig maçına çıkması iş ve çalışma ile ilgilidir. Dolayısıyla, tamamen içsel güdüleyiciler (zevk alma, mutluluk, stres atma gibi) ile dâhil olunan hafta sonu halı saha maçı rekreasyonel bir aktiviteyken; dışsal güdüleyiciler (para kazanmak gibi) ile futbol oynamak iş ve meslek kapsamında değerlendirilmelidir.

Kişisel Yararlar
1. Psikolojik yararlar
Psikolojik yararlar, üç farklı başlık altında ele alınmaktadır;
a. Zihinsel sağlık; iyi olma hissi, stres yönetimi, depresyondan uzak durma becerisi, öfke kontrolü, umutsuzluktan uzak olma ve olumlu duygulara sahip olmayı kapsamaktadır.
b. Kişisel gelişim ve insan gelişimi; özgüven duygusu, bilişsel gelişim, akademik performans, kontrol hissi, özerklik ve karar verme duygusu, liderlik, problem çözme becerisi, farkındalık gibi alanlarda gelişimi ifade etmektedir.
c. Kişisel değer ve tatmin; Özgürlük duygusu gelişimi, başarma hissi, rekabet, empati kurma, rakibe saygı gösterme, değer yargısı, tevazu, hoşgörü, yaratıcı düşünme, doğanın değerini anlama, yaşamın değerini anlama gibi alanları kapsamaktadır.

Aktif rekreasyon aktiviteleri: İnsanların katılımcı olarak daha etkin rol aldıkları boş zaman aktiviteleri, aktif rekreasyon aktiviteleri sınıflaması altında değerlendirilmektedir. Aktif katılım, daha çok devinişsel alan (psiko-motor alan) davranışlarının sergilenerek zihin, iskelet ve kas koordinasyonunu gerektiren, beden gücünün ve becerilerin baskın olduğu aktivite katılımını içermektedir. Örneğin;
• Yüzmek
• Futbol oynamak
• Resim yapmak
• Bir tiyatro oyununda oynamak
• Keman çalmak vb.
Pasif rekreasyon aktiviteleri: Genellikle katılımcıların izleyici (seyirci) ya da daha az etkin olarak katıldıkları aktiviteleri içermektedir. Bu sınıflama altında yer alan aktiviteler genellikle bilişsel ve duyuşsal alan davranışlarını içinde barındıran aktivitelerdir. Örneğin;
• Maç izlemek
• Tiyatro oyunu seyretmek
• Kitap okumak
• Bilgisayar oyunu oynamak
• Televizyon izlemek vb.

Açık alan (outdoor) rekreasyon aktiviteleri: Orman, deniz, göl, spor sahaları, park, dağ, oyun alanları gibi alanlarda gerçekleştirilen aktiviteler, açık alan rekreasyon aktiviteleri olarak nitelendirilir. Açık alan rekreasyon aktiviteleri kendi içinde de doğal alanlarda (kaynaklarda) ve yapay alanlarda yapılan açık alan rekreasyon aktiviteleri şeklinde bir sınıflama içermektedir. Doğal alanlarda yapılan açık alan rekreasyon aktiviteleri doğanın içerdiği ya da oluşturduğu akarsuları, gölleri, denizleri, dağları, ormanları kullanarak yapılan rafting, sörf, dağcılık, kampçılık, kayak, dağ bisikleti, balık tutma gibi aktiviteleri içermektedir. Yapay alanlarda yapılan açık alan aktiviteleri ise parklar, havuzlar, spor alanları, spor sahaları, oyun alanları gibi sonradan inşa edilmiş ya da oluşturulmuş açık alanları kullanarak basketbol oynamak, yüzmek, müzik konserine katılmak, piknik yapmak gibi aktiviteler örnek olarak verilebilir.

Rekreasyonel gönüllülük aktiviteleri: Bu kategori içerisinde sosyal sorumluluk barındıran yegane rekreasyon kategorisidir. Boş zamanlarını diğer insanlara yardım ederek değerlendirme bu kategorinin ana düşüncesini oluşturmaktadır. Bu yardım; dezavantajlı gruplar olarak engelliler, yaşlılar, sokak çocukları, mülteciler, hastalar gibi kişi ya da kişilere yapılabilir. Dezavantajlı grupların boş zamanlarını daha verimli ve doğru geçirmeleri ya da onların yaşamla ilgili ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçekleştirilmektedir. İş çıkışı yaşlı bakım evine giderek okuma yetileri zayıflamış olan yaşlı bireylere kitap okuyan bir memur, hafta sonları sokak çocuklarına ücretsiz gitar kursu veren bir müzisyen, ayda bir hastanedeki çocuk hastaları ziyaret ederek onlara hediye götüren aile bireyleri, boş zamanlarında arkadaşları ile savaş mağduru mülteciler için yardım toplayan üniversite öğrencileri bu kategori için örnek oluşturabilir.

Neulinger boş zaman davranışını algılanan özgürlük ve motivasyon ile açıklamış ve Boş Zaman Paradigma’sını oluşturmuştur. Boş zaman davranışının ortaya çıkmasında özgür irade ile katılım ve içsel motivasyonun önemli olduğunu ifade etmiştir. İçsel motivasyon sadece boş zaman aktivitesinin kendisiyle ilgili sonuç ve faydaları (rahatlama, dinlenme, eğlenme, zevk alma, hoşça vakit geçirme gibi) kapsarken, dışsal motivasyon ise boş zaman aktivitesine katılım sonucunda kazanılan diğer sonuç ya da faydaları (ödül, plaket, statü, sertifika, madalya gibi) kapsamaktadır.

Tamamen dışsal bir motivasyonla fakat kişinin özgür iradesiyle boş zaman etkinliklerine katılması ise “boş zaman-iş” olarak tanımlanmıştır. Bireylerin aktivitenin kendisiyle değil kazandıracağı sonuçlara odaklanarak boş zamana katılması söz konusudur. Para kazanmak için tenis dersi vermek ya da zayıflamak için bisiklete binmek boş zaman-iş sınıfında değerlendirilebilir.

Akış, bireylerin katıldıkları etkinlikte kendilerini bile unutacak kadar dâhil olmaları, ve kendilerini kaptırmalarını ifade eden bir deneyimdir. Dâhil olunan aktivite içindeki zorluk derecesi ile sahip olunan beceri düzeyi birbirine eşitse optimal bir deneyim yani akış deneyimi ortaya çıkmaktadır. Akış deneyimi, örneğin, âşık olunduğunda, bir bilgisayar oyunu oynarken ya da tenis maçı yaparken ortaya çıkabilmektedir.

Aylak sınıf çalışan sınıfın ürettiklerini tüketen ve zamanını ve parasını rastgele ve gereksiz mal ya da hizmetler için harcayan sınıf olarak tanımlanmıştır. Gösterişçi tüketim, mal ve hizmetlerin sağladığı faydalardan ziyade zenginlik, prestij ve statü göstergesi olması sebebiyle yapılan fuzuli harcamalardır. Sadece gösteriş yapmak için pahalı mal ve hizmetleri satın almak, “Daha pahalı daha iyidir.” düşüncesiyle sınıf atlanıldığını düşünmek gösterişçi tüketimi oluşturan davranışlardır. Kuşkusuz bu davranışlar boş zaman davranışlarına da yansımıştır. Boş zamanların hobi ve sporlarla geçirilmesinin zenginlik göstergesi olduğu, aylak sınıfın boş zaman aktivitelerinin beceriye değil gösterişe dayalı olduğu ifade edilmiş ve bu gösterişçi boş zaman olarak tanımlanmıştır.

Boş zaman davranışına yönelik ihtiyacın ortaya çıkmasında kuşkusuz en etkili faktör biyolojik yatkınlık ve bireyin genetik yapısıdır. Bireylerin farklı şeylere ilgi duymaları biyolojik yatkınlıkların farklı olmasıyla açıklanabilir. Fakat biyolojik ve genetik faktörler tek başına boş zaman davranışını ve ihtiyacını açıklayamaz. Biyolojik yatkınlıkla beraber kazanılan sosyal deneyimler ve bireyin içinde bulunduğu sosyal çevre, ilgi alanlarının ortaya çıkmasını etkilemekte ve insan davranışının temelini oluşturan kişilik yapılarını meydana getirmektedir.Biyolojik yatkınlık ve sosyal deneyimlerin bir araya gelmesiyle beraber optimal (ideal) uyarılma ve çeşitlilik ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Çok ya da az uyarılma bireyler için hem psikolojik hem de fizyolojik olarak zarar vermektedir, bu nedenle boş zaman davranışı için optimal düzeyde uyarılma ve çeşitlilik gerekmektedir. Çünkü bireyler sadece bir etkinliğe ya da aynı boş zaman etkinliğine, aynı tavır ve tutumla, aynı yerde ve aynı arkadaşlarıyla katılmaz; boş zamanlarını genellikle bir boş zaman aktivitesiyle geçirse bile optimal uyarılma ve çeşitlilik ihtiyacı nedeniyle farklılık aramaktadır. Boş zaman davranışını şekillendiren içsel ödüllerin başında algılanan özgürlük ve yeterlilik hissi yer almaktadır. Fakat algılanan özgürlük ve yeterlilik hissinin ortaya çıkmasında optimal uyarılma ve çeşitliliğin önemi büyüktür.

Boş zamana katılım sadece aktivitenin kendisinden kaynaklanıyorsa (başarı, gurur, kendini iyi hissetme, kendini gerçekleştirme, benlik saygısı, özgüven, sosyalleşme vb.) içsel motivasyon; sonucunda kazanılacak ödüllerden (para, madalya, sertifika, terfi, ödül vb.) kaynaklanıyorsa dışsal motivasyon olarak ifade edilmiştir.

Turizm, spor, boş zaman ve rekreasyon kavramları birbirinden farklıdır. Ancak bu kavramlar çoğunlukla birbirlerinin yerine veya yanlış kullanılmaktadır. Bu karmaşanın ne- deni ise kavramların kapsadıkları alanlar itibarıyla iç içe geçmiş olmalarıdır. Örneğin boş zaman, rekreasyonu da içine alan bir kavram iken, bir spor aktivitesi rekreaktif bir amaç veya turistik bir gezi rekreaktif bir nitelik taşıyabilmektedir.

Günümüzde gelişmekte olan ve özellikle gelişmiş ülkelerde rekreasyon etkinlikleri yeni yaşam biçimleri yaratmaktadır. Bu etkinliklerin en önemli aşamalarından birini de turizm oluşturmaktadır. Turizm, dinlenme ve eğlenme amacı taşıyan boş zamanları değerlendirme ihtiyacından kaynaklanmaktadır.

Yönetim kavramı farklı bilim dalları tarafından farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Yönetim bilimi ile uğraşanlar yönetimi bir otorite sistemi olarak tanımlarken, sosyologlar bir sınıf ve saygınlık sistemi, iktisatçılar ise doğa, iş gücü ve sermaye ile birlikte üretim sürecinde kullanılan üretim faktörlerinden biri olarak tanımlamaktadır.

Yönetim, örgütlerin etkin ve verimli bir şekilde amaçlara ulaşabilmeleri bakımından zorunlu bir işlevdir. Yönetim kavramına ilişkin diğer bir önemli unsur ise yönetim fonksiyonlarıyla beraber yönetimin bir süreç olarak incelenmesidir. Bu fonksiyonlar başlangıçta planlama, örgütleme, yöneltme ve kontrol şeklinde dört başlık altında toplanmıştır. Yönetim fonksiyonlarına zaman içerisinde koordinasyon da eklenmiş ve yönetim süreci beş fonksiyon bağlamında ele alınmaya başlanmıştır.

Tarihsel süreç boyunca yaşanan ekonomik, sosyal, kültürel, teknolojik ve siyasal değişmelerin sonucunda birçok yönetim teorisi ortaya çıkmıştır. Yönetim kuramları temel olarak şu şekilde sıralanabilir;

En genel tanımıyla rekreasyon yönetimi, yönetim fonksiyonları açısından boş zaman değerlendirmeyle ilgili etkinliklerin planlaması, organizasyonu, yönlendirilmesi, koordinasyonu ve denetimi şeklinde ifade edilebilir.

1950 ve 1960 yılları arasında rekreasyon etkinliklerinin artmasını sağlayan önemli bir faktör bireylerin ekonomik anlamda daha rahat araba sahibi olabilmeleridir. Ayrıca ekonomiyi canlandırmak ve “Büyük Buhran”dan çıkışı sağlamak amacıyla yapılan otoyollar da insanlara seyahat özgürlüğü getirmiştir. Tüm bu gelişmeler rekreasyon alanlarına ulaşımı kolaylaştırmış, pek çok insanın avcılık, balık tutma ve doğa gezileri gibi rekreasyon etkinliklerine katılımını sağlamıştır.

Günümüzde rekreasyon hizmetlerinde yönetimin sorumlulukları ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır;

• Yaygınlık,
• Eşsizlik,
• Karmaşıklık,
• Servis uzantısı,
• Verimli çalışma (etkililik),
• Esnek olma,
• Maliyetin etkin olmasıdır.