REHBERLİK

Gelişimde evrensel kabul edilen bazı ilkeler şunlardır: • Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. • Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. • Gelişim nöbetleşe devam eder. • Gelişim baştan ayağa, içten dışa, genelden özele doğrudur. • Gelişimde kritik dönemler vardır. • Gelişim bir bütündür. Farklı alanlar, yönler birbirini etkiler. • Gelişimde bireysel farklar vardır.

Maslow bu ihtiyaçları hiyerarşik bir sıralamayla şu şekilde sıralar: • Fiziksel ihtiyaçlar: Yaşamı sürdürmek için gerekli olan hava, su, besin, etkinlikte bulunma, uyku vb. • Güvenlik ihtiyacı: Kendini güven içinde hissetme, tehlikelerden korunma, vb. • Sosyal ihtiyaçlar: Sevme, ait olma, bağlılık, kimlik duygusu kazanma, benimsenme vb. • Saygınlık ihtiyacı: Başarı, tanınma, özsaygı, kendine değer verme, statü sahibi olma vb. • Kendini gerçekleştirme ihtiyacı: Kişinin tüm potansiyelini kullanabilmesi, yeteneklerini geliştirme, kendini yaratıcı ve üretken biçimde ortaya koyabilme. Daha çok bilme, evreni ve yaşamı anlama, estetik beğenileri ve yaratıcılığı geliştirme. En temelde karşılanması gerekn ihtiyaçlar ise fizyolojik bedensel ihtiyaçlardır

Bu yaşlardaki çocukların aşağıdaki becerilerle davranışları başarmaları beklenir: • Olgunlaşmaya bağlı olarak dil ve ifade yeterliliğini geliştirme... • Yemek yeme, kendi başına giyinebilme, temizlik gibi “özbakım becerilerini” geliştirme... • El göz koordinasyonunu sağlama • Cinsel farklılıkları öğrenme ve cinsel kimliğini kazanmaya başlama • Büyük ölçüde anne babalarını model alarak; yaşıtları, kardeşleri, ebeveyn ve öğretmenle ilişki kurmayı öğrenme, onlara yönelik duygularının farkında olmaya başlama... • Sevilmeyi, sevmeyi ve sevgiyi paylaşma ve ifade etme yollarını öğrenme... • Yanlış ve doğruya ilişkin toplumsal kuralları ve toplumsal rolleri öğrenmeye başlama.

Bu çağın sonuna doğru gelişme hızlanır, cinsel olgunluğa götüren cinsellik bezlerinin faaliyeti artar. Builköğretim ikinci dönemindeki çocuklardan beklenen gelişim görevleri şunlardır: • Sosyal davranışların gelişmeye devam etmesine bağlı olarak her iki cinsteki yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkiler kurmayı başarmak. • Akranlarca önem verilen etkinliklerde beceri kazanmak. • Bedene iyi bakım alışkanlıklarını kazanmak ve beden fonksiyonlarına karşı sağlıklı bir tutum geliştirmek. • Cinsel ilgilerini gizli tutmayı ve denetlemeyi öğrenmek. • Toplumdaki cinsel kimlik rollerine uygun olarak “kadın ya da erkek” sosyal rolünü benimsemek. • Kendi değerler sistemi içinde “doğru yanlış’”kavramlarını geliştirme ve kendine özgü bir değerler sistemi araştırmak. • Soyut düşünme yeteneğini geliştirmek, genel ilkeleri soyut durumlara uyarlayabilmek. • Gelecekteki yaşamına yönelik düşünmek, bir mesleğe yönelip hazırlanmaya başlamak. • Fiziksel ve sosyal çevreye çeşitli biçimlerde uyum yollarını öğrenmek. • Dilin yazılı sembollerini kullanmada beceri kazanmak. • Arkadaşlık, evlilik, aile kurma gibi sosyal görevler üzerine düşünmek ve hazırlanmaya başlamak. • Akranlar grubunun standartlarını benimsemek, kendi cinsinden olan yaşıtlarıyla özdeşleşmek.

Ergenlik çağı, gelişim dönemleri içinde, üzerinde en çok durulan bir dönem olagelmiştir. Bu dönemin bazı yönlerden gelişime damgasını vurduğu söylenebilir. Farklı uzmanların, ergenlik (adolesence) döneminde vurguladıkları gelişim alanları ve gelişim görevleri vardır. Ergenlik dönemindeki kişilerin kişilerarası gelişim alanında kendi cinsi ve karşı cinsle doyum verici ilişkiler kurma ve sürdürme gelişim görevini ortaya koyan uzman Sullivan’dır.

Rehberlikte gelişimsel yaklaşımın özellikleri; gelişmeyi sağlayıcı ve kolaylaştırıcı yardım hizmeti, tüm gelişim alanlarına yönelik yeterlilik kazandırma, öğretmen odaklı, yaratıcı ve esnek, hedef yönelimli, program bütünlüğü içinde, öğretimle kaynaştırılmış, ölçülebilir, var olanı değerlendirir ve geliştirir, sürekli aşamalı ve ardışık uygulamalar, profesyonel hizmet olmasıdır. Geleneksel yaklaşım ise; kriz odaklı yardım hizmeti, bilgi verme ve yöneltme ekseninde odaklanma, uzman odaklı, tepkisel, görev yönelimli, zaman çizelgesiyle sınırlı, öğretimden ayrışmış, yapılanmamış, varolanı koruyan ve sürdüren, bağımsız uygulamalar, profesyonel müdahalele olmasıdır.

Kapsamlı gelişimsel rehberlik programları dört ana unsurdan oluşur. Rehberlik müfredatı; sistematik bir şekilde bütün öğrencilere rehberlik sağlar. Müdahale hizmetleri, öğrencilerin acil sorunları ve gereksinimleriyle ilgilenir. Bireysel planlama; öğrencilerin kişisel-sosyal, eğitsel ve mesleki alanlarda planlama yapmalarına ve kendi gelişimlerini izlemelerine yardım eder. sistem desteği; okuldaki rehberlik programlarıyla diğer eğitim programlarını ve okul personelini destekleyici aktiviteleri ve servisleri içerir.

Bireysel planlamanın tanımı; Öşrencilerin kişiselsosyal, eşitsel ve mesleki alanlarda planlama yapmalarına ve kendi gelişimlerini izlemelerine yardım eder. Amacı; Planlama, amaç belirleme. Hedeşenen alanları; Eğitsel, • Çalışma alışkanlışı- nın kazanılması • Eşitsel fırsatların farkına varabilme • Uygun derslerin seçimi • Yaşam boyu öşrenme • Sınav sonuçlarının deşerlendirilmesi. Mesleki, • Mesleki fırsatlar hakkında bilgi sahibi olma • Mesleki eşitim hakkında bilgi sahibi olma. Kişisel ve sosyal, • Saşlıklı bir benlik kavramının gelişimi • Uygun sosyal davranışların gelişimi. Danışmanın rolleri ise; Rehberlik • Bireyi Tanıma • İzleme ve Deşerlendirmedir.

Rehberliğin gelişim alanları ve temel öğrenme ihtiyaçlarına bakıldığında rehberlik hizmetlerinde temel alınan başlıca gelişim alanları; Kişisel ve sosyal gelişim, eğitsel gelişim ve mesleki gelişim olarak karşımıza çıkmaktadır. Kişisel ve sosyal gelişim alanı yaşamayı öğrenme ile ilişkili iken eğitsel gelişim alanı öğrenmeyi öğrenme ve mesleki gelişim alanı ise çalışmayı öğrenme ile ilişkilidir.

Orta öğretimden sonra yüksek öğretime devam eden gençlerde, bu süreç 18-19 yaşında başlar. Ergenlik çağının sonuyla genç yetişkinlik çağının başlangıç yılları üniversitede geçer. Giderek yaygınlaşan lisansüstü eğitim olanaklarıyla bu süreç 26- 27 yaşlarına dek sürebilir. Bu dönemin başlıca gelişim görevleri şunlardır: • Örgün eğitimi tamamlayarak iş yaşamına atılmak. • Meslek yaşamında kendine bir yer edinmek. • Bir eş seçerek yuva kurmak ve evliliğe uyum sağlamak. • Anne baba olmak. • Ev ve aile sorumluluklarını yürütmek. • Toplumsal sorumluluklarını üstlenerek sosyal rollerini ve görevlerini yerine getirmek. • Kendi değer ve tercihlerine uygun sosyal gruplarda yer almak. • Dünyayı daha olgun ve kişisel değerler sistemine göre daha yeterli bir düzeyde kavrayıp değerlendirebilmek. Toplumsal değişim süreci içinde bu gelişim görevlerinin bir kısmı, gencin üniversite eğitimini tamamlamasından sonra, zamanla gerçekleşir. Genç yetişkinlik dönemi 30, 35’li yaşlara dek sürer.

Gelişimde evrensel kabul edilen bazı ilkeler şunlardır:
• Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür.
• Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir.
• Gelişim nöbetleşe devam eder.
• Gelişim baştan ayağa, içten dışa, genelden özele doğrudur.
• Gelişimde kritik dönemler vardır.
• Gelişim bir bütündür. Farklı alanlar, yönler birbirini etkiler.
• Gelişimde bireysel farklar vardır.

Gelişimsel rehberlik yaklaşımının temelini oluşturan yapıtaşı, gelişim için doyurulması gerekli temel ihtiyaçlarla farklı gelişim dönemlerine özgü ihtiyaçlardır. Diğer bir ifadeyle gelişim uzmanları iki grup temel ihtiyaçtan söz ederler.
Bunlar;
1. Yaşamın her döneminde geçerli olan ve sürekli doyurulması gereken temel
ihtiyaçlardır.
2. Değişik yaşam dönemlerine özgü gelişimsel ihtiyaçlardır.

Bu yaş aralığı Erinlik (ergenlik öncesi) dönemine aittir.

Bu yaşlardaki çocukların aşağıdaki becerilerle davranışları başarmaları beklenir:
• Olgunlaşmaya bağlı olarak dil ve ifade yeterliliğini geliştirme...
• Yemek yeme, kendi başına giyinebilme, temizlik gibi “özbakım becerilerini”
geliştirme...
• El göz koordinasyonunu sağlama
• Cinsel farklılıkları öğrenme ve cinsel kimliğini kazanmaya başlama
• Büyük ölçüde anne babalarını model alarak; yaşıtları, kardeşleri, ebeveyn
ve öğretmenle ilişki kurmayı öğrenme, onlara yönelik duygularının farkında
olmaya başlama
• Sevilmeyi, sevmeyi ve sevgiyi paylaşma ve ifade etme yollarını öğrenme
• Yanlış ve doğruya ilişkin toplumsal kuralları ve toplumsal rolleri öğrenmeye başlama.

Bu çağın gelişim görevleri şunlardır:
• Büyük ve küçük kaslarını kullanmayı öğrenmek.
• Çeşitli oyunlar ve devinsel aktivitelerde beceri kazanmak.
• Kurumsal kurallara uyarak yaşamayı öğrenmek.
• Sosyal gelişimine bağlı olarak yaşıtlarıyla iyi geçinmeyi öğrenerek, kişilerarası
ilişkilerini zenginleştirmek.
• Anne baba dışındaki başka yetişkinlerle ilişki kurabilmek.
• Bedenini kendine özgü nitelikleriyle tanıma ve kabul etmek.
• Kendi cinsiyle özdeşleşebilmek, kendi cinsine uygun rolleri benimsemek.
• Yaşamında, kendisi için önemli olan yetişkinleri büyük ölçüde model alarak, toplumsal ve mesleki roller geliştirmek.
• İlköğretimde hedeflenen; okuma, yazma ve aritmetik alanında temel becerileri kazanmak.
• Zaman kavramını öğrenmek ve somuttan soyuta uslamlama gücünü kazanmak.
• Kendi kararlarını almak, davranışlarının sorumluluğunu üstlenmek ve kişisel
bağımsızlığını kazanmaya başlamak.
• Vicdan ve değerler sistemini geliştirmek.

Bu dönemin başlıca gelişim görevleri şunlardır:
• Örgün eğitimi tamamlayarak iş yaşamına atılmak.
• Meslek yaşamında kendine bir yer edinmek.
• Bir eş seçerek yuva kurmak ve evliliğe uyum sağlamak.
• Anne baba olmak.
• Ev ve aile sorumluluklarını yürütmek.
• Toplumsal sorumluluklarını üstlenerek sosyal rollerini ve görevlerini yerine
getirmek.
• Kendi değer ve tercihlerine uygun sosyal gruplarda yer almak.
• Dünyayı daha olgun ve kişisel değerler sistemine göre daha yeterli bir düzeyde kavrayıp değerlendirebilmek.

Mesleki gelişim- öğrenmeyi öğrenme alanında aşağıdakiler hedeflenir;

• İş yaşamı ve çalışmaya ilişkin olumlu tutumlar geliştirme
• Kişisel nitelikleriyle meslekler ve işler arasındaki ilişkileri anlamaya başlama
• Meslekleri keşfetme ve iş yaşamını tanıma
• Boş zaman etkinlikleriyle ilgili olumlu alışkanlıklar kazanma
• Birlikte iş yapma ve işbirliği
• Toplum yaşamında çalışmanın önem ve gereğinin farkına varma
• Karar verme, hedef belirleme plan yapma ve yürütme

Önleme ve krize müdahale, müdahale hizmetlerinin amaçlarındandır.

Bu unsurda danışmanın rolü;

• Araştırma ve geliştirme
• Personel gelişim
• Okul personeli ve çevreyle ilişkiler
• Program uygulama
• Konsültasyon'dur