REHBERLİK

Müşavirlik (konsültasyon) hizmeti: Okuldaki psikolojik danışmanın, öğretmen ve yöneticilerin ortak bir rehberlik anlayışı kazanmaları, bu alandaki bilgi ve becerilerini artırmaları için onlara yardımcı olmasıdır.

Okullarda danışmanların müşavirlik (konsültasyon) rolü, onların;
• Öğretmenlere, yönetime ve diğer personele uzmanlık hizmeti sağlamasıyla;
• Üçüncü kişinin, yani öğrencilerin, gelişimsel ve uyum ihtiyaçlarına yönelik kaynak olan bir uzmanlık sağlamasıyla,
• İhtiyaç duyulan bilgi ve becerileri sunmasıyla gerçekleşmektedir.

Değerlendirme Yöntemleri

Rehberlik hizmetlerini değerlendirmek üzere aşağıdaki yöntemler önerilebilir.

1)Önce ve sonra ölçüm yöntemi: Bu yöntemde uygulanacak programa başlamadan önce, belirlenen ölçütler bakımından, öğrenci grubunun durumu ölçülür, daha sonra program uygulanır ve bu süreç sonunda yeniden ölçüm yapılır. Eğer belirlenen ölçütler bakımından bir değişim varsa bu değişim büyük ölçüde program etkisine bağlanır.

2) Karşılaştırma yöntemleri: Bu yöntemler bir grubu başka bir grupla kıyaslayarak değerlendirmeye dayanır. Genel olarak “Deney ve kontrol gruplu araştırma desenleri” bu tip yöntemlerdir

3) Görüş taramasına dayalı yöntemler: Bu yaklaşımlarda programa katılan ve yararlanması beklenen kişilerin program hakkındaki görüşleri soru listeleri, dereceleme ölçekleri, kanı ölçekleri gibi araçlarla saptanır

5) Hizmetleri yürüten ilgililerin (sınıf öğretmeni, uzman vd.) kendilerini değerlendirmesi: Rehberlik hizmetlerini yürütenler bazı ölçütlere göre rehberlik programını ve faaliyetlerini değerlendirebilirler.

Genel olarak uzmanlar, bu çalışmaların değerlendirilmesinde karşılaşılan güçlükleri aşağıdaki noktalarda toplamaktadır (Gibson & Mitchell 1990; Tan 1992; Özgüven 1999).
• Rehberlik hizmetlerini değerlendirmede en önemli güçlük, programın hedeflerinin somut, açık ve kesin olarak saptanmamış olmasından kaynaklanır. Diğer bir deyişle pek çok okul programa çok genel, geniş ve soyut hedefler koyar, dolayısıyla bu hedeflere ulaşma derecesini ölçmede kullanılacak ölçütler de kesinlik ve geçerlik kazanamaz.
• Diğer bir nokta, rehberlikle ilgili hedeflere ulaşılmasının zaman alıcı olmasıdır. Hedeflerin birçoğunun uzun vadede gerçekleşecek olması onları belli aşamalarda gözleyip değerlendirmeyi güçleştirmektedir.
• Rehberlik hizmetlerinde genel hedef öğrencinin gelişimi, uyumu ve kendini gerçekleştirmesidir. Bu hedeflere ulaşılması sadece rehberlik hizmetlerinin bir sonucu değildir. Açıktır ki bu durumu ailesel, eğitsel, toplumsal pek çok başka değişkenler de etkilemektedir. Rehberlik hizmetleri öğrencinin “gelişme ve uyumuna yardımcı olma” işlevini üstlenmiştir. Ancak bu yardımın etkisi, diğer etkenlere bağlıdır, onlardan etkilenir. Bu nedenle tüm diğer etkenler grubu içinden rehberlik hizmetlerinin etki derecesini ayırarak ölçmek oldukça güçtür.
• Değerlendirme çalışmalarında bir diğer güçlük uygun örneklem grupları belirlemektir. Genel olarak deney grubu ve kontrol grubunu eşleştirmenin güçlükleri söz konusudur.

Yöneticilere yönelik konsültasyon aktiviteleri; okul ve toplum ihtiyaç belirleme, özel ihtiyacı olan öğrencileri belirleme, yönetsel destek sunma ve işbirliği, aile, okul, toplum ilişkilerini kolaylaştırma ve geliştirme, olumlu bir okul ve atmosferi oluşturmasında yardım sağlama, danışmanlık programının okul amaç ve hedefleriyle bütünleştirme şeklinde sıralanmaktadır.

okullardaki psikolojik danışma ve rehberlik uygulamaları içinde düşünülecek araştırma ve değerlendirme konularından bazıları böylece sıralanabilir:
• Öğrencilerin psikolojik danışma ve rehberlik yardımlarına duydukları ihtiyacın belirlenmesi.
• Öğrenci başarısını etkileyen çeşitli etmenlerin incelenmesi.
• Öğrencilerin belli başlı öğrenme güçlüklerinin ortaya çıkarılması.
• Öğrencilerin yetenekleriyle başarı durumlarının karşılaştırılması.
• Öğrencilerin çeşitli problemlerinin incelenmesi.
• Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleriyle öğrencilerde meydana gelen  davranış değişikliklerinin belirlenmesi.
• Öğrenciler arasındaki sosyal ilişkilerin ortaya çıkarılması.
• Öğrencilerin belli başlı uyum güçlüklerinin incelenmesi.
• Okulun öğrenci özelliklerinin belirlenmesi.
• Öğrencilerin meslekî ilgi ve tercihlerinin incelenmesi.
• Çeşitli psikolojik ölçme araçlarını geliştirme ve bunlar üzerinde geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılması.
• Bireysel ve grupla psikolojik danışma hizmetlerinin, karşılaştırmalı olarak, etkililiğinin ortaya konulması.
• Sınıf içi rehberlik çalışmalarının değerlendirilmesi.
• Psikolojik danışma ve rehberlik programında yer alan her grup hizmetin etkililiğinin değerlendirilmesi.
• Öğrencilerle okul rehberlik ve psikolojik danışma merkezi (servisi) arasındaki ilişkilerin incelenmesi.
• Öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin ve velilerin psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinden beklentilerinin araştırılması.
• Yönetici, öğretmen ve velilerin sahip oldukları rehberlik anlayışının belirlenmesi.
• Yönetici ve öğretmenlerin rehberlik ve psikolojik danışmayla ilgili görev anlayışlarının ortaya konulması.

Araştırma ve değerlendirme hizmetleri; süreklilik, planlılık, profesyonel destek, işbirliği gibi niteliklere sahip olursa etkili olabilir.

Çevre ve veliyle ilişkiler kapsamındaki rehberlik çalışmaları içinde, bu alandaki uzmanın velilere yönelik 'aile eğitimi  programları ve aile rehberliği çalışmaları' yapması önemli yer tutar.

Çevredeki sağlık kurumları ile ilişki kurmak, ihtiyaç duyan öğrencileri refere (havale) etme açısından gereklidir.

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri hangi eğitim kademesinde olursa olsun, tüm öğrencilerin gelişimini ve uyumunu destekleyen psikolojik yardım süreçlerini kapsar. Bunlar; bireyi tanıma, oryantasyon, psikolojik danışma, bilgi verme, yöneltme, yerleştirme ve izleme gibi doğrudan öğrenciye yönelik hizmetleriyle dolaylı bazı hizmetlerdir. Rehberlik hizmetleri kapsamına, doğrudan öğrenciye dönük olmayan ancak yapılacak hizmetlerin niteliğini etkileyecek bazı hizmetler daha girer. Örneğin; “çevre ve veliyle ilişkiler” ya da “araştırma geliştirme” hizmetleri gibi. Önemli görülen bir başka hizmet de müşavirlik (konsültasyon) hizmetidir. Bu hizmet, okuldaki psikolojik danışmanın, öğretmen ve yöneticilerin ortak bir rehberlik anlayışı kazanmaları, bu alandaki bilgi ve becerilerini artırmaları için onlara yardımcı olmasıdır (Kepçeoğlu 1994). Bir diğer deyişle okuldaki rehberlik, danışmanla öğrencinin eğitimi ve yetiştirilmesiyle ilgili bir ya da daha fazla sayıda kişinin (öğretmen yönetici, veli...) işbirliği içinde, öğrencinin gelişmesine yönelik olarak kurdukları yardım ilişkisidir (Akman 1994).

Müşavirlik hizmetlerinin temel amacı; Okuldaki yönetici ve öğretmenlerin daha yeterli ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmasını sağlamaktır.

Müşavirlik hizmetlerinin başarısı psikolojik danışmanlarının mesleki yeterliğine, karşılıklı anlayış, işbirliği ve öğrenme çabalarıyla okul personelinin gönüllülüğü ve istekliliğine bağlıdır.

İnsan ilişkilerini geliştirici anlayış, bilgi ve beceriye sahip olması iletişim becerilerine yönelik bir özelliktir.

Öğrencilerin yetenekleriyle başarı durumlarının karşılaştırılması, çocuğun eğitimini planlamaya ve düzenlemeye yönelik çalışılan bir konudur.

Rehberlik hizmetlerini değerlendirmede en önemli güçlük, programın hedeflerinin somut, açık ve kesin olarak saptanmamış olmasından kaynaklanır. Diğer bir deyişle pek çok okul programa çok genel, geniş ve soyut hedefler koyar, dolayısıyla bu hedeflere ulaşma derecesini ölçmede kullanılacak ölçütler de kesinlik ve geçerlik kazanamaz.

Karşılaştırma yöntemleri;: Bu yöntemler bir grubu başka bir grupla kıyaslayarak değerlendirmeye dayanır. Genel olarak “Deney ve kontrol gruplu araştırma desenleri” bu tip yöntemlerdir. Deney grubu, değerlendirilecek çalışmanın uygulandığı gruptur. Kontrol grubuna uygulama yapılmaz.

Çevre ve veliyle kurulacak yakın ilişkiler, okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırır. Bu bakımdan, son yıllarda rehberlik ve psikolojik danışmada çevre ve veliyle ilişkiler konusunda düzenlenen çalışmalar ayrı bir
hizmet grubu olarak önemle ele alınmakta ve sürdürülmektedir.

Görüş taramasına dayalı yöntemler;Bu yaklaşımlarda programa katılan
ve yararlanması beklenen kişilerin program hakkındaki görüşleri soru listeleri, dereceleme ölçekleri, kanı ölçekleri gibi araçlarla saptanır. Uygulanan program hakkında öğrencilerin, uzmanların, öğretmen ve yöneticilerin ve velilerin görüş ve değerlendirmeleri saptanabilir.

Uygulanacak rehberlik programından beklenen ve ulaşılması istenen genel
hedeflerin saptanması, değerlendirme sürecinin ilk aşamasıdır.

Rehberlik hizmetleri rekabete dayalı yürütülen çalışmalar değildir.