REHBERLİK

Sekiz yıllık ilköğretime geçişi düzenleyen 4306 sayılı yasada (1997), ilköğretimin 8. yılında öğrencilerin orta öğretim okullarına ve iş alanlarına yöneltileceği, bu konuda okul rehberlik örgütünün yardımcı olacağı ve Milli Eğitim Sisteminin bu yöneltmeyi yapacak biçimde yeniden düzenleneceği belirtilmiştir.

Yöneltmede sadece örgün üst öğrenim kurumları değil, yaygın eğitim kurumları, iş ve meslek alanları gibi farklı seçenek ve alternatifleri dikkate almak gereklidir.

Yönlendirme sözcüğü, alan uzmanlarınca, daha çok bireye seçenekleri tanıtma, alternatifleri gösterme ve onun özgür seçimini destekleme olarak kabul edilir.'

Okul rehberi ve sınıf öğretmeninin genel görüşü: Ölçüt ve durumlar dikkate alındığında, okul rehberlik uzmanları ve sınıf öğretmeninin genel değerlendirme sonucuna göre öğrencinin hangi program/alana yönelmesinin uygun olacağı hakkındaki görüşleri.

Yerleştirme hizmetleri hizmetin verildiği yere göre, (a) okul içi yerleştirme, (b) okul dışı yerleştirme hizmetleri gibi iki grup altında toplanabilir. Hizmetlerin niteliği esas alınarak, (a) eğitsel yerleştirme, (b) meslekî yerleştirme, (c) sosyal yerleştirme gibi bir sınıflama da yapılabilir.

Buna göre, Yerleştirme hizmetlerinin psikolojik danışma ve rehberlikte bilgi toplama ve yayma hizmetleriyle çok yakından ilgili olup adeta bu hizmetlerin bir sonucu niteliğindedir.

'Getirilen yeni sistemde Lise 1'in yöneltme sınıfı olması, ergenin kendini sınaması ve daha gerçekçi bir karar vermesi açısından iyi bir fırsattır.'

Okula devam eden öğrencileri izleme ile okulu bitirenleri izleme aynı derecede önemsenmeli; izleme hizmetleri hiçbir zaman sadece, mezunları izleme, biçiminde anlaşılmamalıdır.

Hizmetlerin niteliği bakımından, öğrencilerin program, ders, kurs, bölüm ve diğer okullara yerleştirilmesi eğitsel yerleştirme; çeşitli sosyal, kültürel ve eğitsel kol ve etkinliklere yerleştirilmesi sosyal yerleştirme; öğrencilerin bir iş ya da mesleğe yerleştirilmeleriyse meslekî yerleştirme hizmetleri içinde ele alınabilir.

Gençlerin ilgi ve yeteneklerinin belirgin ve tutarlı hale gelerek mesleki bir karar için gerekli olgunluğa ulaştığı dönem 15-18 yaş aralığını kapsar.

Eğitim süreci içinde öğrencinin kendine uygun bir eğitim kurumuna, branşla, işe ya da mesleğe yönelmesi ve o konuma yerleşmesi için yapılabilecek yardım hizmetlerine yönelme denir.

İzleme hizmeti, yapılan önceki hizmetlerin bir devamı gibi düşünülebilir. Yöneltme ve yerleştirme sürecinin sonucu ne olmuştur? Örneğin; psikolojik danışma yardımı alan öğrencide bu hizmetin sonucu beklenen değişiklik gerçekleşmiş midir? Oryantasyon hizmetleri öğrencilere ne ölçüde yararlı olmuştur? Okul içinde bir eğitici kola yerleştirdiğimiz öğrenci ya da okul dışında yarı zamanlı işe yerleştirdiğimiz öğrenci o konuma ne derece uyum sağlamıştır. Bütün bu durumların izlenip değerlendirilmesi yapılan hizmetlerin etkinliğini anlamak, gerekiyorsa yardım hizmetlerini sürdürmek, yeni düzenlemeler yapmak için gerekir.

Eğitim süreci içinde öğrencilerin ilgi, eğilim ve yetenekleri doğrultusunda, aynı zamanda ülkenin ihtiyaç ve koşullarıda dikkate alınarak, üst öğrenime, belli eğitim işve meslek alanlarına yönlendirilmeleri rehberlik hizmetlerinden beklenen en önemli işlev olmufltur. Özellikle 8. Milli Eğitim şûrasından günümüze dek toplanan eğitim şûralarında bu işlev önemle vurgulanmış, okul rehberlik hizmetlerinden bu yönde etkin olması beklenmiştir.

Bu husus, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda (Madde 3), Türk Milli Eğitiminin temel amaçlarından ve temel ilkelerinden biri olarak (madde 6) vurgulanmıştır. Sekiz yıllık ilköğretime geçişi düzenleyen 4306 sayılı yasada (1997), ilköğretimin 8. yılında öğrencilerin ortaöğretim okullarına ve işalanlarına yöneltileceği, bu konuda okul rehberlik örgütünün yardımcı olacağı ve Milli Eğitim Sisteminin bu yöneltmeyi yapacak biçimde yeniden düzenleneceği belirtilmiştir.

Bu konuda, XV. Milli Eğitim şurasında genel anlamda ilköğretim ve ortaöğretimde yönlendirme esasları üzerindeki raporlara geniş yer verilmiştir. ilköğretimde yönlendirme, öğrencinin mesleğe ve bir üst eğitime yönelmede gerçekçi bir benlik kavramına sahip olup doğru karar alabilme becerisini geliştirebilmek için rehberlik hizmetleriyle desteklenmesinin sağlanması; bu hizmetlerin rehberlik alanın- da en az lisans eğitimi görenlerce yürütülmesi; her okulda rehber uzman bulundurulamayacağından, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinin sayısının çoğaltılarak, bu merkezlere alanda yüksek lisans eğitimlilerin atanarak öğrenci ve öğretmenlere destek verilmesi yönünde kararlar alınmıştır (M.E.B. Raporları 1996).

Genellikle devletin rapor, yasa ve yönetmeliklerinde “Yöneltme” olarak nitelenen bu kavramı, alan uzmanları “Yönlendirme” olarak kullanmayı tercih etmektedirler.

Çünkü; ‘yöneltme’ de sanki bir zorunluluk, otoriter bir durum ve birey yerine karar verme gibi rehberliğin felsefesine uymayan bir ifade biçimi söz konusudur. Oysa “yönlendirme” daha çok bireye seçenekleri tanıtma, gösterme, bu konuda yardımcı olma gibi bir anlam ifade etmektedir.

İlköğretimde yöneltme hizmetlerinin rehberlik anlayışına uygun olarak yapılabilmesi için aşağıdaki ilkelerin benimsenmesi gerekir.

Yöneltme 8. yılın sonunda verilen bir karar olmasına rağmen, bu sonuca Sekiz yıllık temel eğitim sonunda öğrencinin, ortaöğretime devam edip etmeyeceği, edecekse hangi alana yöneleceği mesleki gelişim sürecinde en kritik kararlardan biridir. Bu yüzden öğretmen, ana baba ve toplum tarafından mesleki rehberlik hizmetlerinin bu noktadaki işlevi çok daha önemli görülmektedir.  Bu sürecin temel eğitimin tümünü kapsadığı unutulmamalıdır. Yöneltmenin sağlıklı olması çocuğun önceki yıllarda mesleki gelişimini görevlerini  başarmış olmasıyla mümkündür.

Onuncu Milli Eğitim şûrasında öğrencilerin bir okula ve programa yönelmeleri sağlanırken, uyulması gereken ölçütler ve gerekli bilgiler şu şekilde saptanmıştır:

Öğrencinin yetenek ve başarı durumu: Yıllara göre saptanan akademik ortalamaları, en son yıla ilişkin genel başarı ortalaması, grup dersleri başarı ortalaması, derslerdeki gelişme derecesi, genel ve özel yetenek testleri sonuçları (yerel ve ulusal düzeyde), standart başarı testleri sonuçları, öğrencinin özgeçmişi, iş ve mesleki deneyimleri (varsa), eğitsel kollar, spor ve kültür alanındaki faaliyetlerde ortaya koyduğu yetenekler, öğretmenin gözlem ve değerlendirmeleriyle saptadığı özel yetenekler...

Getirilen yeni sistemde Lise 1’in (9. sınıfın) yöneltme sınıfı olması, ergenin kendini sınaması ve daha gerçekçi bir karar vermesi açısından iyi bir fırsattır. Kuşkusuz gencin, kendisi hakkında bilinç düzeyi arttıkça kararlarında değişiklikler orta- ya çıkabilir. Bu durumda eğitim sistemi, “yatay geçişler” yoluyla gence fırsat tanı- malıdır. Çünkü; kuramsal olarak gelişim ilkelerini açıklayan görüşler ve görgül araştırma bulguları, gencin ilgi ve yeteneklerinin belirgin ve tutarlı hale gelerek mesleki bir karar için gerekli olgunluğa ulaştığı dönemin ancak 15-18 yaşları arasında oluşabildiğini ortaya koymaktadır. Bu durum dikkate; alınarak ülkemizde zorunlu temel eğitimin 11-12 yıla çıkartılması ve bu dönemin sonunda mesleki kararın alınması uygun görülmektedir.

Yerleştirme hizmetleri hizmetin verildiği yere göre, (a) okul içi yerleştirme, (b) okul dışı yerleştirme hizmetleri gibi iki grup altında toplanabilir. Ayrıca, hizmetlerin niteliği esas alınarak, (a) eğitsel yerleştirme, (b) meslekîyerleştirme, (c) sosyal yerleştirme gibi bir sınıflama da yapılabilir. Yerleştirme hizmetlerinin verildiği yere ya da hizmetin niteliğine göre gruplanması bu hizmetlerin daha iyi anlaşılmasına olanak sağladığı gibi, hizmetlerin yürütülmesinde, personel arasında yapılacak işbölümüne de bazı kolaylıklar getirebilir .

Öğrencilerin program, ders, kurs, bölüm ve diğer okullara yerleştirilmesi eğitsel yerleştirme; çeşitli sosyal, kültürel ve eğitsel kol ve etkinliklere yerleştirilmesi sosyal yerleştirme; öğrencilerin bir iş ya da mesleğe yerleştirilmeleriyse meslekî yerleştirme hizmetleri içinde ele alınabilir.