REHBERLİK

Eğitim süreci, öğrencinin “öğrenmesi ve başarılı olması” üzerine odaklanmıştır. Bu nedenle rehberlik hizmetlerinden beklenen önemli işlevlerden biri de “öğrenmeyi kolaylaştırma ve başarıyı artırma” konusuyla ilgili bilgi verme hizmetleridir. Eğitsel bilgi verme hizmetleri aşağıdaki amaçları gerçekleştirmeye yöneliktir:
• Öğrencinin okula ve okulun bulunduğu çevreye uyum sağlaması.
• Etkin ders çalışma becerilerini kazanması.
• Eğitsel kararlar verme ve seçimler yapması.
• Başarıyı engelleyen etmenleri azaltma ya da ortadan kaldırması.
• Öğrencilerin ilgi, yetenek, eğilim ve özelliklerine uygun bir eğitsel ortam yaratması.
• Okul yaşamıyla meslek yaşamı arasındaki ilişkiyi sağlaması.

Etkin çalışma yöntemleri Öğrenmeyi nasıl daha etkin ve kolay hale getirebiliriz? Zamanı daha verimli kullanmak için neler yapmalıyız? Öğrendiklerimizi bellekte nasıl daha uzun süre koruyabiliriz? Öğrenme kapasitesini daha etkin kullanmanın yolları nelerdir?  gibi sorulara yöneltmiş ve bu konuda çeşitli yöntem ve teknikler ortaya konmuştur.

Bir eğitim kurumunu tanımak için bazı sorulara yanıt olabilecek bilgilere gerek duyulur. bu sorulara bakıldığında eğitim kurumunun kimliği, eğitim süresi ve gerekli giderler, öğrencide aranan özellikler, yapılan eğitimin konuları, kurumun eğitim olanakları, okulu bitirenlerin sayısı, kurumun geleceği başlıkları altında incelenmektedir. öğrencide aranan özellikler başlığı altında yanıtı aranan sorular ise; Eğitim kurumuna başvuran adaylarda hangi nitelikler aranmaktadır? Eğitim kurumuna kabul edilme koşulları nelerdir? Okula giriş sınavı var mıdır? Varsa yaklaşık, ne zaman yapılmaktadır? Ne tip sınav yapılmaktadır? Sınavda hangi özellikler ölçülmeye çalışılmaktadır? Sınavdan sonra görüşme (mülakat) yapılıyor mu? Yapılıyorsa, hangi özellikler yoklanıyor? Son yıllarda okula kaç öğrenci başvurmuş ve bunlardan kaçı alınmış bulunuyor? gibi sorulardır.

Grup rehberliğiyle “Grupla Psikolojik Danışma” arasında da bazı farklar vardır. Bu farklar şöyle vurgulanabilir: • Grup danışmanlığı bireylerin belli bir sorununa ya da bir alanda davranış değişikliğine odaklanırken, grup rehberliği, daha çok eğitsel ve mesleki bilgi vermeyi amaçlar. • Grup danışmanlığı, üyelerin daha yoğun duygu paylaşımında bulunabilecekleri daha yakın ilişkisel ortam gerektirirken, grup rehberliği sınıf ortamında uygulanabilir. • Grup danışmanlığı tutum ve davranış değişikliği amacıyla daha yoğun ve daha uzun süreci gerektirir, grup rehberliğiyse üyelerin bilişsel düzeyde konuyu anlamalarına yönelik daha kısa süreli olarak gerçekleştirilebilir. • Grup danışmanlığı, psikolojik danışma ilke ve tekniklerini bilen, terapötik birikimi kullanmada yeterli bir psikolojik danışman (profesyonel uzman) tarafından gerçekleştirilir. Grup rehberliğindeyse okul danışmanı, bir eğitici öğretmen gibi, belirlenen konuda, belirli aktivitelerle öğrencilere bilgi verme ve yeterlik kazandırmayı amaçlar.

Rehberlikte bilgi verme hizmetleri “bireysel” olarak sunulabileceği gibi, daha çok bir grup, bir sınıf ya da okulun tümüne yönelik olarak sunulabilir. Bilgi verme hizmetlerinde “grup rehberliği” en çok kullanılan, en etkili görülen yöntemdir. Grup Rehberliği, öğrencilerin kişisel, sosyal, eğitsel ve mesleki gelişim ve uyumuna yönelik olarak bilgi ve beceri kazanmalarını sağlamak üzere bir gruba yönelik olarak düzenlenmiş aktivitelerdir.

Sınıf içi tartışmaların etkili olabilmesi için, tartışmaları yöneten sınıf öğretmeni aşağıdaki noktaları dikkate almalıdır; • Sınıf öğretmeni, eğitsel, mesleki ya da kişisel ve sosyal alanda öğrencilere iletilmesi gereken bilgilerle ilgili herhangi bir problemi sınıfa getirmeli, bu konuda öğrencilerin düşünce ve duygularını açıklamalarına olanak sağlamalıdır. Böyle bir durumda sınıf küçük gruplara ayrılıp (5-7 kişilik) durumu her grubun kendi içinde tartışması ve sonra grup sözcülerinin grubun görüşünü açıklaması istenebilir. 108 Rehberlik • Her bireyin öznel dünyası, yaşantıları farklı olduğu için herhangi bir konudaki olgulara karşı tepkisi kendine özgü ve başkalarından farklı olabilir. Bu nedenle “her öğrencinin görüşüne saygı göstermek” ilkesi benimsenmelidir ve sınıf üyelerinin birbirlerine saygılı davranmaları için gerekli ortam yaratılmalıdır. • Bilginin sınıfta paylaşılması didaktik bir yöntemle ders anlatma şeklinde, soyut ve kuru bir biçimde olmamalıdır. Bilgi verirken öğrencilerin tartışmaya katılması sağlanmalı, kendi yaşantıları arasında ilişki kurmalarına ve birbirlerinin yaşantılarını paylaşmalarına fırsat verilmelidir. • Grupta birkaç öğrencinin tartışma zamanını tekellerine alıp diğerlerini kendi duyuş ve düşünüşlerini kabule zorlanmalarına engel olunmalıdır. • Grup tartışmalarına herkesin katılmasını sağlamaya çalışılmalıdır. Sınıfın bir köşesinde sessiz oturan ve görüşlerini söylemekten çekinen öğrencilere de konuşma olanağı sağlanmalıdır. • Sınıf öğretmeni, tartışmalarda mümkün olduğu kadar kendi görüş, duyuş ve değer yargılarını gruba aşılamaktan kaçınmalıdır. Ancak öğrenciler sorduğu takdirde konuyla ilgili görüşlerini samimi ve doğru olarak açıklamalıdır.

Öğrencinin kısa sürede tanıyıp uyum sağladığı bir eğitim ortamında daha başarılı olması beklenir. Öğrenmeye karşı güdülenmesi artar. Bazı sorunların çıkması engellenebilir. Bu bakımdan oryantasyon hizmetinin “Uyum sağlayıcı” işlevinin yanı sıra “koruyucu ve önleyici” bir işlevi de vardır. Oryantasyon hizmetlerinin kapsamına, derslerin amaçlarının, çalışma yöntemlerinin açıklanması ve “çalışma becerileri”nin kazandırılmasına yönelik uygulamalar da alınabilir. Ayrıca gençlerin sorunlarına yönelik konferanslar, söyleşiler düzenlenebilir. Önemli olan öğrencinin ihtiyaçlarına, okulun amaç ve koşullarına göre öğrenci gelişimine ve uyumuna hizmet edebilecek bir programın okulca hazırlanıp uygulanmasıdır.

Genel olarak aşağıdaki hizmetlere oryantasyon programı kapsamında yer verilebilir:
• Öğrencilere okulun çeşitli birim ve bölümlerinin fiziki alan olarak tanıtılması
• Okulun kuruluşu, tarihçesi, bölümleri, ders programları, mezunların gittiği
üst okul, iş alanları hakkında bilgi verilmesi
• Okulun işleyişi ve okulda uygulanan kurallar, yönetmeliklerin (sınıf geçme, disiplin yönetmeliği vb.) açıklanması
• Okuldaki öğretim, yönetim ve yardımcı personelin, görev ve sorumluluklarının tanıtılması
• Okuldaki eğitsel, mesleki, sosyal ve kültürel etkinlikler, kulüpler, öğrenci,
rehberlik servisi, vb. hakkında bilgi verilmesi
• Öğrencilere okulda ihtiyaçlarını nerelerden nasıl karşılayacakları hakkında
bilgi verilmesi, yararlanabilecekleri olanakların açıklanması (sağlık, beslenme, kredi vb. olanaklar)
• Velilerin okul personeli ve birbiriyle tanışması
• Okulun bulunduğu çevrenin sosyo kültürel nitelikleri hakkında bilgi verilmesi
• Çevrede öğrencilerin yararlanabileceği kurum ve kuruluşların tanıtılması
(postane, kütüphane, hastane, tiyatro vb. nerede ve nasıl yararlanılabilir)
• Etkin öğrenme yöntemleri, ders çalışma teknikleri hakkında bilgi ve beceri
kazandırılma
• Öğrencilerin birbirlerini ve üst sınıflardaki öğrencileri tanımalarını, kaynaşmalarını sağlayıcı sosyal etkinlikler ve eğlenceler düzenlenmesi

1. Duruma alıştırma programında şu ilkeler benimsenmelidir;
2. Duruma alıştırma programı bütün yeni öğrencilere ulaşabilmelidir. Çünkü;
her öğrencinin böyle bir yardıma ihtiyacı vardır.
3. Bu program okulun sürekli bir faaliyeti olmalıdır. Her yıl, öğretim yılı başında yoğunlaşan bir programın yanı sıra, öğrencilerin etkin çalışma yöntemlerini öğrenmeleri, eğitsel kol faaliyetlerine katılmaları, çevredeki tiyatro, opera, kültür merkezi vb. yerlerdeki gösteri ve faaliyetlere katılarak bu gibi yerleri öğrenmeleri gibi etkinliklerle öğretim yılı içinde de devam etmelidir.
4. Duruma alıştırma programı, bütün faaliyetleri ayrıntılarıyla hazırlanmış bir
program olmalıdır. Tüm rehberlik faaliyetlerinde olduğu gibi burada da
planlı etkinlikler esastır.
5. Bu program çeşitli faaliyetler içermelidir. Sadece bir açış konuşması ve okulun gezdirilmesi, oryantasyonu amacına ulaştırmaz. Amaçlara ulaşmayı sağlayacak farklı etkinliklere yer verilmelidir.
6. Tanıma, uyum sağlama ve öğrenmeyle ilgili, öğrencilerin gelişim dönemi
gereği, daha çok ortak ihtiyaç ve problemler bu etkinliklerde ağırlık merkezini oluşturmalıdır.
7. Bu programın uygulanmasında okuldaki tüm görevliler işbirliği içinde olmalıdır. Üst sınıftaki öğrencilerden yararlanılmalı, çevredeki kurum ve kuruluşlardan destek ve yardım alınmalıdır.
8. Oryantasyon programı velileri de kapsamalıdır. Çocuğun yaşamının önemli
bir kısmını geçireceği okul ortamını tanıması, okula karşı olumlu bir tavır alması, sonraki çalışmalarda işbirliğine uygun bir iletişim yaratılabilmesi açısından bu programa velilerin de katılması olumlu sonuçlar sağlar.
9. Oryantasyon programın sonucunda bir “değerlendirme” yapılması, programın hedeflere ulaşma derecesini, aksayan ve eksik yönlerini ortaya konulmasını, böylece sonraki yıllarda programın geliştirebilmesi açısından gereklidir.
10.Oryantasyon programının uygulanmasında rehberliğin genel felsefesi ve ilkeleri esas alınmalıdır.
11.Program içinde, özürlü ve özel gereksinimi olan öğrenciler saptanarak gerekli düzenlemeler yapılmalı ve programdan onların da en iyi derecede
yararlanmaları için çaba harcanmalı, ayrıca okula uyumları için önlemler
alınmalıdır.

Eğitsel bilgi verme hizmetleri aşağıdaki amaçları gerçekleştirmeye yöneliktir:
• Öğrencinin okula ve okulun bulunduğu çevreye uyum sağlaması.
• Etkin ders çalışma becerilerini kazanması.
• Eğitsel kararlar verme ve seçimler yapması.
• Başarıyı engelleyen etmenleri azaltma ya da ortadan kaldırması.
• Öğrencilerin ilgi, yetenek, eğilim ve özelliklerine uygun bir eğitsel ortam
yaratması.
• Okul yaşamıyla meslek yaşamı arasındaki ilişkiyi sağlaması.

Bu gelişim alanının kapsamı şunları içerir;

Bireyin çalışma kapasitesiyle çalışma performansı arasındaki farklar şöyle açıklanabilir:
• Zeka ve özel yetenekler %50-60
• Çalışma alışkanlıkları ve tutumlar %30-40
• fians ve çevre faktörleri %10-15
Bu dağılımda görüldüğü gibi 1. ve 3. gruptaki etkenleri düzenlemek büyük ölçüde bizim elimizde değildir ama 2. gruptaki etkin çalışma alışkanlıklarını ve tutumlarım kazanmak bizim elimizdedir.

Genel olarak öğrencilerin şu alanlarda kendilerini geliştirmeleri önerilir:
• Zamanın iyi planlanması
• Çalışma ortamının düzenlenmesi
• Çalışma sürelerinin ve aralıklarının planlanması
• Not tutma
• Aktif dinleme
• Hızlı ve etkili okuma
• Özet çıkarma
• Hafızayı (belleği) güçlendirme
• Güdülenme

Bir eğitim kurumunu tanımak için, şu sorulara yanıt olabilecek bilgilere gerek
duyulur;
• Eğitim Kurumunun Kimliği: Eğitim Kurumunun adı nedir, adresi nasıldır?
Resmi bir kurum mu, yoksa özel bir kurum mudur? Ülkenin başka yerlerinde aynı işlevi yerine getiren kurumlar var mıdır, bunlar nerelerdedir? Bu ve
benzeri kurumlar ne zaman kurulmuş ve nasıl bir gelişme göstermişlerdir?
• Eğitim Süresi ve Gerekli Giderler: Kurumda verilen eğitimin süresi kaç
yıldır? Kurum, yatılılık ya da burs olanağı sağlıyor mu? Okulu bırakma durumunda tazminat ödeme zorunluluğu var mı? Eğitim kurumu paralıysa, yıllık ücreti ve yıllık araç gereç masrafları yaklaşık ne kadardır?
• Öğrencide Aranan Özellikler: Eğitim kurumuna başvuran adaylarda hangi nitelikler aranmaktadır? Eğitim kurumuna kabul edilme koşulları nelerdir?
Okula giriş sınavı var mıdır? Varsa yaklaşık, ne zaman yapılmaktadır? Ne tip
sınav yapılmaktadır? Sınavda hangi özellikler ölçülmeye çalışılmaktadır? Sınavdan sonra görüşme (mülakat) yapılıyor mu? Yapılıyorsa, hangi özellikler
yoklanıyor? Son yıllarda okula kaç öğrenci başvurmuş ve bunlardan kaçı
alınmış bulunuyor?
• Yapılan Eğitimin Konuları: Okulda başlıca hangi konular okutulmaktadır? Pratik ve staj var mıdır; varsa süreleri ne kadardır?
• Kurumun Eğitim Olanakları: Eğitim kurumunda öğretmen ve ders araçları yeterli midir? Şu anda Kurumun kaç öğrencisi vardır? Bunların sınıflara
dağılım oranı nasıldır?
• Okulu Bitirenlerin Sayısı: İşe ya da Üst Okula Yönelenler: Kurumdan yılda yaklaşık olarak kaç kişi mezun olmaktadır? Okulu bitirenlerin iş bulma
ya da bir üst okula devam etme olanakları ne kadardır?
• Kurumun Geleceği: Kurumun geleceğine ilişkin neler söylenebilir? Gelişmekte olan ve gittikçe önem kazanan bir kurum mudur?

Öğrencilerin üst eğitim kurumları hakkında bilgi edinebilmeleri için, bu kurumlarla ilgili yazılı ve basılı materyalin toplanması toplanan bilgilerin düzenlenmesi ve öğrencilerle paylaşılması gerekir

Grup rehberliği, aynı zamanda problem önleyici olmak üzere de organize edilebilir. Öğrencilerin uygun planlar yapmaları ve yaşam kararları almalarına yardımcı olacak eğitsel, mesleki, kişisel ya da sosyal bilgiler sunmayı içerir.
Grup rehberliği, yapılacak çalışmanın özelliklerine göre küçük ya da büyük
gruplarda yapılmaktadır. Ancak küçük gruplarda yapılan çalışmalar, etkileşim ağı yoğunlaştığı için daha etkili olmaktadır. Grup rehberliğiyle ilgili çalışmalar incelendiğinde; grup rehberliğinin kısa süreli, bir oturumluk olabildiği gibi, uzun süreli ve birden fazla oturum olarak da yapıldığı görülmektedir. Grup rehberliği çalışmaları, bilgi vermenin daha yoğun olduğu durumlardaki gibi, konumun özelliğine ve öğretmenlerin yeterliliğine göre ve gerekli ilkelere uymak koşuluyla sınıf öğretmenleri tarafından da yürütülebilir. Ancak bu hizmetleri öğretimdeki “bilgi verme” etkinliklerinden ayıran nokta; hizmetin amacı ve ilkeleridir. Grup rehberliğiyle bilgi verme hizmetlerinin amacı; öğrencinin gelişim ve uyumu açısından gerekli bilgi ve beceri kazandırmaktır.

Grup rehberliğiyle dördüncü ünitede incelediğiniz “Grupla Psikolojik Danışma” arasında da bazı farklar vardır. Bu farklar şöyle vurgulanabilir:
• Grup danışmanlığı bireylerin belli bir sorununa ya da bir alanda davranış değişikliğine odaklanırken, grup rehberliği, daha çok eğitsel ve mesleki bilgi vermeyi amaçlar.
• Grup danışmanlığı, üyelerin daha yoğun duygu paylaşımında bulunabilecekleri daha yakın ilişkisel ortam gerektirirken, grup rehberliği sınıf ortamında uygulanabilir.
• Grup danışmanlığı tutum ve davranış değişikliği amacıyla daha yoğun ve
daha uzun süreci gerektirir, grup rehberliğiyse üyelerin bilişsel düzeyde konuyu anlamalarına yönelik daha kısa süreli olarak gerçekleştirilebilir.
• Grup danışmanlığı, psikolojik danışma ilke ve tekniklerini bilen, terapötik
birikimi kullanmada yeterli bir psikolojik danışman (profesyonel uzman) tarafından gerçekleştirilir. Grup rehberliğindeyse okul danışmanı, bir eğitici öğretmen gibi, belirlenen konuda, belirli aktivitelerle öğrencilere bilgi verme ve yeterlik kazandırmayı amaçlar.