REHBERLİK

Okullarda bilişsel yetenekleri geliştirmeye yönelik olarak hazırlanan öğretim etkinlikleri yapılandırılmıştır. Öğrencilerin seçme şansı (seçmeli dersler dışında) hemen hemen yoktur, bilgi ölçülerek, değerlendirme yapılarak, hedeflere ne kadar ulaşıldığı belirlenir. Bu değerlendirmeye göre öğrenciler, değişen oranlarda başarılı ya da başarısız olurlar. Öğretme etkinliklerinin işlevsel hale dönüştürülmesi, dolayısıyla eğitimin amacını gerçekleştirmesi için, öğrencilerin bireysel farklılıkları ve bireysel gereksinimleri dikkate alınmak durumundadır. Bu işlev, eğitimde “öğrenci kişilik hizmetleri” olarak bilinen hizmetleri gündeme getirmektedir. Öğrenci kişilik hizmetleri, ilk ve orta öğretim kurumlarında öğretim hedeflerine ulaşmada öğrencilerin bireysel farklarını dikkate alarak, gereksinimlerini karşılamaya yönelik hizmetlerin tümüdür. Öğrenci kişilik hizmetlerine okullarda organize edilen burslar, kurslar, yarı zamanlı iş olanakları örnek verilebilir. Okullardaki derslere ek olarak sunulan öğrenci kişilik hizmetleri, çocukları ilerideki toplumsal rol ve görevlerine hazırlamaktadır.

Kişilerin aldıkları sosyal desteğin bir parçasını da psikolojik yardım etkinlikleri oluşturur. Bu desteklerin kaynakları; aile, arkadaşlar, komşular ve akrabalar gibi yardım etme konusunda özel eğitim almış olmayan kişiler olabileceği gibi, psikolojik danışman, psikolog ve psikiyatrist gibi profesyonel kişiler olabilir. Sözü edilen (profesyonel olmayan) ilk gruptaki destek kaynakları, psikolojik yardım konusunda bir eğitim almamış olmalarına karşın, çok işlevsel olabilmektedirler. Yaşadıkları zorlukları bir başkasıyla paylaşmaya gereksinim duyan bireyler, bu kaynaklardan yararlanarak yaşadıkları gerilimi azaltabilir, hatta aradıkları çözümlere ulaşabilirler. Örneğin; eşiyle sorunları olan bir ev hanımı, “bir kahve içimlik” sohbetle, güvendiği bir komşusuyla yaptığı sohbet sonrası, oldukça rahatlamış olarak evine dönebilir. Nitekim günlük yaşamda bazı kişilerden bahsederken, “onunla sohbet insana terapi gibi gelir” türünden betimlemelere rastlarız. Ancak gelişmiş becerilere sahip olsalar da, ustaca ilişkiler kursalar da onlarla konuşmak, terapi gibi gelse de kurulan ilişki, profesyonel bir nitelik taşımadığı için, bu iletişime “psikolojik danışma ya da psikoterapi” denilemez. Yaşamımızda çok önemli bir yeri olan bu “özel hizmete” ancak, profesyonel olmayan psikolojik destek ya da yardım diyebiliriz.

Psikolojik danışma, bireyin iç dünyasına odaklanan, bireyin hem iç dünyası, hem de içinde yaşadığı çevreyle ilişkileri konusunda farkındalığının arttırılmasının amaçlandığı bir yardım biçimi ve sürecidir. Psikolojik danışma yardımı alan kişi, kendisine ve içinde bulunduğu dünyaya o güne değin olduğundan farklı bir açıdan bakma şansı elde ederek, gözden kaçırdığı öğeleri fark etme, gizil güçlerini keşfetme ve kendini geliştirme fırsatını elde eder. Psikolojik danışma süreci, danışanların ve danışmanların katıldığı, bir anlamda “psikolojik keşif süreci”dir. Danışanlar, doğada yürüyüşe katılan kişiler gibi bu keşfe çıkarak; manzaranın daha önce görmedikleri bölümlerini fark etmek, tanımak, güzelliklerinin tadını çıkarmak, devamlılığını koruma yollarını araştırmak, kusurlarını ya da eksikliklerini kabul etmek ya da değiştirme yollarını aramak, bunları denemeye girişmek gibi eylemlere girişirler.

Psikolojik danışmada amaca ulaşma derecesi, diğer bir deyişle danışmadan en üst düzeyde yararlanma; danışmanın yetkinliğine, danışan danışman ilişkisine ve en çok da danışana bağlıdır. Özetle psikolojik danışma; • telkinde bulunma işlemi değildir. • ruhsal anlamda “sağlıklı” insanları kapsar. • hizmet verebilmek için, en az lisans düzeyinde eğitim almış olmayı gerektiren bir hizmet alanıdır. • kişinin o güne değin farkında olmadığı, henüz kullanmadığı özgücünün keşfedilmesi ve eyleme dönüştürülmesine dayanan bir yardım türüdür. • danışanlarla kurulan profesyonel ilişki ortamında sunulur. • sorunların, danışmanın çözümüyle değil, danışanın sorun çözme becerilerinin geliştirilmesiyle giderildiği, bir yardım biçimidir.

Rehberliğin işlevleri ve hedef kitlesiyle ilgili bilgiler özetlenecek olursa rehberlik; • Ruh sağlığı bozuk olan öğrenciyi iyileştirme süreci değildir. • Öğrencilere gereksinim duyduğu bilgileri sağlayarak, ruh sağlıklarını koruyucu işlev üstlenir. • Uygulamalarını yapmak için, psikolojik danışmada olduğu kadar özel bir eğitim almanın gerekmediği bir hizmettir. • En kısa sürede, en çok kişiye ulaşılabilmesi nedeniyle eğitim ortamlarında, çoğunlukla büyük gruplara yönelik olarak gerçekleştirilir. • Kişinin kendisi için en doğru kararı alabileceği ve uygulayabileceği inancına dayalı bir yardım türüdür. • Bir uzmanın, diğerlerine bilgi aktarması biçimindeki tek yönlü bilgi akışından çok, uzmanla öğrenciler ve öğrencilerarası etkileşimi gerektiren etkinlikleri içerir. • Öğrencilere bilgi aktarımından daha çok, bilgiye nasıl ulaşabileceklerini öğrenmelerine ortam yaratılmasıdır.

İçtenlik; danışmanın danışanına karşı içten davranmasını içerir; danışmanın “özü sözü bir” olmasıdır. Bu terim; sözlerle duygu ve düşüncelerin tutarlı olmasıdır. Danışma sürecinde her zaman beklenen, arzulanan, hedeflenenler gerçekleşmez. Zaman zaman oluşan aksaklıklar karşısında danışmanlar da hayal kırıklığı, kırgınlık, çaresizlik duyguları yaşayabilirler. İçtenlik, psikolojik danışmanların, mesleki kimlikleri içinde birer insan oldukları gerçeğini dikkate alan bir ilkedir. Örneğin; bir psikolojik danışman, öfkesini kontrol etme amacıyla psikolojik danışma yardımı almakta olan bir baba ile beşinci oturumlarında, danışanın bir önceki hafta aksi yönde kararları olmasına rağmen, okulöncesi çağdaki çocuğunu yine dövmüş olduğunu öğrenir. Yaşadığı duygu, hayal kırıklığıdır. Bu duygusunu yok saymaya çalışarak, nazik, ilgili ve nötr bir durumda süreci sürdürmeye çalışması bir anlamda içtenlik ilkesiyle çelişir. Bu duygusunu uygun sözcüklerle danışanına aktarması yani söylemiyle duyguları arasında tutarlılık olması içten olduğunu yansıtmaktadır. Ancak bu, danışmana danışanını suçlama, yargılama, kınama hakkını vermek de değildir. Danışman, danışma ortamında yaşadığı duyguyu, teknik becerilerini de kullanarak danışana ileterek, onun gelişimine katkıda bulunur.

Psikolojik yardım almayı engelleyen etmenlerin en önemlilerinden biri, kişilerin yardım alırlarsa çevreleri tarafından, “hasta olarak etiketlenecekleri” korkusudur. Özellikle yardım almayla ilgili olumsuz tutumları olan kişiler, yardım alanlar hakkında böylesi bir yorum yapmaya, daha yatkın olmaktadırlar. Oysa psikolojik yardım alanlarından biri olarak ele aldığımız rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde, yardım talep edenlerin “hasta” olarak etiketlenmeleri söz konusu değildir. Aksine, bu alanda yardım verilen kişilerin ruh sağlıklarının yerinde olması, diğer bir deyişle, “hasta” olmamaları ilkesi geçerlidir. Bu hizmetlerden etkin yararlanma kişilerin sağlıklılık durumlarının devam etmesine ortam yaratan önleyici sağlık hizmetlerini içermektedir. Okullarda yürütülen psikolojik danışma hizmetlerinin tanıtımında, sorunları giderme işleri yerine, geliştirici, destekleyici işlevinin vurgulanması, bu engeli yenmeyi kolaylaştıracaktır.

Psikolojik danışma uygulamalarını zorlaştıran etmenler; meslekle ilgili etmenler, yardım alacaklarla ilgili etmenler, örgütle ilgili etmenler gibi alt başlıklarda irdelenebilir.Psikolojik danışma ve rehberlikle ilgili programlardan mezun olanlar, gerek kuramsal bilgi, gerekse alanda uygulama becerisi açısından önemli nitelik farklılıkları taşımaktadırlar. Bu nitelik farkı da alanda yürütülen çalışmalara yansımaktadır.Ülke çapında üniversitelerde, lisans ve lisansüstü düzeyde verilen eğitimin niteliğinin yükseltilmesi, ortak ölçütler kullanılarak paralel ders programlarının geliştirilmesiyle bu sorun çözümlenebilecektir.

Terapötik Ortam, kişilerin kendilerini tehdit altında hissetmeden, içtenlikle ifade edebildikleri, destekleyici, rahatlatıcı ve geliştirici bir atmosferdir. Terapötik iletişim, kişilerin kendilerini tehdit altında hissetmeden, içtenlikle ifade edebildikleri, destekleyici, rahatlatıcı ve geliştirici bir iletişim biçimidir. Terapötik ortam; kişilerin kendilerine ve soruna farklı açılardan bakmalarına, daha önce fark etmedikleri noktaları keşfetmelerine, hatta sorunların çıkış noktalarını bulmalarına fırsat yaratır.