REHBERLİK

Gelişim sürecinde, bireyler birbirlerinden farklı özelliklere sahip olabilmektedirler. Yani, hiç bir birey bir diğerine tıpa tıp benzememektedir. Her birey kendine özgüdür. Bu durumun temelini doğuştan getirilen kalıtımsal özelliklerle içinde yaşanılan çevresel faktörler ve her ikisinin etkileşimleri oluşturmaktadır.

Kalıtım; bireyin soy anne babayı, anne baba soyu kapsar, ikisinden biri kullanılmalı anne, babasından genetik yolla getirdiği özelliklerin bütünüdür. Bir bebek, küçük bir insan yavrusu olmakla birlikte, saç, göz, ten rengi ve kan grubu gibi özellikleri açısından ırkına, anne babasına ve akrabalarına benzeyen özelliklerle donanmış olarak dünyaya gelmektedirler. Bireyin saç tipinde anne ve babanın genlerinin baskın ve çekinik olması belirleyici olacaktır.

doğum sonrasından itibaren yaşamın sonuna kadar bireyler, çevreleri tarafından etkilenirler, biçimlendirilirler. Doğum sonrasında, bireyin içinde bulunduğu fiziksel koşullar ve durumlar (beslenme ve barınma biçimi, hastalıklar, gelir düzeyi, geçirilen kazalar gibi) ile sosyal faktörler (aile, akranlar, okul, iletişim araçları, kültür, inançlar, değerler, iş yaşamı gibi) bireylerin gelişimini etkileyen çevresel belirleyicilerdir.

Bireylerin gelişiminde kalıtım ve çevre sürekli etkileşim halinde olup, bazı özelliklerin ortaya çıkmasında kalıtımın (göz rengi, kan grubu, ten rengi gibi) bazılarındaysa çevrenin (yakın arkadaşlık ilişkileri kurma, güvenilir olma, demokratik anlayışa sahip olma, kitap okuma alışkanlığı sergileme gibi) daha etkin bir rol oynadığı kabul edilmektedir.

Bireyi tanıma çalışmalarının temel amacı, bireyi kendine tanıtmaktır. Ancak, bu yolla bireyler, doğuştan getirdikleri özelliklerini ortaya çıkarabilmek için, içinde bulundukları ortamları gerçekçi olarak değerlendirebilir, kendileri için en uygun seçimleri yapabilir, kararları verebilir ve kendilerini gerçekleştirebilirler. Bireyi tanımanın temel amacı, bireyin kendisini tanımasını sağlamaktır.

Okullarda, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkili bir şekilde verilebilmesi için, öğrencilerin birçok özelliğinin tanınmasına ihtiyaç vardır. Bu kapsamda, öğrenci hakkında bilgi toplanacak yönler genel olarak, şu şekilde gruplandırılabilir:

Son yıllarda yapılan araştırmalar bireylerin zihinsel özelliklerinin çok boyutlu olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, Gardner yedi zeka alanı belirtmektedir. Bunlar; sözel dilbilimsel zeka, mantıksal matematiksel zeka, müziksel zeka, uzaysal görsel zeka, bedensel duyusal zeka, içsel zeka ve kişilerarası zeka’dır. Dolayısıyla, bireyler çok farklı zihinsel özelliklere sahip olabilmektedirler.

Bireyi tanıma sürecinde etkili hizmetlerin sunulmasında göz önüne alınması gereken bazı temel ilkeler ifade edilmektedir. Bu ilkeler şu şekilde özetlenebilir:

Öğrencilerin ilgi alanları, Kuzgun(2000) tarafından sınıflandırılmıştır. Bu ilgi alanları temel bilim, sosyal bilim, canlı varlık, mekanik, ikna, ticaret, iş ayrıntıları, edebiyat, güzel sanatlar, müzik ve sosyal yardımdır. Öğrencilerin bu ilgi alanlarına ilişkin bilgileri, ilgi envanterleri uygulamak yoluyla ve onların okulda hangi eğitsel kollara üye oldukları, hangi etkinlikleri yapmaktan hoşlandıkları, serbest zamanlarında neler yaptıklarının gözlenmesi yoluyla elde edilebilmektedir.

Günümüzde psikolojik danışma ve rehberlik alanında birçok bireyi tanıma tekniği kullanılmaktadır. Bireyi tanıma teknikleri genel olarak testler ve test dışı teknikler biçiminde iki temel başlık altında sınıflandırılmaktadır. Testler ise maksimum yeterlilik testleri ve tipik davranış testleri olarak ikiye ayrılır.

Tipik Davranış Testleri: