REHBERLİK

Çağdaş eğitim sistemlerinde öğrenci kişilik hizmetlerini zorunlu kılan bazı durumlardan söz edilebilir. Bunlardan bazısı “giriş” ve “eğitimin amaçları ve işlevleri” kısımlarında belirtilmiştir. Burada tekrar belirtilecek olursak, eğitim sistemlerinde ÖKH’ni zorunlu kılan durumlar şöyle özetlenebilir: 1. Hızlı değişme ve gelişmelere koşut olarak dünya küreselleşmiş ve karmaşık bir hal almıştır. Bu değişmeler insanlara sunduğu nimeti gölgeleyecek kadar çok ve karmaşık sorunları da beraberinde getirmiştir. 2. Bu değişme ve gelişmeler her toplumun kurum ve kuruluşlarında köklü anlayış değişikliklerine neden olmuş; kişisel ve sosyal düzeyde değerlerde ciddi ve hızlı değişmeler yaşanmıştır. 3. Bireyin iyilik halini (ruhsal, bedensel ve sosyal sağlık) koruyabilmesi, gelir dağılımındaki adaletsizlik, eğitim, sağlık, beslenme konularının toplumsal boyutta sorun olmaya devam etmesi, toplumlarda şiddetin yaygınlaşması, barışın tehdit altına girmesi gibi konular geleneksel eğitim sistemlerinin sorgulanmasına neden olmuştur. 4. Eğitim, tüm toplum katmanları için temel bir hak olarak kabul edilmiş, eğitimde fırsat eşitliği benimsenmiş, bireysel farkların ve bireyin bütün yönleriyle gelişmesinin önemi anlaşılmış, toplum yaşamında ve özellikle eğitimde bireyi merkeze koyan anlayışlar gelişmeye başlamıştır. Bununla birlikte okul güvenliği, kötü madde kullanımı, uyum ve davranış problemleri, okula uyum ve devam, başarısızlık, özellikle kız çocukların okullaşması ve eğitim sistemi içinde tutulması konularında ciddi sorunlar ortaya çıkmıştır. Değiş- me ve gelişmelerle birlikte ortaya çıkan bu sorunlar eğitim sistemlerinde okul ve öğretmenin rol ve işlevlerinde değişmeleri beraberinde getirmiştir. 5. Değişen ve karmaşıklaşan süreçte nitelikli insan gücüne olan gereksinim artmış, eğitimde bireyin sahip olduğu niteliklerin bilinmesi ve bireyin niteliklerine uygun bir alan ve meslek seçmesinin önemi anlaşılmış; yeni meslekler ve buna bağlı olarak yeni yüksek öğretim programları, yeni okul türleri ortaya çıkmış, alternatif seçenekler arasından bireyin kendine en uygun kararı vermesi zorlaşmıştır. 6. Aile yapısında ve işlevlerinde değişmeler olmuş, kentleşmeye koşut olarak geleneksel aile yapısının yerini çekirdek aile almış, iş yaşamına giren kadın oranı daha da artmış, anne babaların ortalama eğitim düzeyi yükselmiş, aileler çocuklarını daha iyi yetiştirme arayışı içine girmiş; buna karşın, aile içi şiddet artmış, özellikle, bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler nedeniyle çocuğu etkileyen çok sayıda etmen ortaya çıkmış, anne babalar çocuklarının yetiştirilmesi ve eğitiminde öğretmenlerin yanı sıra başka uzmanlara da ihtiyaç duymaya başlamışlardır.

Çağdaş örgün eğitimde üç temel hizmet alanı bulunmaktadır: 1. Öğretim: Öğrenciye bilgi ve beceri kazandırmak ve öğrencinin zihinsel güçlerini geliştirme etkinliklerinin tümünü kapsamaktadır. 2. Yönetim ve denetim: Eğitim ve öğretim etkinlikleriyle öğrenci kişilik hizmetlerinin gereği gibi sunulabilmesi için gerekli personel, araç gereç ve ortamı sağlama; programlar çerçevesinde sunulan hizmetin denetimini yapmakla yükümlü olan örgütü kapsamaktadır. 3. Öğrenci kişilik hizmetleri: Öğrencilerin, öğretim etkinliklerinden en etkili biçimde yararlanabilmeleri ve kendilerini tüm yönleriyle geliştirmeleri için, uygun ortam sağlamaya yönelik hizmetlerin tümünü kapsamaktadır.

Öğrenci kişilik hizmetleri (ÖKH), okula yeni gelen öğrencilerin, okula kayıt kabul işlemleriyle devam ve disiplin işlerinden psikolojik danışma hizmetlerine kadar, geniş bir hizmet grubunu kapsar. Ancak, öğrencilerin okula kayıt kabul işlemleriyle, devam ve disiplin işleri, okul yönetiminin yapmak zorunda olduğu olağan işlerdendir. ÖKH kapsamında öğrencilere sunulacak diğer hizmetleri beş başlık altında toplamak mümkündür. Bu hizmetlerden Sağlık Hizmetleri, öğrencilerin sağlıklarını korumaya yönelik her türlü hizmeti kapsar. Bu amaçla öğrencilere sağlık eğitimi verilebilir. Bu eğitimde sağlık uzmanlarından yararlanılır. Tüm öğrencileri kapsayan sağlık taramaları yapılarak sağlık sorunu olan öğrencilerin kontrolleri yapılır. Aileyle işbirliği içinde öğrencinin tedavisi sağlanır.

Öğrenci kişilik hizmetleri (ÖKH), okula yeni gelen öğrencilerin, okula kayıt kabul işlemleriyle devam ve disiplin işlerinden psikolojik danışma hizmetlerine kadar, geniş bir hizmet grubunu kapsar. Ancak, öğrencilerin okula kayıt kabul işlemleriyle, devam ve disiplin işleri, okul yönetiminin yapmak zorunda olduğu olağan işlerdendir. ÖKH kapsamında öğrencilere sunulacak diğer hizmetleri beş başlık altında toplamak mümkündür. Bu hizmetlerden Sosyal yardım hizmetleri, öğrencilere burs ve kredi olanakları sağlayarak parasal yardımda bulunmak, gereksinim duyan öğrencileri yurt ya da pansiyonlara yerleştirmek, kantin ve yemekhaneler aracılığıyla beslenme olanakları sunmak, okula rahat geliş ve dönüşlerini kolaylaştırmaya yönelik ulaşım hizmetleriyle gereksinim duyan öğrencilere iş bulmak gibi çeşitli hizmetleri kapsamaktadır.

Birey tanıma kavramı, bireyin kendisini yine kendisinin tanıması; ayrıca bireyi bir başkasının tanıması olmak üzere iki boyutu vurgulamaktadır. Dünyanın en zor işi birey tanımaktır. Zor olduğu kadar da önemlidir. Rehberlik hizmetleri kapsamında öğrenciyi tanımanın amacı bireyler arasındaki farkları ortadan kaldırmak değil; öğrencinin kendisini tanımasına yardım etmek, öğrenciler arasındaki farkları ortaya çıkarmak ve böylece her öğrencinin sahip olduğu nitelikleriyle bütün halinde gelişmesine, karşılaştığı problemlerin çözümünde ona sistematik olarak yardım edebilmek, geleceğe yönelik gerçekçi kararlar vermesine ve kendini gerçekleştirmesine katkıda bulunabilmektir. Öğrencilerin, kendi niteliklerine uygun bir meslek edinmelerinin yanı sıra, kişisel gelişimleri, mutlu olmaları, bir bütün olarak kapasiteleri ölçüsünde gelişmeleri ve kendini gerçekleştirmeleri temel hedeftir.

Oryantaston hizmetleri; eğitim kurumlarında, okula yeni gelen öğrencileri, katıldıkları yeni ortama alıştırmak, okulun kuralları, işleyişi, olanakları hakkında bilgi vermek ve böylece okula uyumlarını kolaylaştırmak amacıyla yapı- lan çalışmaları kapsar. Ayrıca, oryantasyon hizmetleri çalışan yetişkinlere yönelik olarak da sunulabilir. Örneğin; işe yeni giren bir kişinin iş ortamına, arkadaşlarına alışabilmesi için iş yerinin koşullarıyla sunduğu olanaklar hakkında bilgi verilebilir.

Müşavirlik hizmetlerinin amacı, okuldaki yönetici ve öğretmenlerin, daha yeterli ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmalarını, okulun tüm olanaklarını bu anlayışa uygun olarak kullanmalarını sağlamaktır. Müşavirlik hizmetleri, doğrudan öğrencilere dönük olmayan, ancak, okul yönetici ve öğretmenlerini, rehberlik hizmetleri konusunda bilgilendirip yönlendirerek, rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırmaya yardım eden bir hizmettir.

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında okullarda yapılabilecek araştırma, inceleme ve değerlendirme konuları şöyle sıralanabilir: 1. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında öğrencilerin mesleki ilgi, yetenek ve kişilik özellikleri, benlik algısı, temel gereksinimleri, uyum sorunları, problemleriyle sosyal ilişkileri ve sosyal destek sistemlerinin incelenmesi. 2. Öğrencilerin öğrenim başarılarıyla yeteneklerinin karşılaştırılması, başarıyı etkileyen etmenlerin belirlenmesi ve öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin saptanması. 3. Okulun özelliklerinin, sahip olduğu koşul ve olanakların incelenmesi 4. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında kullanılacak çeşitli test ve test dışı ölçme araçlarının geliştirilmesi ve bu araçların geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılması. 5. Okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında okul ve sınıf düzeyin yapılan çalışmaların ve sunulan hizmetlerin değerlendirilmesi; sunulan hizmetlerdeki yetersizliklerin kaynaklarının belirlenmesi. 6. Okul psikolojik danışma ve rehberlik servisiyle öğrenciler, öğretmenler ve okul yöneticileri arasındaki ilişkinin niteliğinin incelenmesi; öğrenciler, öğretmenler ve okul yöneticileriyle velilerin sahip oldukları rehberlik anlayışının, ayrıca, psikolojik danışma ve rehberlik servisinden beklentilerinin belirlenmesi. 7. Öğrencilerin seçebilecekleri program, okul ve mesleklerin incelenmesi; kaybolan, gelişen ve yeni ortaya çıkan mesleklerle mesleklere göre yurt içi ve yurt dışı istihdam olanak ve koşullarının araştırılması. 8. Psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki bilimsel gelişmelerin yapılan araştırmaların izlenmesi ve incelenmesi.

Kendini gerçekleştirmekte olan birey; 1. Daha yeterli bir kişiliğe sahiptir, daha verimlidir. 2. Kendisini tanır, kim olduğunu gerçekçi bir gözle değerlendirir, kim olabileceği hakkında tutarlı bir görüşe sahiptir. 3. Kendisinin olduğu kadar, başka insanları ve doğayı da değerli kabul eder, saygı duyar. Hem kendisi, hem başkaları hakkında olumlu düşüncelere sahiptir. 4. Demokratik karakter yapısına sahiptir. Evrensel insan değerlerine saygı duyar ve bu değerleri geliştirmeye çalışır. 5. Zamanı verimli bir şekilde değerlendirir, 6. Geçmişten çok geleceğe dönüktür. 7. Yaratıcı ve üreticidir. 8. Tam kapasiteyle fonksiyonda bulunur. 9. içinden geldiği gibi davranır, 10.Duygularını açığa vurmaktan kaçınmaz. 11. Espiritüeldir. 12. Açık fikirlidir, 13. Değişmelere ve yeni yaşantılara açıktır. 14. Kültürlenmeye karşı direniş içindedir.