ÇAĞDAŞ EĞİTİMDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK

Küreselleşmenin de etkisiyle bugün dünyada
uzaktan eğitim kavramı önemini artırmakta ve okullarda
dersler teknolojik sınıflarda gerçekleştirilmektedir.
İnternet sayesinde öğrenciler bilgiye çok hızlı ve sorunsuz
şekilde ulaşabilmektedir. Tüm bu değişimler öğretmenin
görev ve rollerini de değiştirirken okulların
sorumluluklarını da öğrencilerin bedensel, sosyal ve ruh
sağlığını koruma, kişisel, sosyal ve akademik başarısını
destekleme gibi alanlara genişletmiştir. Bu değişimlerle
birlikte geleneksel eğitimin yerini öğrenci merkezli eğitim
almıştır.

Geleneksel eğitimin yerini öğrenci merkezli
eğitim almıştır. Bu anlayışta öğrenci öğrenme sürecinde
daha aktiftir ancak bununla sınırlı olarak anlaşılmamalıdır.
Öğrenci merkezli eğitim öğrencilerin ilgi, yetenek, kişilik
özellikleri, ihtiyaçları, gelişim sorunları vb. dikkate
alınarak içeriğin düzenlenmesini de içerir. Bu nedenle
öğrenciyi merkeze olan çağdaş eğitim sistemleri okullarda
psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleriyle diğer
öğrenci kişilik hizmetlerine (ÖKH) önem vermektedir.

Çağdaş eğitimin en genel amaçlarından biri
öğrencinin tüm yönleriyle gelişmesi ve kendini
gerçekleştirmesine yardım etmektir ve bu amaç
rehberliğin de en genel amacıdır.

Çağdaş eğitimden beklenen işlev, öğrencilerin
bedensel, zihinsel, sosyal ve psikolojik yönden bir bütün
olarak gelişmelerine ve topluma etkin uyum sağlayacak
mutlu ve üretken bireyler olarak yetişmelerine yardım
etmektir.

• Küreselleşmenin getirdiği değişimler ve
beraberindeki karmaşık sorunlar;
• Kişisel ve sosyal düzeyde değerlerde yaşanan hızlı
değişim; bireyin iyilik halini koruyabilmesi ve gelir
dengesizliği konular nedeniyle geleneksel eğitim
sisteminin sorgulanması;
• Okul ve öğretmen rollerindeki değişim; bireyin
niteliklerine göre okul seçmenin zorlaşmış olması;
aile yapısı ve işlevlerindeki değişmeler.

Çağdaş eğitim sistemlerinde üç temel hizmet alanı
vardır: öğretim, yönetim ve denetim, öğrenci kişilik
hizmetleri (ÖKH).

Öğretim alanı, öğrenciye bilgi ve beceri
kazandırmak ve öğrencinin zihinsel güçlerini geliştirme
etkinliklerinin tümünü kapsamaktadır.

Yönetim ve denetim alanı, hizmetler için gerekli
personel, araç-gereç ve ortamı sağlama, ve hizmetin
denetimi yapmayla yükümlü olan örgütü kapsar.

ÖKH öğrencinin öğretimden en etkin şekilde
yararlanabilmesi ve kendini tüm yönleriyle geliştirmesi
için, ortama uyum sağlamaya yönelik hizmetlerin tümünü
kapsar.

ÖKH, okula yeni gelen öğrencilerin, okula kayıt
kabul işlemleriyle devam ve disiplin işlerinden psikolojik
danışma hizmetlerine kadar, geniş bir hizmet grubunu
kapsar.

ÖKH kapsamında öğrencilerin okula kayıt kabul
işlemleriyle devam ve disiplin işleri ile psikolojik danışma
hizmetleri dışında sağlık hizmetleri, sosyal yardım
hizmetleri, sosyal ve kültürel hizmetler, özel yetiştirme
hizmetleri ve rehberlik hizmetlerini içermektedir.

Bu kapsamdaki sağlık hizmetleri, öğrencilerin
sağlıklarını korumaya yönelik hizmetlerdir. Örneğin,
sağlık taramaları, öğrencilerin kontrolleri ve tedavisi.

Sosyal yardım hizmetleri: Burs, kredi, yurt,
ulaşım gibi olanakları gereksinim duyan öğrencilere
sunmak.

Sosyal ve kültürel hizmetler: Öğrencilere boş
zamanlarını en verimli şekilde değerlendirebilecekleri
olanaklar sunmak.

Özel yetiştirme hizmetleri: İhtiyacı olan
öğrencilere kişiye özel çalışmalar yapmak ve kurs
olanakları sunmak.

• Rehberlik bireye yardım etme işidir, psikolojik bir
ilişki içinde sunulabilir, hem yardım alan hem de
veren önemlidir, gönüllülük esastır.
• Rehberlik yardımı bireye dönüktür, işe yaramayan
birey yoktur, bireyin kapasitesine güvenilir.
• Rehberlik hizmetleri sistemli olarak ve profesyonel
düzeyde sunulabilir, bilimseldir, alanda yetişmiş
kişiler tarafından sunulduğunda etkili olabilir.
• Rehberlik, bir süreçtir.
• Rehberliğin esası, bireyin kendini
gerçekleştirmesine yardım etmektir.

Psikolojik danışma ve rehberliğin amacı, yukarıda
belirtilen nitelikler bakımından, bireyin gelişmesini
desteklemek ve böylece bireyin kendini en üst düzeyde
gerçekleştirmesine yardım etmektir.

Rehberlikle ilgili vurgulanması gereken bir nokta
da rehberlikle ilgili kimselerde ve rehberlik yardımı alan
bazı öğrencilerde rehberlikle ilgili bazı yanlış anlayışlar ve
bunun sonucunda gerçekçi olmayan beklentiler olduğudur.
Örneğin, rehberlik yardımının tek yönlü olduğu ve
psikolojik danışmanın yardım almaya gelen kişiye verdiği
yardım olduğu sanılabilir. Tersine bu tek yönlü değildir,
karşılıklı saygı ve güvene dayalı, karşılıklı bir iletişim
sürecidir.

• Psikolojik danışma
• Bireyi tanıma
• Bilgi toplama ve yayma
• Yönlendirme ve yerleştirme
• Oryantasyon
• Müşavirlik
• Araştırma ve değerlendirme
• İzleme
• Çevre ve veli ile ilişkiler

Bireyin, karar verme, problem çözme
gereksinimini karşılayarak gelişim ve uyumunu
sürdürmesiyle kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmak
için, bireyle yüz yüze kurulan psikolojik yardım ilişkisidir.

Öğrencinin kendisini tanımasına yardım etmek,
öğrenciler arasındaki farkları ortaya çıkarmak ve böylece
her öğrencinin sahip olduğu nitelikleriyle bütün halinde
gelişmesine, karşılaştığı problemlerin çözümünde ona
sistematik olarak yardım edebilmek, geleceğe yönelik
gerçekçi kararlar vermesine ve kendini gerçekleştirmesine
katkıda bulunabilmeyi amaçlar.

Öğrenciler, gelişimleri ve kendini gerçekleştirmeleri için çevre koşulları ve olanaklar
hakkında ve de ulaşamadıkları bilgilerle ilgili
bilgilendirilirler.

Yönlendirme, temelde öğrencinin eğitim süreci
içinde bireysel ve toplumsal ihtiyaçlar çerçevesinde
yönelmesine yardımcı olmak, kendisini bütünlüğü içinde
tanımasına, meslek gelişimine ilişkin davranışları
kazanmasına, kararlar vermesine ve geleceğini
planlamasına yönelik bilimsel hizmetleri, süreklilik içinde
öğrenciye vermek için, düzenlenen etkinliklerin tümüdür.
Yerleştirme hizmetleri ise ilgileri, yetenekleri, kişilik
özellikleri, başarı düzeyleri ve gereksinimleri
doğrultusunda, öğrencileri okul içi programlara, üst
okullara ve mesleklere yönlendirilen öğrencilerin buralara
yerleştirilmeleri için gerekli olan yardım çalışmalarını
kapsar.

Oryantasyon hizmetleri öğrencilerin en kısa
sürede okulu tanımalarını, okul ortamına uyum
sağlamalarını, okulun olanaklarından yararlanmalarını
amaçlamaktadır.

Doğrudan öğrencilere dönük değildir; yönetici ve
öğretmenleri rehberlik hizmetleri konusunda bilgilendirip
yönlendirerek rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırmaya
yardım eder.

Okullarda uygulanan psikolojik danışma ve
rehberlik programlarının geliştirilip yenilenmesini
amaçlar.

Okul içi programlara, eğitsel kol ve sosyal
etkinliklere, başka bir okula, geçici işlere; okulu
bitirdikten sonra sürekli bir işe ya da mesleğe yerleştirilen
öğrencilerle okulda psikolojik danışma ve rehberlik
hizmeti alan öğrencilerin, uyum ve gelişim durumları
hakkında sürekli bilgi edinme amacıyla yapılan faaliyetleri
kapsar.

Okul psikolojik danışma ve rehberlik
hizmetlerinin etkililiğini artırmak için çevre ve veliyle
sağlıklı ilişkiler kurulması zorunludur.

• Daha yeterli bir kişiliğe sahiptir, daha verimlidir.
• Kendisini tanır, kim olduğunu gerçekçi bir gözle
değerlendirir, kim olabileceği hakkında tutarlı bir
görüşe sahiptir.
• Kendisinin olduğu kadar, başka insanları ve
doğayı da değerli kabul eder, saygı duyar. Hem
kendisi, hem başkaları hakkında olumlu
düşüncelere sahiptir.
• Demokratik karakter yapısına sahiptir. Evrensel
insan değerlerine saygı duyar ve bu değerleri
geliştirmeye çalışır.
• Zamanı verimli bir şekilde değerlendirir.
• Yaratıcı ve üreticidir.
• Tam kapasiteyle fonksiyonda bulunur.
• İçinden geldiği gibi davranır.
• Duygularını açığa vurmaktan kaçınmaz.
• Espiritüeldir.
• Açık fikirlidir.
• Değişmelere ve yeni yaşantılara açıktır.
• Kültürlenmeye karşı direniş içindedir.

• Her düzey ve türdeki tüm okullarda rehberlik
servisleri kurulmalıdır.
• Öğrencilere, velilere ve öğretmenlere psikolojik
danışma ve rehberlik hizmetleri hakkında yeterli
bilgi sunulmalıdır.
• Okullardaki rehberlik servisleri, odalar, araç gereç,
uzman personel v.b. bakımından donanımlı ve
yeterli hale getirilmelidir.
• Okullardaki rehberlik servislerine, psikolojik
danışma hizmetlerini sunabilecek, alanda yetişmiş
uzmanlar atanmalıdır. Alan dışından kimseler
kesinlikle atanmamalıdır.
• Okullardaki rehberlik servisleri personelinin
denetimi de yine psikolojik danışma ve rehberlik
alanında yetişmiş denetçiler tarafından
yapılmalıdır. Bunun için; MEB, psikolojik danışma
ve rehberlik alanında master düzeyinde eğitim
görmüş kimseleri bir kurstan geçirerek, “rehber
denetçi” olarak atamalıdır.
• Öğretmen yetiştiren yüksek öğretim programlarının
içeriğine, psikolojik danışma ve rehberlik alanıyla
ilgili dersler konularak; öğretmen adaylarının,
psikolojik danışma ve rehberlik alanında,
kendilerine düşen görevler konusunda iyi
yetiştirilmeleri, psikolojik danışma ve rehberlik
konusunda doğru bir anlayış kazanmaları
sağlanmalıdır.

• Bireyi tanıma, bireyin kendisini kendisine
tanıtmayı amaçlamalıdır.
• Bireyi tanımada, psikometrik özellikleri yeterli
olmak kaydıyla, birden fazla araçtan
yararlanılmalıdır.
• Bireyin bütün yönlerini tanımanın olanaksız
olduğunu hatırda tutularak, olabildiğince farklı olan
yönleriyle bireyi tanımaya çalışılmalıdır.
• Sonuçlarından yararlanılmayacak hiç bir bilgi
toplama aracı, bireyi tanıma aracı olarak
kullanılmamalıdır.
• Bireyi tanımak amacıyla, birden fazla bireyi tanıma
aracını, belli bir zamanda kullanmalı, bunların
sonuçlarını birlikte yorumlamalıdır.
• Bireyi tanıma amacıyla kullanılan tekniklerin her
birinin belli koşullarda ve belli amaçlar için
kullanılabileceği unutulmamalıdır.
• Bireyi tanıma etkinliklerinden bütün öğrencilerin
yararlanması gerekir. Ancak, bireyi tanımanın
sadece sorunlu öğrencilere yönelik bir hizmet
olmadığı unutulmamalı, bireyi tanıma tekniklerinin
bütün öğrencilere uygulanmasının gerekmediği de
bilinmelidir.
• Bireyi tanıma tekniklerinin uygulanmasında ve
sonuçların yorumlanmasında, öğrenciyle ilgili olan
tüm bireylerin işbirliği yapmasına dikkat
edilmelidir.
• Bireyi tanıma hizmetinin, anlık bir hizmet
olmadığını göz ardı etmeden öğrencileri değişik
zamanlarda sürekli olarak tanımaya çalışılmalıdır.
• Bireyi tanıma teknikleriyle elde edilen bilgiler,
vakit geçmeden ilgililerin yararına sunulmalı, uzun
süre saklandıktan sonra kullanılacak olan bilgilerin
şimdiki durumu yansıtmayabileceği
unutulmamalıdır.

Oryantasyon hizmetleri öğrencilerin en kısa
sürede okulu tanımalarını okul ortamına uyum
sağlamalarını, okulun olanaklarından yararlanmalarını
amaçlamaktadır. Oryantasyon hizmetlerinin gereği gibi ve
zamanında sunulması, öğrencilerin okul ortamında ciddi
bir engelle karşılaşmamaları ya da karşılaştıkları
problemleri kolayca çözebilmelerini sağlar. Ayrıca,
motivasyonlarının yükselmesiyle de daha başarılı
olmalarının yolu açılır. Nitekim yapılan araştırmalar,
oryantasyon hizmetleri sonunda okulda ve yakın çevrede,
kendilerine açık bulunan çeşitli olanaklardan
yararlanabilen öğrencilerin, daha başarılı olduklarını
göstermektedir. Böylece oryantasyon hizmetlerinin,
öğrencilerin akademik başarısını yükselten, ruh sağlığını
koruyucu ve uyum sağlayıcı işlevlerinin olduğu
anlaşılmaktadır.