RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI

Görüntü kurgusunda olduğu gibi ses kanallarının miksi için de yeni bir ses kanalının yaratılması gerekir. Ses kurgusu yapılırken öncelikle ses öğeleri, ses miksi için farklı ses kanallarına yerleştirilir. Daha sonra farklı kanallardaki bu sesler görüntüye bağlı olarak miks aşamasında tek bir ses kanalına kaydedilir. Programın farklı bir dilde yayınlanması düşünülüyorsa farklı kanallara yerleştirilen sesler istenilen dilde seslendirilme yapılabilmesi için ayrı bir proje dosyasında tutulur. Ses kurgusu yapılırken kullanılan ses öğeleri; • Senkronlu sesler (Diyaloglar), • Senkronsuz sesler (Ses efektleri, doğal sesler), • Dublaj, • Görüntü üstü ses ya da anlatım ve • Müzikten oluşur.

Bazı kurgu teknikleri şunlardır: Paralel Kurgu, Montaj Kurgu, Akıcı Kurgu, Ritmik Kurgu, Çapraz Kurgu, Atlamalı Kurgu.

Zaman kodu, kurguda kaydedilen ses ve görüntünün kesin yerini belirleyen ve ses ile görüntünün senkronlanmasını sağlayan sistemdir. Zaman kodu, görüntünün yerini saat, dakika, saniye ve kare olarak belirtir ve bir anlamda, çekimin her bir karesini zaman açısından damgalar.

Analog kurgu, banttan banda yapılan kurgudur. Analog kurgu, bir oynatıcı (playback) ile kayıt cihazından (recorder) oluşan bir sistemdir.

Hangi teknik kullanılırsa kullanılsın genel olarak televizyon programlarında kurgu işleminin basamakları şu adımlardan oluşur: • Görüntülerin izlenmesi, kütüklenmesi ve aktarılması, • Senaryodaki sıraya göre çekimlerin arka arkaya eklenmesi, • Kaba kurgunun yapılması, • Ses kurgusu ve eşlemesinin yapılması, • İnce kurgunun yapılması, • Yayın kopyasının çıkarılması.

Silme: Silme, genellikle elektronik olarak gerçekleştirilen çeşitli geçiş yöntemlerinden biridir. Silme arkadan gelen görüntünün öndeki görüntüyü iterek onun yerini almasıdır. Silme geometrik şekillerin kullanıldığı bir geçiş yöntemidir. Gelen görüntü, diğer görüntüyü ekranın dışına iter ya da görüntü ekranda parçalanarak arkadaki görüntüyü açığa çıkarır. Silme, genellikle dikkatleri kendi üzerine çeken bir geçiş türüdür. Görüntüler arasında yeni teknolojileri sunduğu sayısız şekildeki silme efektleri ile görüntüler arasında ilginç geçişler yapılabilir. Silme, her yöne olabilir. Soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya, köşelerden merkeze, merkezden köşelere, dairesel, silindirik, kübik vb. şekillerde olabilir.

Assemble Kurgu: Görüntü ve seslerin oynatıcıdan kayıt cihazına istenilen sırada kopyalanması işlemine dayanır. Kurgu kontrol cihazı yardımı ile, oynatıcıda kurgulanacak görüntü seçilir, görüntü üzerinde kurguya giriş noktası belirlenir, aynı işlem kayıt cihazında da gerçekleştirildikten sonra kurgu işlemi tamamlanır. Teknik olarak bu tür kurguda, geriye dönülerek kurgusu tamamlanmış görüntü ve sesler üzerinde yeni kurgu yapılamaz.

Zincirleme: Bir çekimden diğerine yapılan yumuşak bir geçiş türüdür. Zincirlemede ekrandaki görüntü giderek kararırken, aynı anda diğer görüntü belirginleşmeye başlar. Böylece çok kısa bir an her iki görüntü üst üste görünür. Zincirleme, hareket, mekan ve zaman değişiminde yoğun olarak kullanılır. Zincirleme aynı zamanda farklı mekanlarda gerçekleşen olayları birbirleri ile ilişkilendirerek göstermek amacıyla da kullanılır. Aynı mekanda gerçekleşen bir olayın o mekan içindeki farklı zamanlarının gösterilmesi istenildiğinde ise, zincirleme iyi bir geçiş türü olarak ortaya çıkar. Zincirleme geçiş, kesme gibi hızlı bir geçiş yöntemi değildir.

Çapraz Kurgu: Farklı olaylar, karakterler ya da mekanlar arasında yapılan ve kesmelerle geliştirilen bir anlatım tarzıdır. Çapraz kurgu, kovalama sahnesi gibi aksiyonun yoğun olduğu sahnelerde kullanılır.

Paralel Kurgu: İki ayrı ancak birbiriyle ilişkili olayların aynı zamanda gerçekleşmesidir. Kurgucu olaylar arasında çapraz kesmeler yaparak aksiyonun gelişmesini sağlar.

Analog kurgu, banttan banda yapılan kurgudur. Analog kurgu çekimlerin ardışık işlendiği, bir çekimden sonra onu diğer çekimin izlediği bir süreçtir.

Assemble kurgu; görüntü ve seslerin oynatıcıdan kayıt cihazına istenilen sırada kopyalanmas işlemine dayanır. Kurgu kontrol cihazı yardımı ile, oynatıcıda kurgulanacak görüntü seçilir, görüntü üzerinde kurguya giriş noktası belirlenir, aynı işlem kayıt cihazında da gerçekleştirildikten sonra kurgu işlemi tamamlanır. Teknik olarak bu tür kurguda, geriye dönülerek kurgusu tamamlanmış görüntü ve sesler üzerinde yeni kurgu yapılamaz.

Sayısal görüntülerin bilgisayar ortamına aktarılmasında oynatıcı ya da kamera kullanılır. Görüntülerin sayısal olarak kamera ya da oynatıcıdan bilgisayara aktarılması FireWire diye adlandırılan bir program aracılığıyla olur. FireWire, istenilen çekimin bulunabilmesi için bandın hızla ileri geri sarılmasının sağlar. Video oynatıcılar bandı bir hataya neden olmadan hızla ileri geri sarabilir. FireWire yüksek hızlı, kısa süreli standart bilgi transfer programıdır. Bu işlemde veriler kendi doğal sıkıştırılma ve çözülme özelliğine (codec) sahip olarak depolanır. FireWire kuramsal olarak görüntüleri sayısal ortama kayıpsız aktaran bir sistemdir. Bu nedenle kurgulanacak görüntü ve seslerin sayısal ortama depolanmasında etkilidir. FireWire yapımcıya ya da yönetmene yüksek maliyetli JPEG sıkıştırmaya başvurmadan yüksek kapasiteli sayısal kurgu yazılımı ya da harici bellekler satın almadan video transferi yapmaya izin verir.

Bazı kurgu teknikleri şunlardır: Paralel Kurgu, Montaj Kurgu, Akıcı Kurgu, Ritmik Kurgu, Çapraz Kurgu, Atlamalı Kurgu.

Çeşitli kesme yöntemleri vardır. Bunlar; eşlenmiş kesme, sıçramalı kesme, dışa kesme, tepki çekimi ve içe kesme olarak sıralanabilir. İçe Kesme: Genel çekimin arasına sokulan bir yakın çekim içe kesmeye örnektir. İçe kesme sahnede bulunan önemli bir ayrıntıya dikkat çeker. Örneğin; oyuncu kapının üzerindeki işarete bakar. İşaretin yakın çekimi araya girer, sonra tekrar ilk çekime dönülür.

Çekimlerle ilgili kurgu karar listesinde şu unsurlara yer verilir: • Stüdyo ya da stüdyo dışı çekimler (bant numaraları, gün mekân v.s) • Stok görüntüler (satılmak için profesyonel çekilmiş görüntüler) • Arşiv görüntüler (tarihi filmler ya da fotoğraflar) • Grafikler (Program adı, oyuncu listesi, krediler alt yazılar v.s) • Animasyon (iki ya da üç boyutlu animasyonlar) • Ses kayıtları (çekimden ayrı kaydedilen sesler) • Doğal ses öğeleri (müzik, özel efekt v.s)

Hangi teknik kullanılırsa kullanılsın genel olarak televizyon programlarında kurgu işleminin basamakları şu adımlardan oluşur: • Görüntülerin izlenmesi, kütüklenmesi ve aktarılması. • Senaryodaki sıraya göre çekimlerin arka arkaya eklenmesi. • Kaba kurgunun yapılması. • Ses kurgusu ve eşlemesinin yapılması. • İnce kurgunun yapılması. • Yayın kopyasının çıkarılması.

Zaman hattı (time line) dikey olarak düzenlenmiş katmanlardan oluşur. Bu kurgucuya katmanlardan yararlanarak zaman hattının aynı bölümüne birden fazla, görüntü ya da ses birimi (clip) yerleştirme olanağı sağlar. Kurgucular birden fazla ses kullanarak bir kompozisyon yaratmak istediklerinde sesleri zaman hattındaki farklı katmanlara döşeyerek bunu gerçekleştirmeye çalışırlar.

Akıcı Kurgu: Çekimler arasında sürekliliğin sağlandığı bir kurgu tekniğidir. Bu kurgu tekniği, dizilerde, durum komedilerinde ve sinema filmlerinde kullanılır. Bu kurgu tekniğinde çekimler arasındaki geçişler öylesine yapılır ki, seyirci kurgunun varlığını hissetmez, bunun için çekimler arasındaki kesme noktaları hareketin başlangıcında ya da sonunda yapılır. Bu kurgu tekniği ile gerçeklik duygusu yaratılır, geleneksel olarak uzun çekimler ve geçiş türü olarak kesmeler kullanılır.

Görüntünün siyahtan başlayarak giderek belirginleşmesi açılma diye adlandırılır. Bu geçiş türünde ekrandaki görüntü karararak yok olur, aynı anda izleyen görüntü siyahtan açılarak ekranda belirginleşir. Açılma, bir olayın, sahnenin başlangıcını simgeler. Süresi belli olmayan zaman atlamalarında ve mekan değişimlerinde de bu yöntem kullanılabilir.