RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI

Sahne (Scene) : Sahne, aynı kişiler ve aynı dekor(mekan) içinde geçen, sürekli bir olayı gösteren bir ya da birbirini izleyen birbiriyle uyumlu daha çok çekimden oluşan görüntüler dizisidir.

Senaryonun içsel yapısını tema, öykü/öyküleme, kişileştirme, zaman ve mekan ve konuşturma örgüsü (diyalog) oluşturmaktadır

Uyarlama Öykü: Televizyonlar, izleyiciyi elde tutmak için sürekli program üretmek zorundadır. Özgün senaryolarla, bu tüketimi karşılamak yeterli olmadığından, özellikle romanlar, öyküler, tiyatro oyunları, vb. her zaman senaryo yazımına kaynaklık görevi yaparlar. Uyarlama senaryo yazımı, özgün öyküye oranla daha zordur. Uyarlama, bir diğer sanat dalından, örneğin roman, öykü, tiyatro oyunu vb. ürününü alıp, onun filme aktarılmasıdır.

Öyküleme’de Olaylar Örgüsünü Geliştiren Temel Öğeler Öykülemenin temel yapısını, giriş-gelişme-çözüm oluşturur. Olaylar örgüsünün devinime yerleştirilmesinde temel biçim: giriş (serim, sergileme), gelişme - yükselme noktaları - çatışma, düğüm, devinimin yükselmesi, doruk nokta (climax), azalan devinim ve sonuç’tan (çözüm) oluşur.

Karşıtlık Kişileri ortaya çıkartmak için senaryoda sık sık başvurulan yöntemlerden biri karşıtlıklar yaratmaktır. Değişik kişilerin, kişilikleri arasında karşıtlıklar, aynı durum karşısında bu kişiliklerin değişik tepkileri ile gösterdiğinde, kişilikler daha iyi vurgulanır. Kişilerin davranışları, durumları arasında karşıtlıklar yaratılarak izleyicinin bunları daha iyi değerlendirmesi sağlanır. Doğanın temelinde aydınlık ve karanlık, kış ve yaz, doğum ve ölüm gibi karşıtlıklar var oldukça, insan ilişkilerinde de karşıtlık hep olacak; kişi ise kaçınılmaz bir biçimde kendini çatışmalar dizisi içinde bulacaktır. Kahramanın, karşı güçle çatışmasını umutsuzluğu ölçüsüzlüğünde ısrarla sürdürmesi dramatik olanı yaratır.

Televizyon dizilerinin yapısal özellikleri diğer program türlerine göre ayrımlar gösterir. Bunlar genel olarak şöyle sıralanmıştır:

Yapım süreci içinde, yazılı bir metne -senaryoya- dayanmayan bir televizyon programı düşünmek olası değildir. Belirlenen genel ve alt amaçlarına, yapım olanaklarına, göre oluşturulan senaryo “görüntü ve sese dönüşecek bir düşüncenin, bir olayın yazıya dökülmüşüdür.” Senaryo: Yapım süreci içinde, yapımın özünü, temelini oluşturan, 40 sayfadan başlayıp 100 ya da ender olarak daha çok sayfadan oluşacak biçimde düşünülerek hazırlanan yazılı bir metindir.

İçsel yapı televizyonun kuralları ve koşulları dikkate alınarak, özgün ya da başka sanat dallarından uyarlanarak, ele alınan konudan, öyküden dramatik bir yapının (öyküleme) kurulmasıdır. Bu yapı içinde düşünceler, çatışmalar, dolantılar verilerek, olayı yaratan kişiler arasındaki ilişkiler düzenlenerek, sonuca ulaştırılan bir olay anlatılır.

Dışsal yapı ise, senaryonun teknik bir çalışma olma özelliğini açıklar. Dışsal yapı, senaryonun görüntü (oyuncu, kamera hareketleri, çekim ölçekleri, özel efektleri); ses (konuşma örgüsü ‘diyalog’, ses efektleri, müzik) ve sahneleme yöntemleri gibi öğelerin ayrıntılarını kapsar, yapımın içeriğini, biçimini, önemli bilgilerini içerir. Senaryo yazımında uygulanan kimi kurallar, öncelikle, senaryonun dışsal yanıyla ilgilidir.

İkinci evre: Temaya uygun konunun tasarlanması ve taslak öykü (synopsis)’nün yazılmasıdır. Taslak öykü, yazılması düşünülen senaryonun ana hatlarını, öykünün akışını sağlayacak kişileri açıklayan ve dizinin her bölüm için uzunluğuna bağlı olarak yazılan 1-3 sayfalık, yapıtın konusu üzerinde ilgilileri (yapımcı/yönetmen) aydınlatan metindir. Televizyonda bir dizinin yapılıp yapılmamasına çoğu kez, taslak öykü okunduktan sonra karar verilir.

Taslak öykü şu bilgileri içerir:

Bölüm (Part) : Bölüm, öykünün dramatik gelişiminin başı ve sonu olan bir parçasının gelişip sonuçlandığı görüntüler dizisidir. Bölümlerin birleşmesiyle öykünün tümü ortaya çıkar.

Sahne (Scene) : Sahne, aynı kişiler ve aynı dekor(mekan) içinde geçen, sürekli bir olayı gösteren bir ya da birbirini izleyen birbiriyle uyumlu daha çok çekimden oluşan görüntüler dizisidir. Sahnedeki olay, gerçek yaşamdaki doğrusal bir zaman akış içinde anlatılır.

Senaryonun içsel yapısını tema, öykü/öyküleme, kişileştirme, zaman ve mekan ve konuşturma örgüsü (diyalog) oluşturmaktadır.

SİLME (Wipe): Çerçevenin önceden belirlenen bir kalıba göre bölünmesi ya da belirlenen kalıba göre bir görüntüden diğerine geçilmesidir. Silme ile geçilecek resimler senaryoda açıkça belirtilir.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap D'dir.