RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI

Sahne Başlığı’ndaki ikinci açıklama, çekimin nerede (hangi mekânda) yapılacağını belirtir. Buradaki kural, mekânı belirten bir anahtarın olması: ev, banka, park, bahçe, kahvehane, hastahane... vb.).

Senaryoda, konuşma örgüsünde kullanılan noktalama imleri oldukça önemlidir. Çünkü bu imler, oyuncuya, canlandırdığı kişinin o andaki psikolojik durumunu vermede yardımcı olur. Nokta: konuşmanın kesin bitişini gösterir. Virgül: oyuncuya soluk alma / verme yerini belirtir. Tümce içinde üç nokta yan yana (...) ya da (-) imi: daha uzun susuş ve soluk alıp / verme yerlerini gösterir. Üç nokta yan yana ya da (-) iminin tümce sonuna gelmesi havada kalan düşünceleri, konuşmaları vermede kullanılır. Bu durumda bu imler, ünlem imi yerine geçer. Soru imi sorularda kullanılır. Noktalı virgül, iki nokta üst üste, ünlem gibi imler konuşma örgüsünde pek kullanılmaz. Konuşma örgüsünde, üzerinde durulması istenen sözcüklerin altın çizilir.

Dizilerde gerçek zaman dışında kişilerin çeşitli durumlarda yaşadıkları durumsal zaman da (düşsel ya da psikolojik) kullanılır. Durumsal zaman, saatle ölçülemediğinden gerçek zaman değildir. Durumsal zaman, bir olayı gözleyen bir kişinin davranışlarını, anımsamalarını, düşüncelerini ya da gözlediği olayın çarpıtılan biçimde algılamasını kapsar. Durumsal zaman sürekliliği bir karabasanı, sayıklamayı, sarhoşluğu ya da diğer çarpıtılan düşünceleri anlatmakta kullanır. Bu kullanımda, zaman, gerçek yaşamda olmayacak biçimde parçalanarak, kısaltılarak, uzatılılarak, çarpıtılarak ya da birkaç olay birbiri içine karıştırılarak, süreklilik yöntemi gözetilmeden sunulur. Durumsal zaman kullanımında, birbiriyle ilişkisi olmayan gerçek ya da düşsel olaylar, açık ya da çarpık düşünceler ya da şimdiki zaman/geçmiş zaman/gelecek zaman birbiriyle karıştırılır. Durumsal zamana geçiş, uygun ses efektleri ve görsel geçişlerle doğru biçimde ele alınmalı ve açıklanmalıdır. Senaryo yazarı, değişen zamanları vurgulamalı ve kullanılışını izleyiciye, kolaylıkla kavrayabileceği bir biçimde vermelidir.

Öykü anlatımında yapılan kimi zamansal atlamalar, gerçek zamanla kıyaslanarak ölçülemez. Örneğin, “Bir kaç gün sonra buluşalım” denildiğinde, buluşmanın kaç gün sonra olduğunu anlamak olanaksızdır. Zamanın böyle kullanımına,
ölçülemeyen zaman atlaması denilir. Bu zaman kullanımı, ancak dışsal bir olay, yazı, konuşma, giysi biçiminin değişmesi gibi öykü akışında kullanılan zaman bağıntılarıyla anlaşılır.

Konuşma örgüsünden, şairanelikten, ‘edebiyat yapmaktan’ kaçınılır, yazın sanatına özgü söz oyunlarından
uzak durulur, söyleyiş güzelliğine kapılıp sözü uzatılmaz.

Senaryo: Yapım süreci içinde, yapımın özünü, temelini oluşturan, 40 sayfadan başlayıp 100 ya da -ender olarak- daha çok sayfadan oluşacak biçimde düşünülerek hazırlanan yazılı, bir metindir.

Belirlenen genel ve alt amaçlarına, yapım olanaklarına, göre oluşturulan senaryo “görüntü ve sese dönüşecek bir düşüncenin, bir olayın yazıya dökülmüşüdür.”

Üçüncü evre: Geliştirim/treatment yazımıdır. Taslak öyküde önerilen kısa konunun daha ayrıntılı olarak -kırk, elli sayfa- genişletilip, işlenmesiyle elde edilir.

Ayrım (Sequence) :Bölümler içinde yer alan ayrım, öykülemeyi (dramatik yapı) oluşturan her bir olayın içinde gelişip sonuçlandığı kendi içinde bir bütünlüğü olan sahneler dizisi

Kimi senaryolarda, belli bir süreye dek kişinin kişiliği ve geçmişi önceleri ortaya konulmaz. Bu duruma saklama ya da maskeleme denilir.

Taslak öykü şu bilgileri içerir:
…
Öykünün giriş-gelişme-sonuç ya da çatışma-gelişme-çözüm yapısı; olaylar örgüsündeki, olayı başlatan çatışma ayrıntıya girilmeden kısa kısa açıklanır, doruk nokta ve çözüm belirtilir

Dördüncü evre: Öykünün bölümlere, ayrımlara, sahnelere ayrıldığı ayrımlama evresidir. Ayrımlama senaryosu, televizyon/sinema tekniğine
ve gereklerine göre, senaryonun dış yapısının (biçim) oluşturularak, çekim senaryosu aşamasında çalışma kolaylığı sağlamak amacıyla bir mantık çerçevesinde parçalanarak düzenlenir

Sahne, aynı kişiler ve aynı dekor(mekan) içinde geçen, sürekli bir olayı gösteren bir ya da birbirini izleyen birbiriyle uyumlu daha çok çekimden oluşan görüntüler dizisidir.

Diziler türlerine göre, bölüklü ve uzun soluklu olmak üzere iki ana başlık altında sınıflandırırılır. Bölüklü diziler; durum güldürüsü, eylem güldürüsü, aile kişilik güldürüsü ve dramatik güldürü olmak üzere ayrım gösterir. Uzun soluklu diziler ise; gündüz ve gece kuşağında yayınlanan pembe dizilerdir.

Dizilerin her bir bölümünün, ortalama yarım saati kapsayan ve kalıplaşan bir süresi vardır. Reklam yayınları da bu sürenin içindedir. Genellikle 30- 45-60 dakika olup giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşur

Belirlenen genel ve alt amaçlarına, yapım olanaklarına, göre oluşturulan senaryo “görüntü ve sese dönüşecek bir düşüncenin, bir olayın yazıya dökülmüşüdür.”

İçsel yapı televizyonun kuralları ve koşulları dikkate alınarak, özgün ya da başka sanat dallarından uyarlanarak, ele alınan konudan, öyküden dramatik bir yapının (öyküleme) kurulmasıdır. Bu yapı içinde düşünceler, çatışmalar, dolantılar verilerek, olayı yaratan kişiler arasındaki ilişkiler düzenlenerek, sonuca ulaştırılan bir olay anlatılır

Dördüncü evre: Öykünün bölümlere, ayrımlara, sahnelere ayrıldığı ayrımlama evresidir