RADYO VE TELEVİZYONDA PROGRAM YAPIMI

Radyo istasyonları dinleyicilerine daha etkin bir şekilde ulaşmak için radyo veri
sistemini (RDS-Radyo Data System) kullanarak, radyo istasyonunun adı, program
türü bilgisi, trafik bilgileri gibi bazı bilgileri dinleyicilerine sunarlar.

Çok Sesli Programlar, ikiden fazla sesin kullanıldığı, açık oturum, forum, panel, yuvarlak masa gibi bir konunun derinlemesine ele alınıp 30-60 dakikalık süre içinde tartışıldığı, gerek hazırlıklı gerekse hazırlıksız olarak katılımcıların yer
aldığı programlar olarak tanımlanmaktadır.

Kuşak: Kısa söz ve/veya müzik bölümlerinden oluşan, kesintisiz bir canlı yayın akışıyla en yüksek sayıda hedef dinleyiciye ulaşmak istenen, bir saatten daha uzun süreli radyo program biçimidir.

Programın başında ve sonunda yer alır, program adının söylendiği bir anons bulunur ve genellikle sözsüz müzik kullanılır. Sinyal müziği, cıngıl (jingle) olarak da tanımlanmaktadır.

Bir radyo programının yayınlanabilir hale gelmesi için pek çok aşamadan geçmesi
gerekmektedir. Bu aşamalar dokuz başlık altında toplanmaktadır:
• Araştırma Aşaması
• Öneri Aşaması
• Planlama Aşaması
• Metin Yazma Aşaması
• Prova Aşaması
• Seslendirme Aşaması
• Kurgu Aşaması
• Zamanlama Aşaması
• Denetim Aşaması
• Yayın Aşaması

Öneri aşaması, program yapım aşamasının aslında programın tüm bilgilerini oluşturacak aşama olduğu söylenebilir. Bu aşamada, yapılan araştırmalar sonucunda konu veya konuların belirlenmesinden, dinleyici kitlenin belirlenmesine, süresine, hangi zamanda yayınlanacağına kadar tüm detaylar belirlenmektedir.

Sonuç olarak bir program metnini yazarken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şu şekilde özetlenebilir:
• Program metnini dinleyicilerin zihninde canlandırabileceği şekilde oluşturmak,
• Radyo diline özgü işitsel metin yazmak,
• Hedef kitleye kısa ve basit cümlelerle ulaşmak,
• Konuşma dilini ve üslubunu kullanmak,
• Yazım kurallarına uymak,
• Biçimi, bir başka deyişle metni seslendirmeye uygun bir görsellikte kağıda dökmek,
• Rakam bilgilerini gerekmedikçe sadeleştirerek kullanmak,
• Özel sembollerden sakınmak,
• Yabancı kelimelerin nasıl seslendirileceğini belirlemek,
• Kısaltmalardan kaçınmak,
• Şimdiki zamanı veya geniş zamanı kullanmak.

Geçmiş zaman kullanılmamalıdır.

Radyo programlarını internetten istenilen herhangi bir zamanda ve yerde dinleyebilmeyi sağlayan tekniğin adı Podcast'dir

Drive Time: Bir radyo istasyonunun zaman çizelgesindeki programlama dilimidir. Bu zaman dilimi en çok dinleyiciye ulaşılan, sabah işe gidiş ve akşam eve dönüş saatlerinde yolda geçirilen zamanda dinlenen saatleri tanımlamaktadır.

Müziğin dolaylı kullanımı beş biçimde sınıflandırılmaktadır. Bunlar: Tanıtım (sinyal) müziği, geçiş müziği, fon müziği, ses efekti olarak müzik ve dinleti müziği olarak sıralanabilir.

Bir radyo istasyonu kurulurken öncelikle, bu istasyonla ne yapılacağı, ne tür insanlara ne tür bir içerikle ulaşılacağı istasyonun amaçları, hedef kitlenin belir­lenmesi gerekir. Radyo istasyonunda ne yayınlanacağının seçilmesi, bu yayınları kimin dinleyeceği, kimin dinlemeyeceğinin de seçilmiş olmasını belirlemektedir. Ayrıca dinleyicinin dikkati ve sadakati sağlanması amacıyla ihtiyaçlarının belir­lenmesi, değer, tutum ve yaşam biçimlerini de yansıtacak, bir başka deyişle hedef kitlenin daha iyi tanınmasını sağlayacaktır. 

Bir radyo programı hazırlamak için farklı unsurlardan yararlanılmaktadır. Hedef kitleye ulaşmada dikkate alınması gereken bu unsurları; • Programın konusu • Programın biçimi • Programın dili • Programın süresi • Programın yayın zamanı • Programın parasal yönü

Bir radyo programındaki biçimi belirleyen farklı sunuş biçimleri vardır. Düz programlarda efektlere yer verilmezken, sadece bir ya da iki insan sesinden yararlanılmaktadır. İnsan sesinin kullanılma biçimine göre, tek sesli veya iki sesli program olarak tanımlanmaktadır. Düz Programlar, haber ve sohbet, konuşma programları, söyleşi, röportaj, so­ru-yanıt türü program türü içinde yer almaktadır. 

Düz programlarda efektlere yer verilmezken, sadece bir ya da iki insan sesinden yararlanılmaktadır. İnsan sesinin kullanılma biçimine göre, tek sesli veya iki sesli program olarak tanımlanmaktadır. Düz Programlar, haber ve sohbet, konuşma programları, söyleşi, röportaj, so­ru-yanıt türü program türü içinde yer almaktadır. 

Çok Sesli Programlar, ikiden fazla sesin kullanıldığı, açık oturum, forum, pa­nel, yuvarlak masa gibi bir konunun derinlemesine ele alınıp 30-60 dakikalık süre içinde tartışıldığı, gerek hazırlıklı gerekse hazırlıksız olarak katılımcıların yer aldığı programlar olarak tanımlanmaktadır. Çok sesli programlar içinde yarışma, bulmaca gibi program biçimlerini de saymak mümkündür. 

Efektör; programın içinde müzik ve efekt­lerin nerede ve ne zaman kullanılacağını yönetmene bağlı olarak seçen, progra­mın kaydı sırasında kullanılmasından sorumlu kişidir.

Intro Süresi: Şarkının başladığı andan şarkı sözüne kadar geçen süredir. Genellikle ticari radyo istasyonlarında radyo programcısı bu intro süresinde anonsunu yapar.

Dramaturg: bir başka uzman olarak oyunları ka­yıttan önce değerlendirip araştırmasını yapan, aynı zamanda drama tekniğine ve radyo tekniğine uygun yazılıp yazılmadığını denetleyerek oyun yazarı, yönetmen ve program yapımcısı arasında bağlantı kuran kişidir.

Drive Time: Bir radyo istasyonunun zaman çizelgesindeki programlama dilimidir. Bu zaman dilimi en çok dinleyiciye ulaşılan, sabah işe gidiş ve akşam eve dönüş saatlerinde yolda geçirilen zamanda dinlenen saatleri tanımlamaktadır. 

Cıngıl: Programın başladığını bildirmek üzere başında ve bittiğini bildirmek üzere de sonunda yer alan, programı tanıtan kısımdır. Söz ve müzikten oluşur.